Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 3 czerwca 2005 r.
III SPP 107/05
1. Niesporządzenie przez sędziego uzasadnienia w terminie określonym
w Kodeksie postępowania cywilnego może powodować przewlekłość postępo-
wania (art. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa
strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki, Dz.U. Nr 179, poz. 1843).
2. W sprawach cywilnych korzystanie z prawa do rozpatrzenia sprawy w
rozsądnym terminie jest uzależnione od staranności strony i podejmowania
przez nią działań w celu przyspieszenia postępowania.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 czerwca
2005 r. sprawy ze skargi Stowarzyszenia Klubu „B." w K. na przewlekłość postępo-
wania Sądu Apelacyjnego w Krakowie [...] z udziałem Prezesa Sądu Apelacyjnego w
Krakowie,
1. o d d a l i ł skargę.
2. zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego w Krakowie kwotę 120 zł
(sto dwadzieścia) na rzecz adwokata Janusza S. tytułem kosztów nieopłaconej po-
mocy prawnej.
U z a s a d n i e n i e
Pismem z dnia 21 kwietnia 2005 r. Stowarzyszenie Klub „B.” w K. wniosło za
pośrednictwem Sądu Apelacyjnego w Krakowie do Sądu Najwyższego o stwierdze-
nie naruszenia przez Sąd Apelacyjny w Krakowie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w sprawie [...], zasą-
dzenie na jego rzecz kwoty 1.000 zł na podstawie art. 6 ust. 3 w związku z art. 14
ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do
2
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr
170, poz. 1843) a także o zasądzenie na rzecz pełnomocnika z urzędu nieopłaco-
nych kosztów zastępstwa procesowego w niniejszym postępowaniu.
Sąd Okręgowy w Krakowie w wyniku uwzględnienia powództwa Gminy Miej-
skiej K. przeciwko skarżącemu Stowarzyszeniu o eksmisję (powodowi wzajemnemu
w sprawie o zapłatę) wyrokiem częściowym z dnia 12 sierpnia 2004 r. [...] nakazał
mu, aby opuścił i opróżnił z rzeczy lokal użytkowy położony w K. w R.P. i wydał go
stronie powodowej. Od powyższego wyroku apelację wniosło skarżące Stowarzy-
szenie. Zarządzeniem z dnia 27 października 2004 r. Sąd Okręgowy w Krakowie we-
zwał je do uzupełnienia „braków fiskalnych” poprzez uiszczenie opłaty w kwocie 300
zł. Od tego zarządzenia Stowarzyszenie Klub „B.” wniosło zażalenie, gdyż, jak pod-
niosło, w wezwaniu Sądu brak było określenia, jakiego pisma dotyczy wezwanie do
usunięcia braków formalnych pisma procesowego oraz z jakiego tytułu Sąd wzywa
do uiszczenia opłaty, a także czego opłata dotyczy. Sąd Apelacyjny w Krakowie po-
stanowieniem z dnia 13 stycznia 2005 r. [...] oddalił zażalenie, podnosząc w uzasad-
nieniu, iż wprawdzie wezwanie, jakie otrzymała strona pozwana nie wskazywało
wprost, iż chodzi o uiszczenie opłaty „od apelacji”, jednakże w dalszej części tego
pisma wskazano, iż opłatę powyższą należy uiścić w terminie tygodniowym od daty
doręczenia wezwania po rygorem odrzucenia apelacji, z czego jednoznacznie wyni-
kało, że opłata dotyczy wniesionej apelacji. Jak jednak wskazało skarżące Stowarzy-
szenie powyższe uzasadnienie Sąd Apelacyjny sporządził z kilkutygodniowym opóź-
nieniem; w dniu 16 lutego 2005 r. podczas badania akt sprawy ustaliło ono bowiem,
iż postanowienie z dnia 13 stycznia 2005 r. nie zawierało uzasadnienia, podczas, gdy
art. 237 § 3 k.p.c. ustanawia tygodniowy termin na sporządzenie uzasadnienia po-
stanowienia, liczony od dnia jego wydania na posiedzeniu niejawnym. W związku z
powyższym Stowarzyszenie Klub „B.” w tym samym dniu wniosło za pośrednictwem
Sądu Apelacyjnego w Krakowie do Sądu Najwyższego skargę na bezczynność Sądu
w kwestii sporządzenia i przesłania stronom uzasadnienia, a zarazem złożyło wnio-
sek o ustanowienie dla niego adwokata z urzędu „w związku z możliwością istnienia
przymusu adwokacko-radcowskiego w sprawie złożonej skargi”. Sąd Apelacyjny bez
uprzedniego rozpoznania wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu przesłał
skargę do Sądu Najwyższego, który jednak zarządzeniem z dnia 9 marca 2005 r.
zwrócił mu ją celem rozpoznania wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu
wskazując zarazem, iż strona skarżąca w postanowieniu z dnia 29 czerwca 2004 r.
3
została zwolniona od kosztów sądowych w całości. Okoliczności zaniechania przez
Sąd Apelacyjny ustanowienia pełnomocnika z urzędu przed przesłaniem skargi do
Sądu Najwyższego dotyczy drugi zarzut skargi z dnia 21 kwietnia 2005 r. Zdaniem
skarżącego obok nieterminowego sporządzenia uzasadnienia w sprawie zażalenio-
wej było to kolejne zaniechanie Sądu Apelacyjnego w Krakowie, które przyczyniło się
do nieuzasadnionej przewlekłości postępowania w sprawie.
Prezes Sądu Apelacyjnego w Krakowie wniósł o oddalenie skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niesporządzenie przez sędziego uzasadnienia orzeczenia w terminie określo-
nym w Kodeksie postępowania cywilnego może spowodować, iż postępowanie w
sprawie będzie trwało dłużej niż jest to konieczne dla jej rozstrzygnięcia, a tym sa-
mym, że nastąpi naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnio-
nej zwłoki (art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie
prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki, Dz.U. Nr 179, poz. 1843). W szczególności może to mieć miejsce w takim
przypadku, jak w przedmiotowej sprawie, gdzie niesporządzono w terminie uzasad-
nienia postanowienia w przedmiocie zażalenia na zarządzenie wzywające do uisz-
czenia opłaty od apelacji, gdyż spowodowało to wstrzymanie przesłania Sądowi
pierwszej instancji akt sprawy celem dalszego procedowania.
Sąd Najwyższy zważył także, iż skuteczny zarzut skargi na przewlekłość po-
stępowania może również opierać się na zarzucie zaniechania przez sąd, którego
przewlekłości postępowania skarga dotyczy, podjęcia czynności, do których wykona-
nia jest on zobowiązany jako sąd, za pośrednictwem którego strona wnosi skargę do
sądu właściwego do jej rozpoznania (art. 4 w związku z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 17
czerwca 2004 r.). Dotyczy to w szczególności pobrania opłaty od skargi, zastosowa-
nia sankcji w postaci odrzucenia skargi w razie nieuiszczenia opłaty (art. 16 i 17
ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - jed-
nolity tekst Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm. w związku z art. 17 ust. 1 ustawy z
dnia 17 czerwca 2004 r.), jak również rozpoznania wniosku o zwolnienie od kosztów
sądowych i wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu (art. 114 § 1 in fine oraz art.
115 k.p.c.). Okoliczność, iż art. 7 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. nakazuje temu
sądowi przedstawić skargę niezwłocznie sądowi właściwemu wraz z aktami sprawy,
4
w której toczy się postępowanie nie zwalnia sądu z tych obowiązków. Określenie
„niezwłocznie” użyte w tym przepisie oznacza bowiem, przesłanie skargi bez zwłoki,
ale po dopełnieniu wskazanych wyżej czynności. Należy bowiem podkreślić, iż po-
stępowanie w sprawie ze skargi o stwierdzenie przewlekłości postępowania bynajm-
niej nie jest postępowaniem samoistnym, lecz ma charakter incydentalny względem
postępowania w sprawie, którego skarga dotyczy (tak również postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 18 lutego 2005 r., III SPP 23/05, jeszcze nieopublikowane).
Jak zatem wskazano wyżej, zarówno niesporządzenie przez sędziego uza-
sadnienia orzeczenia w terminie określonym w Kodeksie postępowania cywilnego,
jak i zaniechanie przez sąd, którego przewlekłości postępowania skarga dotyczy,
czynności, do których wykonania jest on zobowiązany jako sąd, za pośrednictwem
którego strona wnosi skargę do sądu właściwego do jej rozpoznania może spowo-
dować, iż postępowanie w sprawie będzie trwało dłużej niż jest to konieczne dla jej
rozstrzygnięcia. Ocena terminowości i prawidłowości czynności podjętych przez sąd
w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty jest jednak tylko jednym z
kryteriów, które należy wziąć pod uwagę stwierdzając, czy w sprawie doszło do
przewlekłości postępowania. Poza tą kwestią należy uwzględnić pozostałe cztery
wypracowane w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Prawa Człowieka i transpo-
nowane do ustawy przesłanki oceny przewlekłości postępowania: charakter sprawy,
stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę,
rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności
strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17
czerwca 2004 r.). Sąd Najwyższy uznał, iż w przedmiotowej sprawie w sposób
szczególny należało przeanalizować ostatnie ze wskazanych kryteriów, gdyż - jak
wskazał ETPC między innymi w wyroku z dnia 8 grudnia 1983 r., Pretto i inni prze-
ciwko Włochom, skarga nr 7984/77 (LEX nr 80845) - w sprawach cywilnych korzy-
stanie z prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie jest uzależnione w
oczywisty sposób od staranności strony i podejmowania przez nią działań w celu
przyspieszenia postępowania. Sąd Najwyższy zważył, iż z całości okoliczności
sprawy wynika, iż to działania samego skarżącego motywowane były chęcią opóź-
nienia ostatecznego zakończenia sprawy i ewentualnego odsunięcia w czasie upra-
womocnienia się zapadłego na jego niekorzyść wyroku eksmisyjnego. Na taki cel
Stowarzyszenia Klub „B.” w szczególności wskazuje zaskarżenie zarządzenia w
przedmiocie wpisu od apelacji z powołaniem się na okoliczność, iż z pisma Sądu nie
5
wynika, czego opłata ta ma dotyczyć, w sytuacji gdy ustalono, iż wezwanie zawierało
pouczenie o rygorze „odrzucenia apelacji”. Jednoznacznie wynika stąd, iż opłata ta
dotyczyła apelacji wniesionej przez pozwane Stowarzyszenie. Co ważniejsze jednak
zaskarżając wskazane zarządzenie i przedstawiając motywy tego zaskarżenia strona
całkowicie przemilczała fakt, iż postanowieniem z dnia 29 czerwca 2004 r. została
przez Sąd Okręgowy w Krakowie zwolniona od kosztów sądowych w całości [...].
Wobec powyższego, pomimo stwierdzenia uchybień w zakresie terminowości i
prawidłowości podejmowanych przez Sąd Apelacyjny w Krakowie czynności, Sąd
Najwyższy uznał, iż nie ma wystarczających podstaw do uwzględnienia skargi i z
tych przyczyn na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. orzekł jak
w sentencji.
Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej oparte zo-
stało na § 19 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.).
========================================