Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 21 WRZEŚNIA 2005 R.
I KZP 28/05
Strażnik gminny (miejski) jest funkcjonariuszem publicznym w ro-
zumieniu art. 115 § 13 pkt 4 k.k.
Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik.
Sędziowie: SN A. Deptuła (sprawozdawca),
SA (del. do SN) J. Grubba
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.
Sąd Najwyższy w sprawie Sebastiana S., oskarżonego z art. 237 §
1 k.k. w zb. z art.157 § 1 k.k. i w zw. z art. 11 § 2 k.k., po rozpoznaniu,
przedstawionego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w
K., postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2005 r., zagadnienia prawnego
wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy strażnik straży miejskiej (gminnej) jest funkcjonariuszem publicz-
nym w rozumieniu art. 115 § 13 k. k.”
p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.
U Z A S A D N I E N I E
Przedstawione w pytaniu zagadnienie prawne wyłoniło się w na-
stępującej sytuacji procesowej.
2
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 14 października 2004 r. uznał
Sebastiana S. za winnego tego, że „w dniu 7 września 2001 r. w K., jako
funkcjonariusz Straży Miejskiej przekroczył swoje uprawnienia w ten
sposób, że wbrew potrzebie wynikającej z istniejącej sytuacji i zbędnie
do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom zastosował
środek przymusu bezpośredniego poprzez użycie siły fizycznej w postaci
chwytu obezwładniającego, polegającego na wykręceniu ręki pokrzyw-
dzonej Alicji B., na skutek czego pokrzywdzona doznała obrażeń ciała w
postaci skręcenia stawu łokciowego lewego ze złamaniem wyrostka
dziobiastego kości łokciowej lewej, co spowodowało naruszenie czynno-
ści narządów jej ciała i rozstrój zdrowia na okres około sześciu tygodni” –
i za to na podstawie art. 231 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 1 k.k. i w zw. 11 §
2 k.k. skazał go na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunko-
wym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 2 lata, orzekając także
na podstawie art. 39 pkt 2 w zw. z art. 41 § 1 k.k. środek karny w postaci
zakazu wykonywania zawodu funkcjonariusza Straży Miejskiej Policji,
Służby Więziennej oraz Straży Granicznej na okres 2 lat.
Sąd Okręgowy w K. do którego wpłynęła niniejsza sprawa w
związku z apelacją obrońcy oskarżonego powziął wątpliwość, nadając jej
rangę zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni usta-
wy, wyrażoną w pytaniu skierowanym do Sądu Najwyższego.
W uzasadnieniu pytania Sąd Okręgowy wywiódł, że kwestia statu-
su strażnika Straży Miejskiej (Gminnej) wywołuje rozbieżności w „literatu-
rze prawniczej”, spotkać bowiem można zarówno wypowiedzi uznające
strażnika Straży Miejskiej (Gminnej) za funkcjonariusza publicznego w
rozumieniu art. 115 § 13 k.k., jak i wypowiedzi diametralnie odmienne.
Wątpliwości w tej kwestii potęguje – zdaniem Sądu Okręgowego – art.
23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. z 9
października 1997 r. z późn. zm.), który w brzmieniu pierwotnym stano-
3
wił, że „przy wykonywaniu czynności służbowych strażnik korzysta z
ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy”, a obecnie ma treść:
„w związku z wykonywaniem czynności służbowych strażnik korzysta z
ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych”, co na-
suwa pytanie o „sens przyznania ochrony prawnej przysługującej funk-
cjonariuszowi publicznemu osobie, która już ma status funkcjonariusza
publicznego”.
Prokurator Krajowy w związku z pytaniem wystąpił z wnioskiem o
odmowę podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały stwierdzając, że pytanie
nie odpowiada wymogom stawianym w przepisie art. 441 § 1 k.p.k.
Analizując przedstawione przez Sąd Okręgowy zagadnienie, Sąd
Najwyższy zważył, co następuje.
W orzecznictwie i w doktrynie zgodnie przyjmuje się, że instytucja
przewidziana w art. 441 § 1 k.p.k. ma umożliwić Sądowi Najwyższemu
zajęcie stanowiska tylko wtedy, gdy wystąpiło zagadnienie związane z
interpretacją norm prawnych i wyjaśnieniem wątpliwości dotyczących
konkretnego przepisu prawnego, przy czym wykładni podlegają tylko te
przepisy, które nastręczają trudności interpretacyjne z powodu niejasno-
ści ich sformułowań lub z uwagi na rozbieżności w ich stosowaniu w
praktyce sądowej. Chodzi więc o przepisy rozbieżnie interpretowane al-
bo o przepisy niejasno sformułowane lub o oczywiście wadliwej redakcji,
wobec czego ich autorytatywne wyjaśnienie może mieć znaczenie dla
kształtowania prawidłowego orzecznictwa (zob. np. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 16 czerwca 1993 r., I KZP 14/93, Wok. 1993, z. 11,
s. 9-10, z dnia 19 sierpnia 1999 r.; I KZP 25/99. OSNKW 1999, z. 9-10,
poz. 53; z dnia 19 kwietnia 2000 r., I KZP 7/00, OSNKAW 2000, z. 5-6,
poz. 51; Uchwała SN z dnia 8 września 2001 r., I KZP 11/01, OSNKW
2001, z. 11-12, poz. 92; R. Stefański: Instytucja pytań prawnych do Sądu
Najwyższego w sprawach karnych, Kraków 2001, s. 254-300, K. Mar-
4
szał: Proces karny, Katowice 1997, s. 425-426; R. Kmiecik, E. Skręto-
wicz: Proces karny, cz. ogólna, Kraków 2000, s. 45-49).
Przedstawione Sądowi Najwyższemu pytanie prawne wymogów
tych nie spełnia, ponieważ jasno sformułowany przepis art. 115 § 13 k.k.
nie stwarza podstaw do różnych interpretacji i nie powoduje szczegól-
nych trudności przy jego wykładni w realiach niniejszej sprawy.
Wskazane w uzasadnieniu pytania prawnego Sądu Okręgowego
wątpliwości wyrażone w doktrynie dotyczą tylko i wyłącznie jednego z
kryteriów decydujących na gruncie art. 115 § 13 k.k. o zaliczeniu okre-
ślonej kategorii osób do kategorii funkcjonariuszy, a mianowicie kryte-
rium organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego (pkt 7
powołanego przepisu). Według dominującego poglądu, bezpieczeństwo
publiczne jest czymś innym niż porządek publiczny. Przyjmuje się, że
jest to „coś więcej” niż porządek publiczny. Można się spierać, czy różni-
ca ma charakter ilościowy czy jakościowy. Kwestia ta była rozważana w
doktrynie. Według E. Pływaczewskiego bezpieczeństwo publiczne jest
„wyższym stopniem porządku publicznego (Przestępstwo czynnej napa-
ści na funkcjonariusza publicznego, Toruń 1985, s. 16). Z kolei Z. Kijak
(Pojęcie ochrony porządku publicznego w ujęciu systemowym, Zesz.
Nauk. ASW, Warszawa 1987 nr 47) traktował te pojęcia rozłącznie wy-
wodząc, że bezpieczeństwo publiczne obejmuje niebezpieczeństwo za-
grażające ustrojowi, władzy, organizacjom politycznym i społecznym
oraz życiu, zdrowiu i mieniu. Nie przesądzając tych sporów można jed-
nak przyjąć, że nie każdy organ powołany do ochrony porządku publicz-
nego jest organem powołanym do ochrony bezpieczeństwa publicznego.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. Nr
123, poz. 779 ze zm.) w art. 1 ust. 1 określa, że do ochrony porządku
publicznego na terenie gminy może być utworzona umundurowana for-
macja – straż gminna.
5
Gdyby więc do funkcjonariuszy straży gminnych odnosić się miało
kryterium ochrony bezpieczeństwa publicznego (pkt 7 art. 115 § 13 k.k.)
to odpowiedź na pytanie, czy funkcjonariusz straży gminnej jest funkcjo-
nariuszem publicznym w rozumieniu art. 115 § 13 k.k. byłaby negatywna.
Rzecz jednak w tym, że tenże przepis w pkt 4 zalicza do funkcjonariuszy
publicznych osoby będące pracownikami administracji rządowej, innego
organu państwowego lub samorządowego, chyba że pełnią wyłącznie
czynności usługowe.
Art. 6 ust. 1 ustawy o strażach gminnych stanowi, że „straż jest
jednostką organizacyjną gminy”, zaś analiza treści art. 10 – 12 tejże
ustawy określających uprawnienia i obowiązki strażników gminnych
(miejskich) nie pozostawia cienia wątpliwości, iż strażnicy nie są osoba-
mi „pełniącymi wyłącznie czynności usługowe”. Przeciwnie, wykonują
czynności władcze, wkraczające niekiedy bardzo wyraźnie w podstawo-
we prawa i wolności obywatelskie.
Wnioski jakie wypływają z tych uregulowań są najzupełniej jedno-
znaczne. Art. 115 § 13 pkt 4 k.k. obejmuje pracowników jednostek samo-
rządu terytorialnego, a więc wszystkich pracowników zatrudnionych
przez gminę, z wyłączeniem tych, którzy pełnią czynności wyłącznie
usługowe. Tak więc strażnicy gminni (miejscy) jako pracownicy gminy,
wykonujący czynności określone w art. 10-12 ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. o strażach miejskich (Dz. U. z 1997 r., Nr 123, poz. 779 ze zm.),
są funkcjonariuszami publicznymi w rozumieniu tego przepisu. Stwier-
dzenia tego w najmniejszym stopniu nie osłabia treść art. 23 ustawy o
strażach gminnych. Już bowiem na gruncie pierwotnego brzmienia tego
przepisu zwracano uwagę, że jest on najzupełniej zbędny, gdyż art. 115
§ 13 pkt 4 k.k. zaliczając pracowników samorządu terytorialnego, z wyłą-
czeniem tych, którzy pełnią wyłącznie czynności usługowe, do kręgu
funkcjonariuszy publicznych, nie pozostawia najmniejszej wątpliwości co
6
do tego, iż strażnik jest funkcjonariuszem publicznym (M. Bojarski, W.
Radecki: Kompendium dla straży gminnych (miejskich) suplement.
Ustawa o strażach gminnych z komentarzem. Wrocław 1997, s. 44).
Trzeba też w tym miejscu dla wzmocnienia argumentacji dodać, że
nowelizacja tego przepisu dokonana ustawą z dnia 12 czerwca 2003 r. o
zmianie ustawy o strażach gminnych i niektórych innych ustaw (Dz. U.
Nr 130, poz. 1190) miała usunąć wszelkie wątpliwości w tym zakresie. W
uzasadnieniu projektu rządowego tej ustawy czytamy: „Zmiana art. 23
ustawy o strażach gminnych polega na jednoznacznym określeniu, że
strażnik gminy jako pracownik samorządu terytorialnego jest funkcjona-
riuszem publicznym. Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 23 w.w. ustawy
strażnik przy wykonywaniu czynności służbowych korzysta jedynie z
ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Nato-
miast zgodnie z przepisem art. 115 § 13 pkt 4 Kodeksu karnego funkcjo-
nariuszem publicznym jest osoba będąca pracownikiem administracji
rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego,
chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe. W związku z tym istnieje
rozdźwięk między w.w. przepisami powodujący wątpliwości interpreta-
cyjne co do statusu prawnego strażników gminnych. Proponowana
zmiana prowadzi do ujednolicenia przepisów i wyeliminowania wątpliwo-
ści, a także do sprecyzowania podstawy i granic ochrony oraz odpowie-
dzialności karnej strażników gminnych... w projekcie uchyla się art. 28
ustawy o strażach gminnych z dwóch powodów. Po pierwsze powyższy
przepis wprowadza nieuzasadnioną surowszą odpowiedzialność strażni-
ka niż innych funkcjonariuszy, na przykład policjantów. Po drugie odpo-
wiedzialność funkcjonariuszy publicznych reguluje wyłącznie art. 231
Kodeksu karnego. Zgodnie z wcześniej cytowanym art. 115 § 13 pkt 4
Kodeksu karnego funkcjonariuszem publicznym jest również pracownik
samorządu terytorialnego, w tym strażnik gminny. Dodatkowo propono-
7
wana zmiana art. 23 ustawy o strażach gminnych całkowicie wyklucza
wątpliwości odnośnie statusu prawnego strażników gminnych” (Druk nr
1031 Sejmu IV kadencji – tekst z załącznika do pisma z dnia 23 paź-
dziernika 2002 r. do Marszałka Sejmu).
W tym stanie rzeczy należało uznać, że wątpliwości podniesione w
pytaniu Sądu Okręgowego w K. mają charakter pozorny i wynikają z nie-
dostatecznie wszechstronnej i wnikliwej analizy obowiązującego stanu
prawnego, co nie pozwalało na zajęcie przez Sąd Najwyższy stanowiska
w formie uchwały.