Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 11 PAŹDZIERNIKA 2005 R.
SNO 43/05
Przewodniczący: sędzia SN Andrzej Deptuła (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Zbigniew Strus, Marek Sychowicz.
Sąd Najwyższy  Sąd Dyscyplinarny na posiedzeniu z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego sędziego Sądu Okręgowego oraz protokolanta w
sprawie sędziego Sądu Rejonowego po rozpoznaniu w dniu 11 października
2005 r. zażalenia wniesionego przez obrońcę sędziego na uchwałę Sądu
Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 27 czerwca 2005 r., sygn. akt (...)
zezwalającą na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędziego
p o s t a n o w i ł :
u t r z y m a ć w m o c y zaskarżoną u c h w a ł ę .
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uchwałą z dnia 27 czerwca 2005 r.
sygn. akt (...) na podstawie art. 80 § 1 i art. 129 § 2 i 3 u.s.p.
1. zezwolił na pociągnięcie sędziego Sądu Rejonowego do odpowiedzialności
karnej sądowej za to, że:
a) w okresie od dnia 5 sierpnia do dnia 3 września 2003 r. w A., pełniąc
funkcję sędziego Sądu Rejonowego, działając w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej i osobistej, przekroczyła swoje uprawnienia w ten sposób, że
weszła w porozumienie z adwokatem Piotrem P., wobec którego
zobowiązała się dokonać uchylenia w stosunku do Wojciecha J. środka
zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania w sprawie IV K
683/03 Sądu Rejonowego, którego Piotr P. nie reprezentował, jako
obrońca, a następnie w dniu 3 września 2003 r. wydała postanowienie o
zmianie stosowanego wobec Wojciecha J. izolacyjnego środka
zapobiegawczego na poręczenie majątkowe, nie będąc referentem tej
sprawy, przez co działała na szkodę interesu publicznego w postaci
prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości,
tj. o czyn z art. 231 § 1 i 2 k.k.;
b) w dniu 20 października 2003 r. w A. pełniąc funkcję sędziego Sądu
Rejonowego działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i osobistej,
przekroczyła swoje uprawnienia, w ten sposób, że weszła w porozumienie
z adwokatem Piotrem P., ustalając z nim, że w przypadku skierowania
postępowania w sprawie IV K 1097/03 przeciwko Henrykowi D.,
oskarżonemu z art. 178a § 1 k.k., do jej referatu dokona zwrotu tej sprawy
2
do prokuratury celem uzupełnienia śledztwa – przesłuchania
dodatkowego świadka oraz wskazała sposób działania prowadzący do
przydzielenia jej tej sprawy, przez co działała na szkodę interesu
publicznego w postaci prawidłowego funkcjonowania wymiaru
sprawiedliwości,
tj. o czyn z art. 231 § 1 i 2 k.k.;
c) w okresie od dnia 29 sierpnia 2003 r. do dnia 21 listopada 2003 r. w A.,
pełniąc funkcję sędziego Sądu Rejonowego, działając w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej i osobistej, przekroczyła swoje uprawnienia, w ten
sposób, że weszła w porozumienie z adwokatem Piotrem P., wobec
którego zobowiązała się wydać wyrok łączny o uzgodnionej z nim treści
w sprawie IV K 935/03 przeciwko oskarżonemu Jackowi M. i w dniu 21
listopada 2003 r. wyrok taki wydała, przez co działała na szkodę interesu
publicznego w postaci prawidłowego funkcjonowania wymiaru
sprawiedliwości,
tj. o czyn z art. 231 § 1 i 2 k.k.;
2. zawiesił sędziego Sądu Rejonowego w czynnościach służbowych na czas
trwania postępowania;
3. obniżył o 40 % wysokość wynagrodzenia temu sędziemu na czas
zawieszenia w czynnościach służbowych.
Tym samym Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny w pkt 1 swojej uchwały
uwzględnił wniosek Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej.
Uchwałę powyższą zaskarżył obrońca sędziego zarzucając:
1. obrazę przepisów postępowania  art. 6 kodeksu postępowania karnego w
związku z art. 128 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.  Prawo o ustroju sądów
powszechnych czyli prawa do obrony sędziego, polegające na:
a) rozpoznaniu wniosku Prokuratora Apelacyjnego bez udostępnienia stronie
akt sprawy załączonych do tego wniosku, jak również przed
prawomocnym rozstrzygnięciem wniosku obrońcy sędziego o
udostępnienie akt sprawy złożonego Prokuratorowi Apelacyjnemu, co
utrudniło sędziemu obronę w znacznym stopniu, w szczególności w
kontekście powołania się przez Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji w
uzasadnieniu zaskarżonej uchwały na osobowe źródła dowodowe w
postaci zeznań świadka Macieja S. oraz wyjaśnień Piotra P, na które to
dowody nie powoływał się w uzasadnieniu wniosku wnioskodawca;
b) nieuwzględnienie wniosku obrońcy sędziego o odroczenie posiedzenia z
uwagi na doręczenie obrońcy i sędziemu na tymże posiedzeniu pisma
Prokuratora Apelacyjnego z dnia 17 czerwca 2005 r. w sprawie
uzupełnienia opisu i kwalifikacji prawnej czynów wskazanych we
wniosku o wydanie zezwolenia na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności karnej, co utrudniło sędziemu w stopniu znacznym
rzeczowe ustosunkowanie się do zmodyfikowanej treści opisu czynów, co
do których zachodzi podejrzenie sprawstwa ich przez sędziego oraz do
3
zawartej w tym piśmie argumentacji przytoczonej na poparcie owej
modyfikacji;
c) nieuwzględnienie wniosku obrońcy sędziego o dopuszczenie dowodów z
oględzin zbioru dokumentów w postaci akt sprawy w celu
zweryfikowania twierdzeń sędziego, iż podstawą wydanych rozstrzygnięć
sądowych będących przedmiotem wniosku Prokuratora Apelacyjnego
była utrwalona linia orzecznictwa, niezależna od podejmowanych prób
wpływania na treść orzeczeń przez osoby trzecie;
2. obrazę przepisów postępowania – art. 80 § 2 c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
– Prawo o ustroju sądów powszechnych – polegającą na podjęciu uchwały
zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej pomimo,
iż zaprezentowane przez wnioskodawcę dane nie stanowią wystarczającej
procesowej podstawy do postawienia zarzutu popełnienia przestępstwa
przekroczenia uprawnień przez funkcjonariusza publicznego w celu
uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej, albowiem:
a) zgromadzony materiał operacyjny w postaci utrwalonych rozmów
telefonicznych nie może stanowić dowodu przestępstwa nie objętego
katalogiem określonym w art. 237 § 3 kodeksu karnego,
b) uzyskany na podstawie art. 19 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji
materiał operacyjny nie może zostać wykorzystany w jakimkolwiek
innym postępowaniu niż postępowanie karne, w tym również w
postępowaniu o uchylenie immunitetu,
3. obrazę przepisów postępowania – art. 80 § 2 c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
– Prawo o ustroju sądów powszechnych – polegającą na podjęciu chwały
zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej pomimo,
iż czyn opisany we wniosku nie wyczerpuje znamion przestępstwa opisanego
w art. 231 § 1 i 2 kodeksu karnego.
W konkluzji zażalenia obrońca wnosił o uchylenie zaskarżonej uchwały,
odmówienie zezwolenia na pociągnięcie sędziego Sądu Rejonowego do
odpowiedzialności karnej, ewentualnie o uchylenie tejże uchwały i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi
Dyscyplinarnemu.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zażalenie obrońcy sędziego Sądu Rejonowego nie kwalifikowało się do
uwzględnienia, a w konsekwencji zaskarżoną uchwałę należało utrzymać w
mocy.
Przepis art. 80 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) został znowelizowany ustawą z
dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, ustawy o prokuraturze, ustawy – Prawo o ustroju sądów
wojskowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 228, poz. 2256).
4
Stosownie do obowiązującego obecnie przepisu art. 80 § 2c Prawa o
ustroju sądów powszechnych, uchwałę zezwalającą na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności karnej można podjąć, jeżeli zachodzą dostatecznie
uzasadnione podejrzenia popełnienia przez niego przestępstwa. Uregulowanie to
oznacza wprowadzenie ustawowego kryterium zezwolenia na pociągnięcie
sędziego do odpowiedzialności karnej. W tym miejscu stwierdzić trzeba, że już
wcześniej Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny takie właśnie kryterium
przyjmował, zawsze akceptując konieczność wystąpienia dostatecznie
uzasadnionych dowodowo przesłanek do zaistnienia „stanu podejrzenia”, że
objęty wnioskiem prokuratora sędzia popełnił przestępstwo. Zawsze zatem w
postępowaniu o uchylenie immunitetu sędziowskiego sąd dyscyplinarny stawał
przed koniecznością udzielenia odpowiedzi na dwa pytania: pierwsze – czy czyn
przedstawiony we wniosku prokuratora wyczerpuje znamiona przestępstwa,
drugie – czy zebrane przez oskarżyciela dowody dostatecznie uzasadniają
podejrzenie, że sędzia czyn ten popełnił.
W przyjętym już przez samego ustawodawcę kryterium zezwolenia na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej nietrudno dostrzec
nawiązanie do treści art. 313 k.p.k., w którym jest również mowa o dostatecznie
uzasadnionych podejrzeniach, że czyn popełniła określona osoba. Owo
„dostatecznie uzasadnione podejrzenie” stanowi warunek materialny,
wyrażający się w istnieniu dostatecznej podstawy faktycznej do postawienia
określonej osoby w „stan podejrzenia”. Porównanie treści art. 303 k.p.k. z
treścią art. 313 k.p.k. prowadzi do jednoznacznego wniosku, że dostatecznie
uzasadnione podejrzenie w odniesieniu do konkretnej osoby oznacza wyższy
stopień prawdopodobieństwa podejrzenia tak co do faktu przestępstwa, jak i co
do osoby sprawcy. Nie chodzi zatem o ustalenie, że określona osoba popełniła
przestępstwa, lecz o to, że zebrane dowody wskazują na wysokie
prawdopodobieństwo zaistnienia takiego faktu.
Poczynienie powyższych uwag było konieczne z tego powodu, że skarżący
uchwałę Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego obrońca sędziego Sądu
Rejonowego wysunął zarzut obrazy art. 80 § 2c ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych wywodząc, że tzw. materiał operacyjny w postaci utrwalonych
rozmów telefonicznych nie stanowił dostatecznej procesowo podstawy do
postawienia (sędziemu) zarzutu popełnienia przestępstwa, a to z tej racji, iż nie
mógł być wykorzystany w tym postępowaniu jako materiał obciążający
sędziego Sądu Rejonowego.
Tymczasem stanowisko skarżącego dotknięte jest bardzo poważnym
błędem metodologicznym, prowadzącym do istotnego błędu merytorycznego.
Nie jest bowiem tak, aby Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny swoją decyzję o
uchyleniu immunitetu sędziowskiego wobec sędziego Sądu Rejonowego opierał
o owe rozmowy telefoniczne prowadzone przez tego sędziego z adwokatem
Piotrem P. Owszem, Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wspomniał o tych
rozmowach, ale ich treść nie determinowała finalnej decyzji tego Sądu, co
5
wystarczająco jasno wynika z uzasadnienia zaskarżonej uchwały. Sąd ten
wyraźnie przecież wskazał na wyjaśnienia złożone w dotychczasowym
śledztwie prowadzonym przez prokuraturę (...) przez podejrzanego Piotra P.,
zeznania świadka Marcina S. (tamże) oraz wypowiedzi sędziego Sądu
Rejonowego w tym postępowaniu. Quantum wiedzy zawartej w tych źródłach
dowodowych jest wystarczające dla czynienia zasadnym twierdzenia o
dostatecznie uzasadnionych podejrzeniach popełnienia przez sędziego Sądu
Rejonowego czynów objętych wnioskiem prokuratora. Skarżący najwyraźniej
faktów tych nie dostrzega, wręcz je ignoruje, choć właśnie w tych źródłach tkwi
dostatecznie silna dowodowo podstawa uchylenia wobec sędziego immunitetu
sędziowskiego. Raz jeszcze trzeba stwierdzić, że nie chodzi tu o wykazanie
popełnienia przestępstwa przez sędziego Sądu Rejonowego, lecz jedynie o
dostatecznie uzasadnione podejrzenie zaistnienia takiej okoliczności.
Co się natomiast tyczy zarzutu, że czyny opisane we wniosku nie
wyczerpują znamion przestępstwa opisanego w art. 231 § 1 i 2 k.k. należy
stwierdzić, że Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny w uzasadnieniu zaskarżonej
uchwały wystarczająco – dla celów tego postępowania – wykazał racje dla
których zachowanie się sędziego Sądu Rejonowego może być ocenione w
płaszczyźnie karalnego nadużycia służbowego, co nie przesądza rzecz jasna
finalnej oceny tej kwestii. Stanowiska tego w niczym nie podważają wywody
obrońcy zawarte w piśmie z dnia 3 października 2005 r. Wywody te w wielu
punktach nie wytrzymują konfrontacji z faktami albo je ignorują (ignorują ich
oczywistą i obiektywną wymowę).
Za zasadnością zażalenia nie przemawiają także podniesione w nim zarzuty
obrazy przepisów postępowania – art. 6 k.p.k. w związku z art. 128 ustawy –
Prawo o ustroju sądów powszechnych, w odniesieniu do których stwierdzić
należy, że:
1. Nieudostępnienie sędziemu Sądu Rejonowego akt postępowania
przygotowawczego (nie wykraczającego jeszcze poza fazę in rem)
prowadzonego przez prokuraturę (...) miało swoje umocowanie w art. 156 §
5 k.p.k. i leżało poza możliwością kompetencyjną Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego. Można przyjąć, że nie ułatwiło to obrony. Nie można
jednak zasadnie twierdzić, że sędzia Sądu Rejonowego pozbawiona była
prawa do obrony albowiem treść wniosku i jego uzasadnienie jasno i w
dostatecznym stopniu informowała o meritum sprawy. Sędzia Sądu
Rejonowego dała zresztą temu wyraz w swoim wystąpieniu przed sądem
dyscyplinarnym pierwszej instancji.
2. Uzupełnienie wniosku przez prokuratora o element korzyści majątkowej i
osobistej nie może być oceniona jako utrudnienie prawa do obrony, w
niczym bowiem nie zmieniało istoty zarzutów objętych wnioskiem.
Twierdzenie, że uzupełnienie to „utrudniało sędziemu w stopniu znacznym
rzeczowe ustosunkowanie się do zmodyfikowanej treści opisu czynów” jest
6
przesadnym wyolbrzymieniem zaistniałego stanu rzeczy i tym samym nie
może być przyjęte jako racja na rzecz wzruszenia zaskarżonej uchwały.
3. Nie bardzo też wiadomo jaką „utrwaloną linię orzecznictwa” miał – w myśl
żądania obrońcy sędziego – badać Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
rozpoznając wniosek o uchylenie immunitetu sędziowskiego. Można jedynie
domyślać się, że chodziło o utrwaloną linię orzecznictwa sędziego Sądu
Rejonowego, tyle tylko, że nie miało to nic wspólnego z faktami,
odnoszącymi się do kontaktów „na linii” sędzia Sądu Rejonowego – adwokat
Piotr P., na kanwie których prokurator przedstawił swój wniosek.
Podsumowując należy stwierdzić, że stanowisko Sądu Apelacyjnego –
Sądu Dyscyplinarnego zasługuje na pełną akceptację, stąd Sąd Najwyższy – Sąd
Dyscyplinarny zaskarżoną uchwałę utrzymał w mocy.