Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 czerwca 2005 r.
II PK 274/04
Postępowanie apelacyjne dotknięte jest nieważnością (art. 379 pkt 2
k.p.c.), jeżeli sąd drugiej instancji wydał wyrok po rozpoznaniu apelacji, bez
uprzedniego wezwania do uzupełnienia jej braku przez dołączenie wymaga-
nego pełnomocnictwa (art. 391 w związku z art. 130 § 1 i art. 126 § 3 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Maria Tyszel, Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 czerwca 2005 r.
sprawy z powództwa Hanny S. przeciwko A. Spółce z o.o. w L. o odszkodowanie,
wynagrodzenie i ekwiwalent za urlop, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy z dnia 17
czerwca 2004 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz zniósł postępowanie przed Sądem Okrę-
gowym-Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy i przekazał sprawę
temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy wyrokiem z
dnia 17 czerwca 2004 r. [...], w sprawie z powództwa Hanny S. przeciwko „A.” Spółce
z o.o. w L. o odszkodowanie, wynagrodzenie i ekwiwalent za urlop, w wyniku apelacji
powódki oraz apelacji strony pozwanej zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy z dnia 28 stycznia 2004 r. [...] w
ten sposób, że zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 25.441,38 zł
tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę wraz
z ustawowymi odsetkami i oddalił powództwo w pozostałej części oraz oddalił apela-
cję strony pozwanej. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legni-
2
cy w uzasadnieniu tego wyroku stwierdził w szczególności, że: po pierwsze - „za
spóźnione uznać należy zarzuty strony pozwanej zgłoszone w apelacji złożonej w
dniu 10 marca 2004 r., a wskazujące na naruszenie przez Sąd I instancji przepisów
dotyczących sprostowania wyroku. Postanowienie o sprostowaniu w sentencji wyro-
ku z dnia 28 stycznia 2004 r. błędów rachunkowych zostało doręczone pełnomocni-
kowi strony pozwanej w dniu 26 lutego 2004 r. W ustawowym terminie żadna ze
stron nie zaskarżyła tego orzeczenia. Zatem uprawomocniło się ono w dniu 5 marca
2004 r. i na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. wiąże zarówno Sąd, jak i strony postępowa-
nia.”; po drugie - „przy wypowiedzeniu powódce umowy o pracę doszło do narusze-
nia przepisów art. 30 § 4 i art. 41 k.p. Przyczyna wypowiedzenia wskazana w pisem-
nym oświadczeniu z dnia 12 grudnia 2002 r. została sformułowana w sposób zbyt
ogólny. (...) stwierdzenie, że powódka “niezastosowała się do poleceń zarządu” nie
pozwalało na jednoznaczną ocenę, jakie wydarzenia pracodawca łączył z zachowa-
niem powódki uzasadniającym wypowiedzenie”; po trzecie - „pismo o wypowiedzeniu
stosunku pracy zostało doręczone powódce w trakcie korzystania przez nią z urlopu
wypoczynkowego. (...) w trakcie postępowania pierwszoinstancyjnego pozwana
Spółka nie kwestionowała faktu, iż powódka od dnia 2 grudnia 2002 r. korzystała z
urlopu wypoczynkowego. Twierdziła jedynie, że oświadczenie o wypowiedzeniu zo-
stało doręczone powódce w dniu, w którym była ona obecna w pracy (...). W apelacji
strona pozwana po raz pierwszy zarzuciła, że urlopu wypoczynkowego na okres od 2
do 13 grudnia 2002 r. udzieliła powódce osoba nieuprawniona do podejmowania w
imieniu pracodawcy czynności z zakresu prawa pracy. Powyższa okoliczność nie
podlega badaniu przez Sąd Okręgowy. Zgodnie bowiem z art. 381 k.p.c., sąd drugiej
instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w po-
stępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie
wynikła później. Niezależnie od powyższego, (...) brak jest dowodów, które uzasad-
niałyby pogląd o braku umocowania Anety K. do reprezentowania strony pozwanej w
sprawach z zakresu prawa pracy, stosownie do art. 31
§ 1 k.p.”; po czwarte - Sąd
pierwszej instancji “prawidłowo wyliczył równowartość jednomiesięcznego wynagro-
dzenia powódki, liczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. W tym zakresie
zastosowanie znajdują przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczyn-
kowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pie-
niężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.)”; po piąte - natomiast na uwzględnie-
3
nie zasługiwała apelacja powódki, bowiem „strona pozwana nieprawidłowo zastoso-
wała wobec powódki jednomiesięczny termin wypowiedzenia umowy o pracę. Po-
wódka zatrudniona była u strony pozwanej od dnia 1 lutego 2000 r. do dnia 31 stycz-
nia 2003 r., a zatem co najmniej 3 lata w rozumieniu art. 36 § 1 pkt 3 k.p. Sąd I in-
stancji, określając okres pracy powódki u strony pozwanej, zastosował przepis art.
112 k.c., zgodnie z którym termin oznaczony w latach kończy się z upływem dnia,
który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. Tymczasem do li-
czenia terminów określonych w przepisach prawa pracy, przepisy Kodeksu cywilne-
go znajdują zastosowanie jedynie odpowiednio i tylko w zakresie nieuregulowanym
prawem pracy. W uzasadnieniu uchwały z dnia 21 maja 1991 r., I PZP 16/91
(OSNCP 1992, nr 1, poz. 10) Sąd Najwyższy odrzucił stosowanie reguły art. 112 k.c.
do stosunków pracy.”; po szóste - „zgodnie z art. 49 k.p., w razie wypowiedzenia
krótszego niż wymagany, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wymaga-
nego, a pracownikowi przysługuje wynagrodzenie do czasu rozwiązania umowy.
Wobec powyższego, zmianie uległa również kwota zasądzonego na rzecz powódki
odszkodowania w związku z naruszeniem przez stronę pozwaną przepisów o roz-
wiązywaniu umów o pracę za wypowiedzeniem. Przyznając powódce zarówno wy-
nagrodzenie z art. 471
k.p., jak i wynagrodzenie z art. 49 k.p., Sąd Okręgowy nie po-
dzielił stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale z dnia 4 listopada 1992
r., I PZP 63/92 (OSNCP 1993 nr 7-8, poz. 201), wedle którego, jeżeli wypowiedzenie
stosunku pracy jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o
pracę (art. 45 § 1 k.p.) i jednocześnie zastosowano okres wypowiedzenia krótszy niż
wymagany (art. 49 k.p.) - nie stosuje się art. 45 § 2 k.p., chyba że przewidywane w
tym przepisie odszkodowanie jest korzystniejsze od wynagrodzenia z art. 49 k.p. W
ocenie Sądu Okręgowego pogląd wyrażony w powołanej uchwale nie znajduje uza-
sadnienia w obowiązujących przepisach Kodeksu pracy. Żaden przepis nie wyklucza
prawa pracownika do odszkodowania z art. 45 § 1 k.p., jeśli dodatkowo pracodawca
zastosował krótszy niż wymagany okres wypowiedzenia. Zdaniem Sądu Okręgowe-
go, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za skrócony okres wypowiedzenia z
art. 49 k.p., a nie odszkodowanie określone w art. 45 k.p. tylko wtenczas, gdy uchy-
bienie pracodawcy przy wypowiedzeniu umowy o pracę polegało jedynie na zasto-
sowaniu krótszego od wymaganego okresu wypowiedzenia.”; po siódme - „w
związku z tym, że umowa o pracę prawidłowo powinna zostać rozwiązana przez
stronę pozwaną w dniu 31 marca 2003 r., powódce na podstawie art. 171 § 1 pkt 1
4
k.p. w związku z art. 1551
§ 1 k.p. przysługuje ekwiwalent pieniężny za niewykorzy-
stany urlop wypoczynkowy za rok 2003 r. w wymiarze proporcjonalnym do okresu
przepracowanego w Spółce w roku ustania stosunku pracy.”
W kasacji od powyższego wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Legnicy z dnia 17 czerwca 2004 r. pełnomocnik strony pozwa-
nej zaskarżył rozstrzygnięcie Sądu w całości, zarzucając naruszenie: po pierwsze -
art. 31
§ 1 in fine k.p. „polegające na pozbawionym podstawy prawnej założeniu, iż
pełnomocnik zarządu, a jednocześnie podwładna powódki - Aneta K., nie zaś zarząd
Spółki, jest uprawniona do składania skutecznych oświadczeń w zakresie prawa
pracy, w tym dotyczących udzielania urlopów pracowniczych, mimo braku wyraźnego
wyznaczenia jej do dokonywania tych czynności przez Zarząd Spółki”; po drugie -
art. 30 § 4 k.p. „wobec uznania, iż wskazana w piśmie strony pozwanej przyczyna
wypowiedzenia powódce stosunku pracy, tj. „niestosowanie się do poleceń Zarządu”,
nie odpowiada wymogom stawianym przez wskazany przepis oświadczeniom praco-
dawcy o rozwiązaniu stosunku pracy za wypowiedzeniem”; po trzecie - art. 130 § 1 w
związku z art. 373, art. 368 i art. 91 k.p.c. „z uwagi na niewezwanie strony powodo-
wej do usunięcia braków apelacji, polegających na: nieprzedstawieniu zarzutów i
wniosków apelacyjnych, nieokreśleniu wartości przedmiotu zaskarżenia oraz nie-
przedłożeniu pełnomocnictwa upoważniającego pełnomocnika do występowania w
imieniu powódki w postępowaniu apelacyjnym oraz następczym przyjęciu dotkniętej
brakami apelacji do rozpoznania”; po czwarte - art. 373 w związku z art. 368 k.p.c.
„wobec bezpodstawnego przyjęcia, iż apelacja strony powodowej, mimo braków for-
malnych polegających na nieprzedstawieniu zarzutów i wniosków apelacyjnych, jak
również nieokreśleniu wartości przedmiotu zaskarżenia oraz mimo wniesienia apela-
cji przez osobę nieumocowaną do występowania w imieniu powódki, odpowiada wy-
mogom formalnym uzasadniającym jej rozpoznanie”; po piąte - art. 381 k.p.c. „z
uwagi na przyjęcie bezpodstawnego założenia, iż zgłoszone w apelacji zarzuty - od-
noszące się do okoliczności, iż pełnomocnik Zarządu Aneta K. nie była uprawniona
do składania skutecznych oświadczeń w zakresie prawa pracy, w tym dotyczących
udzielania urlopów pracowniczych, mimo braku stosownego wyznaczenia jej do do-
konywania tych czynności przez Zarząd Spółki, jak również, że wniosek złożony
przez pracownika ubiegającego się o udzielenie urlopu, niezawierający oświadczenia
o jego akceptacji lub odmowie udzielenia urlopu, pociąga za sobą skutki związane z
udzieleniem urlopu pracownikowi - a dotyczące prawnego znaczenia powyższych
5
okoliczności wynikających ze złożonych w trakcie przewodu sądowego dowodów,
winny zostać potraktowane na równi z „nowymi faktami i dowodami” podlegającymi
pominięciu jako spóźnione”; po szóste - art. 91 w związku z art. 378 § 1 i art. 379 pkt
2 k.p.c. „wobec nienależytej reprezentacji strony powodowej w postępowaniu przed
Sądem drugiej instancji, wynikającej z faktu, że zakres udzielonego w dniu 17 marca
2003 r. przez powódkę pełnomocnictwa upoważniał pełnomocnika do zastępowania
strony powodowej jedynie przed Sądem Rejonowym w Legnicy [...], co wykluczało
możliwość skutecznego zaskarżenia, przez wskazaną w pełnomocnictwie osobę,
wyroku Sądu I instancji apelacją wniesioną w imieniu powódki”; po siódme - art. 384
k.p.c. „wyrażające się w zmianie na niekorzyść strony pozwanej wyroku Sądu I in-
stancji, mimo zaistnienia przesłanek uzasadniających uznanie, iż strona powodowa
nie wniosła apelacji odpowiadającej wymogom formalnym uzasadniającej jej rozpo-
znanie”; po ósme - art. 325 w związku z art. 386 §1 k.p.c. „wobec błędnego sformu-
łowania sentencji wyroku Sądu II instancji, poprzez nieokreślenie, którego konkretnie
punktu orzeczenia Sądu I instancji dotyczy dokonana zmiana oraz wyrażającego się
w nieuzasadnionym dokonaniu zmiany pkt II. wyroku Sądu I instancji.”
Równocześnie, jako okoliczności uzasadniające przyjęcie kasacji do rozpo-
znania pełnomocnik strony pozwanej wskazał: po pierwsze – „oczywiste naruszenie
prawa”: (a) art. 91 w związku z art. 378 § 1 i art. 379 pkt 2 k.p.c.; (b) art. 130 § 1 w
związku z art. 373, art. 368 i art. 91 k.p.c.; (c) art. 373 w związku z art. 368 k.p.c.;
oraz po drugie - „nieważność postępowania przed Sądem II instancji, wynikającą z
faktu, iż pełnomocnik strony powodowej, będąc upoważnionym do reprezentowania
powódki przed Sądem Rejonowym w Legnicy [...], nie był jednocześnie należycie
umocowany do skutecznego wniesienia w jej imieniu środka odwoławczego oraz re-
prezentowania powódki w postępowaniu apelacyjnym.”
W konsekwencji, w kasacji sformułowany został wniosek o „uchylenie wyroku
w zaskarżonej części, zniesienie toczącego się na skutek apelacji strony powodowej,
dotkniętego nieważnością postępowania przed Sądem II instancji i przekazanie
sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie zasądzenie od
strony powodowej na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.”
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
6
Stosownie do dyspozycji art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), która weszła w życie z dniem 6 lutego
2005 r. (art. 6 tej ustawy), do złożenia i rozpoznania kasacji od orzeczenia wydanego
przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, a także do odmowy przyjęcia kasacji
do rozpoznania, stosuje się przepisy dotychczasowe.
Zgodnie z art. 39311
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach
zaskarżenia kasacją oraz jej podstaw, w granicach zaskarżenia bierze jednak z
urzędu pod rozwagę nieważność postępowania (art. 379 k.p.c.).
W rozpoznawanej sprawie w kasacji, niezależnie od szeregu innych zarzutów,
podniesiony został również zarzut nieważności postępowania poprzez naruszenie
art. 91 w związku z art. 378 § 1 oraz art. 379 pkt 2 k.p.c. „wobec nienależytej repre-
zentacji strony powodowej w postępowaniu przed Sądem drugiej instancji, wynikają-
cej z faktu, że zakres udzielonego w dniu 17 marca 2003 r. przez powódkę pełno-
mocnictwa upoważniał pełnomocnika do zastępowania strony powodowej jedynie
przed Sądem Rejonowym w Legnicy w sprawie IV P 1248/02, co wykluczało możli-
wość skutecznego zaskarżenia, przez wskazaną w pełnomocnictwie osobę, wyroku
Sądu I instancji apelacją wniesioną w imieniu powódki.” Równocześnie, z akt sprawy
jednoznacznie wynika, że powódka udzieliła pełnomocnictwa Włodzimierzowi P. do
reprezentowania jej wyłącznie w postępowaniu „przed Sądem Rejonowym w Legnicy
Wydziałem Pracy w sprawie [...] oraz do składania oświadczeń, wniosków oraz pod-
pisywania dokumentów niezbędnych do wykonania niniejszego pełnomocnictwa” [...].
Następnie, w protokole rozprawy odwoławczej, która odbyła się w dniu 9 czerwca
2004 r. przed Sądem Okręgowym-Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Le-
gnicy w niniejszej sprawie [...], na skutek apelacji wniesionej przez powódkę oraz
przez stronę pozwaną od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Legnicy z dnia 28 stycznia 2004 r., Sąd odnotował, że „powódka nie
stawiła - zawiadomiona prawidłowo”, natomiast „stawił się jej pełnomocnik Włodzi-
mierz P. - pełnomocnictwo w aktach” - gdy tymczasem, w aktach sprawy brak jest
takiego pełnomocnictwa, którym powódka umocowywałaby Włodzimierza P. do
wniesienia w jej imieniu apelacji lub do reprezentowania jej w postępowaniu apela-
cyjnym w niniejszej sprawie i nie można go również domniemywać, skoro powódka
nie uczestniczyła w rozprawie przed Sądem Okręgowym-Sądem Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Legnicy w dniu 9 czerwca 2004 r. Ponieważ po przeprowadze-
7
niu rozprawy w dniu 9 czerwca 2004 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Legnicy postanowił „odroczyć publikację wyroku na dzień 17 czerwca
2004 r.”, następnie w protokole publikacji wyroku z dnia 17 czerwca 2004 r. Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy odnotował między in-
nymi, iż po wywołaniu sprawy „powódka i jej pełnomocnik nie stawili się”, po czym
ogłosił wyrok w niniejszej sprawie. Zważywszy więc na to, że Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy, jako Sąd drugiej instancji, przystąpił do
rozpoznania apelacji wniesionej w niniejszej sprawie w imieniu powódki oraz apelacji
strony pozwanej, a następnie wydał wyrok w tej sprawie, bez uprzedniego wezwania
powódki oraz wnoszącego w jej imieniu apelację - Włodzimierza P. do uzupełnienia
braku apelacji wniesionej w imieniu powódki poprzez dołączenie wymaganego peł-
nomocnictwa (art. 391 w związku z art. 130 § 1 i art. 126 § 3 k.p.c.), trafny okazał się
podniesiony w kasacji strony pozwanej zarzut, iż postępowanie przed Sądem Okrę-
gowym-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy, w wyniku którego rozpo-
znana została apelacja wniesiona w imieniu powódki oraz apelacja strony pozwanej,
dotknięte było nieważnością w rozumieniu art. 379 pkt 2 k.p.c., ponieważ pełnomoc-
nik powódki, który wniósł w jej imieniu apelację, a następnie uczestniczył w jej imie-
niu w tym postępowaniu, nie był należycie umocowany. Tym samym, bezprzedmio-
towe okazało się rozpoznanie pozostałych zarzutów podniesionych w kasacji.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================