Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 31 MARCA 2005 R.
IV KZ 9/05
1. Postanowienie o odrzuceniu skargi, o której mowa w ustawie z
dnia 17 czerwca 2004 r. o naruszeniu prawa do rozpoznania sprawy w po-
stępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz.
1843), jest niezaskarżalne.
2. Nieuiszczenie stałej opłaty 100 zł przy wnoszeniu skargi (art. 17
ust. 1 powołanej ustawy), jeżeli dotyczy ona postępowania prowadzonego
w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania karnego, jest brakiem, do któ-
rego uzupełnienia należy wezwać stronę albo inny uprawniony podmiot
(art. 120 § 1 k.p.k.).
3. Strona albo inny uprawniony podmiot mogą zostać zwolnione od
obowiązku uiszczenia stałej opłaty w wysokości 100 zł, jeżeli wykażą, że ze
względu na ich sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów wyło-
żenie jej byłoby zbyt uciążliwe (art. 623 § 1 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 2 po-
wołanej ustawy).
Przewodniczący: sędzia SN W. Kozielewicz.
Sąd Najwyższy w sprawie Jolantego M., w przedmiocie zażalenia
skazanego na zarządzenie upoważnionego sędziego Sądu Apelacyjnego w
K., z dnia 25 stycznia 2005 r., w przedmiocie odrzucenia skargi na naru-
szenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki
p o s t a n o w i ł zażalenie pozostawić bez rozpoznania.
2
U Z A S A D N I E N I E
Dnia 12 stycznia 2005 r. Jolanty M. wniósł do Sądu Okręgowego w K.
skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowa-
niu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, dotyczącą toczącego się przed
tym Sądem postępowania z jego wniosku o przedterminowe warunkowe
zwolnienie. Skarga ta została przekazana do rozpoznania Sądowi Apela-
cyjnemu w K. Upoważniony sędzia tego Sądu, zarządzeniem z dnia 25
stycznia 2005 r., odrzucił skargę z powodu nieuiszczenia przez skazanego
stałej opłaty w wysokości 100 zł, przewidzianej w art. 17 ust. 1 ustawy z
dnia 17 czerwca 2004 r. o naruszeniu prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz.
1843; dalej – ustawa o skardze na przewlekłość postępowania). Od po-
wyższego zarządzenia Jolanty M. złożył zażalenie, podnosząc niedopeł-
nienie przez Sąd obowiązku wezwania go do usunięcia braków formalnych
skargi w postaci wniesienia stałej opłaty. Do zażalenia dołączył nadto
wniosek o zwolnienie go od opłaty.
Zarządzeniem z dnia 17 lutego 2005 r. zażalenie to zostało przed-
stawione Sądowi Najwyższemu. W uzasadnieniu zarządzenia podniesiono,
że ustawa o skardze na przewlekłość postępowania nie reguluje kwestii
postępowania odwoławczego. Z kolei jej art. 8 ust. 2 nakazuje w sprawach
nieuregulowanych stosować do postępowania toczącego się w wyniku
wniesienia skargi odpowiednio przepisy o postępowaniu zażaleniowym,
obowiązujące w postępowaniu, którego skarga dotyczy. Te przesłanki, a
także przyjęcie, że zarządzenie odrzucające wniesioną skargę kończyło
postępowanie i w rezultacie zamykało drogę do wydania merytorycznego
rozstrzygnięcia końcowego w postępowaniu w przedmiocie skargi, prowa-
dziły do uznania za dopuszczalne przyjęcie i przekazanie zażalenia „sądo-
wi wyższemu nad sądem, którego Prezes (Przewodniczący Wydziału) fak-
3
tycznie przedmiotowej skargi nie przyjął” (cyt. z zarządzenia upoważnione-
go sędziego Sądu Apelacyjnego z dnia 17 lutego 2005 r.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustawa o skardze na przewlekłość postępowania w swojej treści nie
przewiduje możliwości zaskarżania jakichkolwiek orzeczeń, czy innych roz-
strzygnięć wydanych w postępowaniu w przedmiocie skargi. Oczywistym
jest jednakże, że nie przesądza to jeszcze o braku takiego uprawnienia. W
kwestiach nieuregulowanych w tej ustawie zastosowanie znajdują bowiem
przepisy o postępowaniu zażaleniowym obowiązujące w postępowaniu,
którego skarga dotyczy (art. 8 ust. 2), a zatem w niniejszej sprawie Kodek-
su karnego wykonawczego, a w zakresie przez niego nie uregulowanym –
Kodeksu postępowania karnego (art. 1 § 2 k.k.w.), (por. Z. Hołda, K. Po-
stulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 2005, s. 31- 44,
149-150). Zważywszy zaś na to, że Kodeks karny wykonawczy nie reguluje
w sposób ogólny kwestii zaskarżalności postanowień i zarządzeń, zasto-
sowanie znajdą uregulowania Kodeksu postępowania karnego, zawarte w
Dziale IX „Postępowanie odwoławcze” – w Rozdziałach 48 „Przepisy ogól-
ne” i 50 „Zażalenie”.
Stosownie do art. 426 § 1 k.p.k., od orzeczeń wydanych na skutek
rozpoznania odwołania (tu: skargi), nie przysługuje żaden środek odwo-
ławczy. Ta reguła dotyczy również zarządzeń (por. art. 466 § 2 k.p.k.). To
samo dotyczy innych orzeczeń (albo zarządzeń) wydanych w toku takiego
postępowania, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 426 § 2 k.p.k.). Wy-
jątki od tej zasady zostały przewidziane w art. 426 § 3 k.p.k. i art. 430 § 2
k.p.k. – gdy rozstrzygnięcie dotyczy przeprowadzenia obserwacji w zakła-
dzie leczniczym, zastosowania środka zapobiegawczego, nałożenia kary
porządkowej albo pozostawienia przez sąd odwoławczy środka odwoław-
czego bez rozpoznania.
4
Z powyższego wyliczenia wynika, że ustawodawca nie przewidział w
przepisach prawa karnego procesowego możliwości zaskarżenia decyzji o
odrzuceniu skargi złożonej na tzw. przewlekłość postępowania. Uznać za-
tem należy, że odnosi się do niej unormowanie art. 426 § 2 in princ. k.p.k.
Biorąc pod uwagę, że sama ustawa o skardze na przewlekłość postępo-
wania również takiej możliwości nie przewiduje, przyjąć należy, że decyzja
o odrzuceniu skargi jest niezaskarżalna. W tej sytuacji nie jest więc do-
puszczalne rozpoznanie przyjętego przez upoważnionego sędziego Sądu
Apelacyjnego w K. i przedstawionego Sądowi Najwyższemu środka odwo-
ławczego.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego od 5 lat dominuje pogląd, że
wniesienie środka odwoławczego od orzeczeń wskazanych w art. 426 § 1
k.p.k. albo art. 426 § 2 k.p.k. (od tych ostatnich, jeśli ustawa nie przewiduje
takiego środka), nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie obliguje są-
du do podjęcia jakichkolwiek czynności procesowych, w tym określonych w
art. 429 § 1 k.p.k. Ten przepis jest adresowany do sądu pierwszej instancji
(tj. prezesa tego sądu, przewodniczącego wydziału albo upoważnionego
sędziego), nie zaś sądu odwoławczego (zob. postanowienia Sądu Najwyż-
szego: z dnia 13 czerwca 2000 r. II KZ 61/00, OSNPiPr. 2000, nr 11, poz.
8, z dnia 12 czerwca 2000 r. II KZ 65/00, OSNPiPr. 2000, nr 11, poz. 7; z
dnia 6 kwietnia 2000 r. III KZ 30/00, OSNPiPr, nr 7-8, poz. 16; z dnia 22
marca 2000 r. V KZ 23, OSNKW 2000, z. 5-6, poz. 52, z gl. R. Kmiecika:
OSP 2001 z. 2, poz. 29). W takiej sytuacji prezes sądu odwoławczego (tu:
rozpoznającego skargę) powinien wydać stosowne zarządzenie o charak-
terze administracyjno-porządkowym (np. o załączeniu pisma do akt spra-
wy) i poinformować nadawcę o sposobie załatwienia jego pisma.
Sąd Najwyższy nie podziela poglądu (por. M. Zbrojewska: Skarga na
przewlekłość postępowania karnego, Pal. 2004, nr 11-12, s. 27), że prezes
sądu, do którego wniesiono skargę na przewlekłość postępowania zgodnie
5
z art. 5 ust. 2 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania, jest upraw-
niony do badania skargi pod względem formalnym, a zatem może odmówić
jej przyjęcia. Takiej kompetencji bowiem ustawa nie przewiduje, gdyż przy-
znaje uprawnienie zbadania skargi, także pod kątem spełnienia warunków
formalnych, sądowi przełożonemu nad sądem, przed którym toczy się po-
stępowanie (art. 4 ust. 4 ustawy). Innymi słowy sąd rozpoznający skargę
jest wyłącznie uprawniony do zbadania warunków formalnych złożonej
skargi. Rola zaś sądu, do którego złożono skargę (zgodnie z art. 5 ust. 2
jest nim sąd przed którym toczy się postępowanie), sprowadza się tylko do
przyjęcia tego pisma i przekazania go wraz z aktami sprawy sądowi wła-
ściwemu w myśl art. 4 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania, do
rozpoznania skargi.
Na marginesie należy zauważyć, że ustawa o skardze na przewle-
kłość postępowania precyzyjnie określa, w jakich wypadkach skarga pod-
lega odrzuceniu, jaki organ jest do tego uprawniony oraz jakie są przesłan-
ki takiej decyzji. Zgodnie z art. 9 ust. 1 tej ustawy, skargę odrzuca się: 1)
jeżeli jest ona dotknięta tzw. brakami konstrukcyjnymi, czyli gdy nie zawiera
żądania stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której dotyczy
lub nie przytacza okoliczności uzasadniających takie żądanie (art. 6 ust. 2
pkt 1-2) – nie wzywa się do uzupełnienia tych braków, 2) gdy została wnie-
siona przez osobę nieuprawnioną albo przed upływem 12 miesięcy od daty
oddalenia albo uwzględnienia poprzedniej skargi (art. 9 ust. 2).
Organem uprawnionym do podjęcia takiej decyzji jest sąd (art. 9), nie
zaś jego prezes, przewodniczący wydziału czy upoważniony sędzia.
Z powyższego widać, że ustawodawca nie zaliczył do przesłanek od-
rzucenia skargi nieuiszczenia opłaty w wysokości 100 zł. Nieopłacenie
skargi należy zatem traktować jako brak usuwalny, do którego uzupełnienia
należy wezwać stronę (art. 120 § 1 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 2 ustawy). Je-
żeli brak ten nie zostanie przez nią usunięty w terminie 7 dni od daty
6
otrzymania wezwania, to skarga nie wywoła żadnych skutków (jest bezsku-
teczna – art. 120 § 2 k.p.k.) i zarządzeniem należy odmówić jej przyjęcia.
Należy przypomnieć, że Kodeks postępowania karnego przewiduje
możliwość zwolnienia osoby w całości lub w części od wyłożenia kosztów
podlegających uiszczeniu przy wnoszeniu pisma procesowego (art. 623 § 1
k.p.k.). Niewątpliwie zażalenie jest pismem procesowym. Przepis ten może
zatem znaleźć zastosowanie w postępowaniu zażaleniowym, a – z uwagi
na treść art. 8 ust. 2 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania –
również w postępowaniu w przedmiocie skargi na naruszenie prawa strony
do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Wobec tego, strona
albo inny uprawniony podmiot, składający skargę w postępowaniu, do któ-
rego stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego,
może zostać zwolniona od obowiązku uiszczania stałej opłaty w wysokości
100 zł, przewidzianej w art. 17 ust. 1 powołanej ustawy, jeżeli wykaże, że
ze względu na jej sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów wy-
łożenie jej byłoby zbyt uciążliwe. O zastosowaniu, na podstawie art. 8 ust.
2, określonego przepisu „macierzystych” ustaw procesowych nie decyduje
bowiem jego umiejscowienie w ustawie, a materia, którą reguluje. Jeśli mo-
że on mieć zastosowanie w postępowaniu zażaleniowym, wówczas ma
także zastosowanie w postępowaniu w przedmiocie skargi.
Mając powyższe na uwadze, wniesione zażalenie, jako niedopusz-
czalne z mocy ustawy, należało pozostawić bez rozpoznania.