Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 14 WRZEŚNIA 2005 R.
IV KZ 25/05
1. Dopóki tzw. postępowanie przedkasacyjne nie zostanie zakończo-
ne, dopuszczalne jest zażalenie na orzeczenia wydane w tym postępowa-
niu przez sąd odwoławczy, działający jako sui generis sąd pierwszej in-
stancji – w trybie określonym w ustawie procesowej – z wyjątkami przewi-
dzianymi w art. 528 § 1 k.p.k.
2. Przepis art. 84 § 3 k.p.k. nie stanowi podstawy do twierdzenia, że
pisemna informacja obrońcy, iż nie stwierdził podstaw do wniesienia kasa-
cji, powinna być przedstawiona sądowi w terminie przewidzianym do wnie-
sienia kasacji.
Przewodniczący: sędzia SN W. Kozielewicz (sprawozdawca).
Sędziowie SN: J. Szewczyk, F. Tarnowski.
Sąd Najwyższy w sprawie Pawła K., skazanego za czyn z art. 177 §
1 k.k., po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 14 września 2005 r. zażale-
nia obrońcy z urzędu na postanowienie Sądu Okręgowego w R. z dnia 31
maja 2005 r., w przedmiocie odmowy przyznania wynagrodzenia za spo-
rządzenie pisemnej informacji o braku podstaw do wniesienia kasacji.
z m i e n i ł zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zasądził od Skar-
bu Państwa na rzecz adw. R. B. – Kancelaria Adwokacka w D. kwotę 360
zł tytułem wynagrodzenia za sporządzenie pisemnej informacji o braku
podstaw do wniesienia kasacji.
2
U Z A S A D N I E N I E
Postanowieniem z dnia 31 maja 2005 r. Sąd Okręgowy w R., nie
uwzględnił wniosku obrońcy z urzędu adw. R. B. o wypłatę wynagrodzenia
za sporządzenie opinii o braku podstaw do wniesienia kasacji. Sąd Okrę-
gowy uzasadnił swoją decyzję złożeniem przez obrońcę tejże opinii po ter-
minie do wniesienia kasacji.
Postanowienie to zaskarżył obrońca, który podniósł, że z przepisu art.
84 § 3 k.p.k., wskazanego w uzasadnieniu Sądu Okręgowego, nie wynika
obowiązek poinformowania sądu o braku podstaw do wniesienia kasacji w
terminie przewidzianym dla kasacji. Wskazał on jednocześnie, że nawet
jeśli informacja taka zostałaby przekazana przed upływem tego terminu, to
nie zaistniałyby podstawy do wyznaczenia przez sąd drugiego obrońcy z
urzędu. Gdyby natomiast oskarżony postanowił ustanowić obrońcę z wybo-
ru, to termin do wniesienia kasacji rozpocząłby swój bieg od daty powia-
domienia oskarżonego o odmowie sporządzenia kasacji przez obrońcę z
urzędu. Wskazując na te zarzuty obrońca wniósł o zasądzenie na jego
rzecz wynagrodzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
W pierwszej kolejności rozważyć należy, czy wniesione przez obroń-
cę zażalenie jest dopuszczalne. Przedmiotowe ograniczenia dopuszczal-
ności zażalenia określa art. 459 § 1 i 2 k.p.k. Z uwagi na to, że postano-
wienie odmawiające przyznania wynagrodzenia za sporządzenie informacji
o braku podstaw do wniesienia kasacji, nie jest postanowieniem zamykają-
cym drogę do wydania wyroku, ani też postanowieniem co do środka za-
bezpieczającego, zbadać więc należy, czy istnieje przepis ustawy stano-
wiący szczególną podstawę do złożenia takiego zażalenia.
3
Dokonując z tej perspektywy analizy przepisów Kodeksu postępowa-
nia karnego wskazać należy na art. 626 § 3 k.p.k., który dopuszcza zaża-
lenie na orzeczenie w przedmiocie kosztów. Takim orzeczeniem jest nie-
wątpliwie postanowienie o odmowie przyznania wynagrodzenia obrońcy z
urzędu, stanowi ono bowiem orzeczenie wydane w związku z konieczno-
ścią dodatkowego rozstrzygnięcia o kosztach, o którym stanowi art. 626 § 2
k.p.k. (J. Bratoszewski w: Z. Gostyński red.: Komentarz. Kodeks postępo-
wania karnego, pod, Tom III, Warszawa 2004, s. 930). Zwrócić należy jed-
nak uwagę na końcową część zd. 1 art. 626 § 3 k.p.k., wynika z niego, że
zażalenie to przysługuje, jeżeli nie wniesiono apelacji. W związku z tym
mogą pojawić się wątpliwości, czy przepis ten nie stanowi podstawy zaża-
lenia tylko wówczas, gdy orzeczenie w przedmiocie kosztów wydał sąd
pierwszej instancji. (zob. postanowienie SN z dnia 3 listopada 2004 r., III
KZ 33/04, Rocznik. Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach karnych.
2004, poz. 1972).
Wskazać jednak należy, że określając charakter, w jakim sąd okrę-
gowy albo apelacyjny podejmuje decyzje w postępowaniu przedkasacyj-
nym, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 czerwca 1996 r., w spra-
wie V KZ 13/96 (OSP 1996, z. 10, poz. 190), stwierdził, że wprawdzie
wstępnej kontroli warunków dopuszczalności kasacji dokonuje sąd odwo-
ławczy, „(…) ale spełniając tę właśnie rolę, działa on nie jako „sąd odwo-
ławczy”, ale jako sui generis sąd pierwszoinstancyjny. Rolę sądu odwoław-
czego w tym układzie procesowym pełni Sąd Najwyższy”. O strukturze tego
układu procesowego decyduje zatem, jak słusznie zauważyła to B. Mik,
przedmiot orzekania, a nie pozycja sądu w systemie sądów powszechnych
(B. Mik: Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca
1996 r., V KZ 13/96, OSP 1997, z. 3, poz. 68). Dopóki tzw. postępowanie
przedkasacyjne nie zostanie zakończone, dopuszczalne jest zażalenie na
orzeczenia wydane w tym postępowaniu przez sąd odwoławczy działający
4
jako sui generis sąd pierwszej instancji – w trybie określonym w ustawie
procesowej – z wyjątkami przewidzianymi w art. 528 § 1 k.p.k. Na argu-
ment ten powołał się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 kwietnia
2004 r., III KZ 7/04 (Rocznik. Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach
karnych. 2004, poz. 767).
W niniejszej sprawie postanowienie o odmowie przyznania wynagro-
dzenia zostało wydane przed zakończeniem postępowania przedkasacyj-
nego. Z chwilą bowiem powiadomienia skazanego o braku podstaw do
sporządzenia kasacji przez obrońcę wyznaczonego z urzędu, rozpoczął
swój bieg 30-dniowy termin do wniesienia kasacji przez obrońcę ustano-
wionego z wyboru (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego
2002 r., III KZ 87/01, LEX nr 51806).
Za dopuszczalnością zażalenia na postanowienie o odmowie przy-
znania wynagrodzenia wydane przez sąd odwoławczy w postępowaniu
przedkasacyjnym, przemawia również to, że przepis art. 626 § 3 k.p.k. ma
charakter ogólny. W uchwale z dnia 11 sierpnia 2000 r., I KZP 20/00
(OSNKW 2000, z. 7 – 8, poz. 58), Sąd Najwyższy stwierdził, że przewi-
dziane w tym przepisie zażalenie dotyczy nie tylko orzeczeń wydanych na
podstawie art. 626 § 1 albo § 2, ale również orzeczeń o zwolnieniu, ewen-
tualnie odmowie zwolnienia, od wyłożenia kosztów podlegających uiszcze-
niu przy wnoszeniu pisma procesowego, o którym mowa w art. 623 k.p.k.
(zob. też R.A. Stefański: Przegląd uchwał Izby Karnej i Wojskowej Sądu
Najwyższego w zakresie prawa karnego procesowego za 2000 r., WPP
2001, nr 2, s. 128 – 129). Dla niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie ma
jednak przywołany w tej uchwale wyjątek od owego ogólnego charakteru
art. 626 § 3 k.p.k.. Sąd Najwyższy wskazał bowiem art. 528 § 1 pkt 1 k.p.k.,
który stanowi, że na odmowę zwolnienia od uiszczenia opłaty sądowej od
kasacji, nie przysługuje środek odwoławczy. Wprowadzenie przez ustawo-
dawcę art. 528 § 1 pkt 1 k.p.k., dla wyłączenia zaskarżalności tego posta-
5
nowienia, stanowi potwierdzenie tezy, że na orzeczenie o zwolnieniu albo
odmowie zwolnienia od uiszczenia opłaty innej niż kasacyjnej przysługuje
zażalenie. Rozumując w ten sposób należałoby stwierdzić, że skoro prze-
pisem art. 528 § 1 pkt 1 k.p.k. wyłączona została zaskarżalność tylko jednej
z kategorii orzeczeń o kosztach w postępowaniu przedkasacyjnym, to zna-
czy, że wystarczającej podstawy do tego nie stanowiła końcowa część zd.
1 art. 626 § 3 k.p.k.
Uznając zatem wniesione przez obrońcę zażalenie za dopuszczalne,
rozważyć należy zasadność podniesionych w nim zarzutów. Na aprobatę
zasługuje pogląd skarżącego, że przepis art. 84 § 3 k.p.k. nie stanowi pod-
stawy do twierdzenia, iż pisemna informacja obrońcy, że nie stwierdził pod-
staw do wniesienia kasacji, powinna być przedstawiona sądowi w terminie
przewidzianym do wniesienia kasacji. Przepis ten wymienia, w odniesieniu
do postępowania kasacyjnego, dwa alternatywne obowiązki obrońcy z
urzędu. Stanowi je sporządzenie i podpisanie kasacji albo poinformowanie
sądu na piśmie o braku podstaw do wniesienia kasacji. Nie można z tego
wnosić, że określony w art. 524 § 1 k.p.k. termin do wniesienia kasacji, do-
tyczy również informacji przekazywanej sądowi przez obrońcę z urzędu
wówczas, gdy nie stwierdzi on podstaw do wniesienia kasacji.
Słusznie podniósł obrońca, że żadne względy nie przemawiają za
odmiennym stanowiskiem. Jeśli bowiem obrońca wyznaczony z urzędu, po
zbadaniu akt sprawy nie stwierdzi istnienia podstaw do wniesienia kasacji,
to sąd drugiej instancji nie jest li tylko z tego powodu obowiązany do wy-
znaczenia skazanemu kolejnego obrońcy z urzędu. Sąd Najwyższy w po-
stanowieniu z dnia 26 lutego 2002 r., III KZ 87/01 (LEX nr 51806), trafnie
wskazał, że pomimo odmowy wniesienia kasacji przez obrońcę z urzędu,
oskarżony ma prawo ustanowić obrońcę z wyboru do sporządzenia kasacji.
Dla tego obrońcy termin do wniesienia kasacji biegnie od dnia następują-
cego po dniu, w którym skazany powiadomiony został o informacji przeka-
6
zanej sądowi przez obrońcę z urzędu o braku podstaw do wniesienia kasa-
cji.
Poza sporem jest, że obrońcy z urzędu przysługuje wynagrodzenie
za pracę wykonaną, gdyż zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja
1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze
zm.), koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi
Skarb Państwa, natomiast art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k. stanowi, że wydatki
Skarbu Państwa obejmują m.in. koszty nieopłaconej przez strony pomocy
prawnej udzielonej z urzędu przez adwokatów.
Wysokość stawki minimalnej za sporządzenie opinii o braku podstaw
do wniesienia kasacji określona została na 360 zł przez § 14 ust.
4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w
sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Pań-
stwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr
163, poz.1348).
Podkreślić w związku z tym należy, że w niniejszej sprawie obrońca z
urzędu sporządził informację o braku podstaw do wniesienia kasacji. Jeżeli
natomiast w ocenie Sądu Okręgowego, znaczne opóźnienie w przekazaniu
informacji w tym przedmiocie, świadczące o niestaranności działań obroń-
cy, stanowi rażące naruszenie obowiązków procesowych przez obrońcę, to
tenże Sąd powinien zawiadomić o tym fakcie właściwą radę adwokacką
(art. 20 § 1 k.p.k.).
Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w postanowieniu.