Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 12 maja 2005 r.
III SPP 96/05
Dwunastomiesięczna bezczynność sądu drugiej instancji, polegająca na
niewyznaczeniu rozprawy apelacyjnej, uzasadnia skargę na przewlekłość po-
stępowania.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn,
Roman Kuczyński (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 maja
2005 r. sprawy ze skargi Adolfa P. na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjne-
go we Wrocławiu [...]
1. s t w i e r d z i ł przewlekłość postępowania apelacyjnego,
2. zalecił wyznaczenie rozprawy apelacyjnej w terminie dwóch miesięcy od do-
ręczenia postanowienia,
3. przyznał Adolfowi P. od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego we Wrocła-
wiu kwotę 3.000 zł (trzy tysiące),
4. zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu kwotę 100
zł tytułem zwrotu opłaty stałej oraz kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego - obie kwoty na rzecz skarżącego.
U z a s a d n i e n i e
Adolf P. wniósł skargę na przewlekłość w postępowaniu sądowym, domagając
się stwierdzenia, iż w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Od-
dział w O. [...], w postępowaniu apelacyjnym przed Sądem Apelacyjnym we Wrocła-
wiu doszło do przewlekłości postępowania. Jako okoliczności uzasadniające żądanie
skarżący podał, iż od ponad trzynastu miesięcy apelacja powoda nie została rozpa-
trzona, co w ocenie skarżącego spowodowało pozbawienie go prawa do zabezpie-
czenia społecznego.
2
Prezes Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, zawiadomił, że nie zgłasza udziału
w sprawie na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 19 kwietnia 2005 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nie-
uzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga ubezpieczonego dotyczy przewlekłości w postępowaniu Sądu Apela-
cyjnego. Z treści art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naru-
szenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuza-
sadnionej zwłoki wynika, iż skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego
skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się do sądu w toku po-
stępowania w sprawie. Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony
nad sądem, przed którym toczy się postępowanie (art. 4 ust. 1 ustawy), przy czym
Sąd Najwyższy jest właściwy do rozpoznania skargi dotyczącej przewlekłości postę-
powania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym (art. 4 ust. 2 ustawy).
Przedmiotowa skarga w zakresie, w jakim zarzuca przewlekłość w postępowa-
niu Sądu Apelacyjnego w Wrocławiu jest zasadna. Zgodnie z jej art. 1 ust. 1 ustawa z
dnia 17 czerwca 2004 r. reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi
strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało na-
ruszone na skutek działania lub bezczynności sądu. Stosownie do art. 2 ustawy,
strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga doty-
czy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej
zwłoki, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia
tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy
(ust. 1), przy czym dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępo-
wania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podję-
tych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty (ust. 2). Ozna-
cza to, iż celem skargi na przewlekłość w toku postępowania jest przeciwdziałanie
trwającej przewlekłości, zaś jej funkcją jest przede wszystkim wymuszenie nadania
sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego. Służy temu zarówno samo
stwierdzenie wystąpienia przewlekłości w postępowaniu (art. 12 ust. 2 ustawy), jak i
możliwość zalecenia podjęcia przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty odpo-
wiednich czynności w wyznaczonym terminie (art. 12 ust. 3 ustawy).
3
Analiza akt wskazuje, iż apelacja skarżącej od wyroku Sądu Okręgowego zo-
stała wniesiona w dniu 20 lutego 2004 r. W tym czasie (do chwili złożenia skargi na
przewlekłość z dnia 30 marca 2005 r.) Sąd Apelacyjny nie wyznaczył terminu rozpra-
wy oraz nie podjął żadnych czynności procesowych usprawiedliwiających zwłokę w
rozpatrzeniu sprawy. Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez radcę prawnego Nor-
berta K. z dnia 27 kwietnia 2004 r., jak i wnioski Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddział w O. z dnia 27 maja 2004 r. i z dnia 5 listopada 2004 r. o wypożyczenie akt
rentowych, nie uzasadniają zaistniałej przewlekłości w rozpoznaniu sprawy, bowiem
organ rentowy za każdym razem zwracał wypożyczone akta w zakreślonym przez
Sąd 30-dniowym terminie. Natomiast wskazane wyżej wypowiedzenie pełnomoc-
nictwa nie mogło wywrzeć skutku w postaci wydłużenia w takim stopniu postępowa-
nia sądowego. Nadto wnioskodawca w postępowaniu apelacyjnym nie składał wnio-
sków o przeprowadzenie określonych czynności procesowych mogących uzasadniać
wydłużenie postępowania w sprawie.
Rzeczpospolita Polska ma wypływający z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz z
art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej
w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) obowią-
zek takiego organizowania systemu jurysdykcyjnego, aby właściwe sądy mogły po-
dołać rozstrzyganiu spraw sądowych w rozsądnych terminach, zwłaszcza przy roz-
poznawaniu spraw uznanych w wewnętrznym porządku prawnym za wymagające
szczególnych procedur zapewniających sprawność i szybkość postępowań sądo-
wych, do których zaliczają się sprawy z zakresu prawa pracy oraz ubezpieczeń spo-
łecznych, gdyż polegają one często na osądzaniu kwestii o życiowym znaczeniu dla
zapewnienia bytu materialnego pracownikom lub ubezpieczonym. Tego typu uwa-
runkowania społeczne zmierzające do szybkiego orzekania w sprawach z zakresu
prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych wymusiły na ustawodawcy wprowadzenie
takich - między innymi - reguł proceduralnych, które wymagają niezwłocznego wstęp-
nego badania sprawy przez przewodniczącego po jej wniesieniu (art. 467 k.p.c.), po-
dejmowanie przez sąd czynności wyjaśniających (art. 468 k.p.c.), a przede wszyst-
kim ustanawiają obowiązek wyznaczenia terminu pierwszej rozprawy tak, aby od
daty wniesienia pozwu lub odwołania do wyznaczenia rozprawy nie upłynęło więcej
niż dwa tygodnie, chyba że zachodzą nadzwyczajne, tj. niedające się usunąć prze-
szkody (art. 471 k.p.c.). Te procesowe dyrektywy mają odpowiednie zastosowanie do
postępowania przed sądem drugiej instancji (art. 391 § 1 k.p.c.). Sądy orzekające w
4
sprawach z zakresu ubezpieczeń zobowiązane są do przestrzegania procesowych
zasad przewidzianych dla szybkiego i sprawnego ich osądzenia, zważywszy ponadto
że sprawy te już na etapie postępowania przed organami ubezpieczeń społecznych
uzyskują określony poziom weryfikowalności spornych okoliczności faktycznych lub
prawnych, które powinny być już dostatecznie wyjaśnione w procedurze odwoławczej
od decyzji organu ubezpieczeń społecznych przez sądy pierwszej instancji. Ponadto
są to na ogół sprawy rodzajowo podobne i w dużym stopniu powtarzalne, jeżeli cho-
dzi o przedmiot i zakresy odwołania od decyzji organów ubezpieczeń społecznych,
co sprawia, że kwestie kontrowersyjne lub szczególnie prawniczo skomplikowane nie
ujawniają się nazbyt często, a zatem instancyjna kontrola orzeczeń sądów pierwszej
instancji w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych na ogół nie tworzy zawi-
łych barier ograniczających możliwości ich szybkiego i sprawnego osądzania.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy nie może akceptować wyznacza-
nia terminów pierwszych rozpraw apelacyjnych poza rozsądne miary, które podwa-
żają konstytucyjne, konwencyjne i proceduralne dyrektywy osądzania w rozsądnym
terminie spraw sądowych o istotnym znaczeniu z punktu widzenia ochrony życiowych
uprawnień ubezpieczonych. W ocenie składu orzekającego takie rozsądne miary zo-
stały przekroczone w rozpoznawanej sprawie, w której od czasu złożenia apelacji do
wpływu skargi na przewlekłość postępowania apelacyjnego minęło około trzynaście
miesięcy, jeżeli ponadto Prezes Sądu Apelacyjnego odmówił udziału w sprawie na
podstawie art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie
prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843). Uzasadniało to stwierdzenie przewlekłości postę-
powania apelacyjnego oraz wydanie zalecenia wyznaczenia terminu rozprawy apela-
cyjnej w ciągu dwóch miesięcy od doręczenia odpisu orzeczenia Sądu Najwyższego
(art. 12 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa
strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki) oraz przyznanie wnioskodawcy z tego tytułu od Skarbu Państwa kwotę 3.000
zł, która jest odpowiednią.
========================================