I CK 113/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-03-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CKN 725/98 III CZP 105/94
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CK 113/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 września 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Kazimierz Zawada
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z powództwa Anny G.
przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 28 września 2005 r.,
kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 października 2004 r., sygn. akt (...),
uchyla zaskarżony wyrok w pkt 1 (pierwszym) oddalającym
apelację powódki i w pkt 2 (drugim) i w tym zakresie przekazuje
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 26 października 2004 r. oddalił apelację
powódki, która domagała się zasądzenia odszkodowania za pozostałą, bliżej
określoną, część nieruchomości, co do której decyzją z dnia 14 maja 1951 r.
Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy odmówiono przyznania prawa
własności czasowej w trybie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i
użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279 ze zm.).
Sąd uznał, że powódka nie wykazała, aby w wyniku tej decyzji wydanej z
naruszeniem prawa poniosła w tym zakresie szkodę.
Kasacja powódki – oparta na obu podstawach z art. 3931
k.p.c. – zawiera
zarzut naruszenia art. 6, 361k.c., art. 488 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 160,
158, 156 k.p.a., a także art. 328, 227 233, 244 316 k.p.c., i zamierza do uchylenia
zaskarżonego oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie należało mieć na uwadze, że na mocy dekretu z dnia 26.X.1945 r.
o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz.
279 ze zm.) wszelkie grunty w granicach m. st. Warszawy przeszły z dniem
21.XI.1945 r. na własność najpierw gminy m. st. Warszawy, a następnie na skutek
wejścia w życie dekretu z dnia 20.III.1950 r. o terenowych organach jednolitej
władzy państwowej (Dz.U. Nr 14, poz. 130) na własność państwa. Objęcie tych
gruntów przez gminę nastąpiło w latach 1948 i 1949.
Stosownie do art. 7 ust. 1 powołanego dekretu dotychczasowi właściciele
gruntów albo ich następcy prawni mogli - jeżeli byli posiadaczami gruntów - zgłosić
w ciągu 6 miesięcy od chwili objęcia gruntów przez gminę wniosek o przyznanie im
wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy przejętego gruntu. Prawa te
przekształciły się następnie we własność czasową (art. XXXIX § 1 przep. wprow.
pr. rzecz.), a później na prawo użytkowania wieczystego (art. 41 ustawy z dnia
14.VII.1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz § 2
rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 26.I.1962 r. - Dz.U. Nr 15,
poz. 67).
Istota kasacji sprowadza się do kwestionowania poglądu Sądu
Apelacyjnego, który legł u podłoża zaskarżonego wyroku, że skarżąca nie może
3
skutecznie dochodzić odszkodowania w pieniądzu za pozostałą (bliżej określoną)
część nieruchomości, gdyż nie wykazała, aby niemożliwe było zwrócenie skarżącej
tej części nieruchomości.
Z punku widzenia wynikającego z przedstawionego zarzutu kluczowym
zagadnieniem jest kwestia, czy owej części nieruchomości dotyczyła decyzja z dnia
14 maja 1951 r. o odmowie przyznania prawa własności czasowej oraz decyzja
z dnia 7 maja 1998 r. stwierdzająca, że pierwsza z nich została wydana
z naruszeniem prawa.
W razie bowiem pozytywnego rozstrzygnięcia tej kwestii będzie można
uznać, w świetle przedstawionego unormowania, że skarżąca (jej poprzednicy
prawni) w wyniku wydanej z naruszeniem prawa decyzji z dnia 14 maja 1951 r.
została pozbawiona wieczystego użytkowania pozostałej (bliżej określonej) części
nieruchomości, za którą domaga się odszkodowania w pieniądzu.
Zgodnie zaś z art. 158 k.p.a., jeśli nie można stwierdzić nieważności decyzji
na podstawie art. 156 § 1 k.p.a. np. gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki
prawne, organ administracji państwowej ogranicza się do stwierdzenia, że
zaskarżoną decyzję wydano z naruszeniem prawa. Zgodnie ze stanowiskiem
doktryny i orzecznictwa przedmiot rozstrzygnięcia objęty taką decyzją wraca do
stanu, jaki istniał przed jej wydaniem. Sytuacja taka otwiera drogę do dochodzenia
odszkodowania przy zastosowaniu art. 160 k.p.a. Ponieważ art. 160 § 2 k.p.a.
w zakresie odszkodowania odsyła do stosowania przepisów kodeksu cywilnego,
poszkodowanemu stosownie do art. 363 k.c. przysługuje wybór sposobu
naprawienia szkody między przywróceniem stanu poprzedniego a żądaniem
odszkodowania w pieniądzu.
Przewidziany w art. 363 § 1 k.c. wybór sposobu naprawienia szkody bądź przez
przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy
pieniężnej stanowi uprawnienie poszkodowanego. W tym zakresie, wbrew
poglądowi Sądu Apelacyjnego, ustawodawca w art. 160 k.p.a. nie krępuje
poszkodowanego przez ograniczenie przysługujących mu uprawnień. Skoro zatem
skarżąca dokonała przewidzianego w art. 363 § 1 k.c. wyboru i żąda
odszkodowania pieniężnego to zobowiązany do naprawienia szkody nie może
narzucać skarżącej (wierzycielowi) innego sposobu jej naprawienia.
4
Wychodząc z odmiennych założeń Sąd Apelacyjny naruszył przytoczone
ostatnio przepisy kodeksu cywilnego oraz procedury administracyjnej.
Odnosząc się do prawidłowości zaskarżonego orzeczenia w zakresie
rozstrzygnięcia o odsetkach za opóźnienie i dacie, od której należy je liczyć, trzeba
stwierdzić, że brak pełnej reakcji ustawodawcy na zjawiska związane
z transformacją ustrojową, z drugiej zaś strony w pewnym okresie w znacznym
stopniu rewaloryzacyjny charakter odsetek ustawowych, spowodował poszukiwanie
w orzecznictwie sądowym, w tym i Sądu Najwyższego, takiej wykładni
obowiązujących przepisów, aby zachowana była równowaga między interesami
stron.
W tej materii ukształtowana linia orzecznicza dostarcza stosunkowo czytelnych
wskazówek co do możliwych kierunków wykładni zgodnej m. in z powołanym
w kasacji art. 481 k.c. Jednym z nich jest kierunek wykładni odpowiadający tezie
uchwały z dnia 6 września 1994 r. III CZP 105/94 (OSNC 1995 Nr 2, poz. 26),
według której zasądzenie odszkodowania według ceny z daty wyrokowania
uzasadnia zasądzenie odsetek od tej daty. Rację ma skarżąca o ile twierdzi, że nie
jest to jednak jedyny kierunek wykładni. Jak już wskazał na to Sąd Najwyższy
w wywodach, które skład rozpoznający tę kasację w pełni podziela, zawierających
również przedstawienie dorobku orzecznictwa w tej materii, zawartych
w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98 (OSNC 2000, Nr 9,
poz. 158), możliwe są odmienne, w tym także pośrednie rozwiązania.
W sprawie odsetki zasądzono od dnia następnego po wykonaniu operatu
szacunkowego określającego wartość nieruchomości, tj. od dnia 21 grudnia 2001 r.
Takie rozstrzygnięcie byłoby zgodne z art. 481 k.c., gdyby nieruchomość w chwili
popadnięcia strony pozwanej w opóźnienie miała istotnie niższą wartość aniżeli
przyjętą.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku (art. 39313
k.p.c.).
jz
/tp/
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 września 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Kazimierz Zawada
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z powództwa Anny G.
przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 28 września 2005 r.,
kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 października 2004 r., sygn. akt (...),
uchyla zaskarżony wyrok w pkt 1 (pierwszym) oddalającym
apelację powódki i w pkt 2 (drugim) i w tym zakresie przekazuje
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 26 października 2004 r. oddalił apelację
powódki, która domagała się zasądzenia odszkodowania za pozostałą, bliżej
określoną, część nieruchomości, co do której decyzją z dnia 14 maja 1951 r.
Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy odmówiono przyznania prawa
własności czasowej w trybie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i
użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279 ze zm.).
Sąd uznał, że powódka nie wykazała, aby w wyniku tej decyzji wydanej z
naruszeniem prawa poniosła w tym zakresie szkodę.
Kasacja powódki – oparta na obu podstawach z art. 3931
k.p.c. – zawiera
zarzut naruszenia art. 6, 361k.c., art. 488 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 160,
158, 156 k.p.a., a także art. 328, 227 233, 244 316 k.p.c., i zamierza do uchylenia
zaskarżonego oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie należało mieć na uwadze, że na mocy dekretu z dnia 26.X.1945 r.
o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz.
279 ze zm.) wszelkie grunty w granicach m. st. Warszawy przeszły z dniem
21.XI.1945 r. na własność najpierw gminy m. st. Warszawy, a następnie na skutek
wejścia w życie dekretu z dnia 20.III.1950 r. o terenowych organach jednolitej
władzy państwowej (Dz.U. Nr 14, poz. 130) na własność państwa. Objęcie tych
gruntów przez gminę nastąpiło w latach 1948 i 1949.
Stosownie do art. 7 ust. 1 powołanego dekretu dotychczasowi właściciele
gruntów albo ich następcy prawni mogli - jeżeli byli posiadaczami gruntów - zgłosić
w ciągu 6 miesięcy od chwili objęcia gruntów przez gminę wniosek o przyznanie im
wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy przejętego gruntu. Prawa te
przekształciły się następnie we własność czasową (art. XXXIX § 1 przep. wprow.
pr. rzecz.), a później na prawo użytkowania wieczystego (art. 41 ustawy z dnia
14.VII.1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz § 2
rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 26.I.1962 r. - Dz.U. Nr 15,
poz. 67).
Istota kasacji sprowadza się do kwestionowania poglądu Sądu
Apelacyjnego, który legł u podłoża zaskarżonego wyroku, że skarżąca nie może
3
skutecznie dochodzić odszkodowania w pieniądzu za pozostałą (bliżej określoną)
część nieruchomości, gdyż nie wykazała, aby niemożliwe było zwrócenie skarżącej
tej części nieruchomości.
Z punku widzenia wynikającego z przedstawionego zarzutu kluczowym
zagadnieniem jest kwestia, czy owej części nieruchomości dotyczyła decyzja z dnia
14 maja 1951 r. o odmowie przyznania prawa własności czasowej oraz decyzja
z dnia 7 maja 1998 r. stwierdzająca, że pierwsza z nich została wydana
z naruszeniem prawa.
W razie bowiem pozytywnego rozstrzygnięcia tej kwestii będzie można
uznać, w świetle przedstawionego unormowania, że skarżąca (jej poprzednicy
prawni) w wyniku wydanej z naruszeniem prawa decyzji z dnia 14 maja 1951 r.
została pozbawiona wieczystego użytkowania pozostałej (bliżej określonej) części
nieruchomości, za którą domaga się odszkodowania w pieniądzu.
Zgodnie zaś z art. 158 k.p.a., jeśli nie można stwierdzić nieważności decyzji
na podstawie art. 156 § 1 k.p.a. np. gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki
prawne, organ administracji państwowej ogranicza się do stwierdzenia, że
zaskarżoną decyzję wydano z naruszeniem prawa. Zgodnie ze stanowiskiem
doktryny i orzecznictwa przedmiot rozstrzygnięcia objęty taką decyzją wraca do
stanu, jaki istniał przed jej wydaniem. Sytuacja taka otwiera drogę do dochodzenia
odszkodowania przy zastosowaniu art. 160 k.p.a. Ponieważ art. 160 § 2 k.p.a.
w zakresie odszkodowania odsyła do stosowania przepisów kodeksu cywilnego,
poszkodowanemu stosownie do art. 363 k.c. przysługuje wybór sposobu
naprawienia szkody między przywróceniem stanu poprzedniego a żądaniem
odszkodowania w pieniądzu.
Przewidziany w art. 363 § 1 k.c. wybór sposobu naprawienia szkody bądź przez
przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy
pieniężnej stanowi uprawnienie poszkodowanego. W tym zakresie, wbrew
poglądowi Sądu Apelacyjnego, ustawodawca w art. 160 k.p.a. nie krępuje
poszkodowanego przez ograniczenie przysługujących mu uprawnień. Skoro zatem
skarżąca dokonała przewidzianego w art. 363 § 1 k.c. wyboru i żąda
odszkodowania pieniężnego to zobowiązany do naprawienia szkody nie może
narzucać skarżącej (wierzycielowi) innego sposobu jej naprawienia.
4
Wychodząc z odmiennych założeń Sąd Apelacyjny naruszył przytoczone
ostatnio przepisy kodeksu cywilnego oraz procedury administracyjnej.
Odnosząc się do prawidłowości zaskarżonego orzeczenia w zakresie
rozstrzygnięcia o odsetkach za opóźnienie i dacie, od której należy je liczyć, trzeba
stwierdzić, że brak pełnej reakcji ustawodawcy na zjawiska związane
z transformacją ustrojową, z drugiej zaś strony w pewnym okresie w znacznym
stopniu rewaloryzacyjny charakter odsetek ustawowych, spowodował poszukiwanie
w orzecznictwie sądowym, w tym i Sądu Najwyższego, takiej wykładni
obowiązujących przepisów, aby zachowana była równowaga między interesami
stron.
W tej materii ukształtowana linia orzecznicza dostarcza stosunkowo czytelnych
wskazówek co do możliwych kierunków wykładni zgodnej m. in z powołanym
w kasacji art. 481 k.c. Jednym z nich jest kierunek wykładni odpowiadający tezie
uchwały z dnia 6 września 1994 r. III CZP 105/94 (OSNC 1995 Nr 2, poz. 26),
według której zasądzenie odszkodowania według ceny z daty wyrokowania
uzasadnia zasądzenie odsetek od tej daty. Rację ma skarżąca o ile twierdzi, że nie
jest to jednak jedyny kierunek wykładni. Jak już wskazał na to Sąd Najwyższy
w wywodach, które skład rozpoznający tę kasację w pełni podziela, zawierających
również przedstawienie dorobku orzecznictwa w tej materii, zawartych
w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98 (OSNC 2000, Nr 9,
poz. 158), możliwe są odmienne, w tym także pośrednie rozwiązania.
W sprawie odsetki zasądzono od dnia następnego po wykonaniu operatu
szacunkowego określającego wartość nieruchomości, tj. od dnia 21 grudnia 2001 r.
Takie rozstrzygnięcie byłoby zgodne z art. 481 k.c., gdyby nieruchomość w chwili
popadnięcia strony pozwanej w opóźnienie miała istotnie niższą wartość aniżeli
przyjętą.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku (art. 39313
k.p.c.).
jz
/tp/