Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 7 listopada 2005 r.
III SW 61/05
Karta do głosowania niezawierająca elementów wskazanych w art. 72 i
200 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczy-
pospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499
ze zm.), w tym nazwy lub skrótu nazwy komitetu wyborczego, jest niezgodna z
ustawą i w konsekwencji nie może być uznana za ważną kartę urzędową.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Maria Tyszel, Barbara
Wagner (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2005 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z protestu wyborczego Wiesławy K., Jadwigi D., Wiesława D.,
Agnieszki D., Daniela S., Olgi S., Henryki S., Janiny P., Wiesławy P., Jadwigi S.,
Franciszka S., Jerzego K., Anny J., Anny D., Doroty S., Zbigniewa W., Jarosława S.
przeciwko ważności wyborów do Sejmu RP i Senatu RP
p o s t a n o w i ł:
wydać opinię, że zarzut protestu jest zasadny, a naruszenie art. 200 ustawy z
dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i
do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm.) mogło mieć
wpływ na wynik wyborów.
U z a s a d n i e n i e
W proteście przeciwko ważności wyborów do Senatu Rzeczypospolitej Pol-
skiej, przeprowadzonych w dniu 25 września 2005 r. grupa wyborców z okręgu wy-
borczego nr 27 w Częstochowie zarzuciła, że głosowanie w tym okręgu wyborczym
odbyło się na kartach do głosowania, na których nie znajdowało się oznaczenie ko-
mitetów wyborczych. Wobec tego, zostali „wprowadzeni w błąd”, ponieważ kandy-
2
datów na liście do Senatu traktowali „jako bezpartyjnych”. Wnosili o unieważnienie
wyników wyborów w okręgu wyborczym nr 27.
Odnosząc się do treści zarzutów, Przewodniczący Okręgowej Komisji Wybor-
czej w Częstochowie potwierdził, że karty do głosowania użyte w wyborach do Se-
natu w okręgu wyborczym nr 27 nie zawierały nazw komitetów wyborczych, które
zgłosiły kandydatów na senatorów. Wyjaśnił, że w dniu 17 sierpnia 2005 r. Okręgowa
Komisja Wyborcza w Częstochowie podjęła uchwałę w sprawie zarządzenia druku
kart do głosowania w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP, zgodnie z którą karty
miały być drukowane „w brzmieniu załączników do uchwały”. Wzór karty do głosowa-
nia w wyborach do Senatu RP dostarczony do drukarni zawierał jednak błąd polega-
jący na pominięciu w nim nazw komitetów wyborczych, które zgłosiły kandydatów na
senatorów. Błąd ten wykryto dopiero w dniu wyborów około godziny 815
, a zatem w
czasie, gdy od co najmniej dwóch godzin trwało już głosowanie. Mając na uwadze,
że w głosowaniu mogło wziąć udział około 5% wyborców oraz po ustaleniu, że wy-
drukowanie kart nie zawierających błędu i ich dostarczenie do obwodowych komisji
wyborczych trwałoby nie krócej niż 8 godzin, Okręgowa Komisja Wyborcza podjęła
uchwałę stwierdzającą, że treść wydrukowanych kart do głosowania w wyborach do
Senatu RP jest zgodna z wzorem ustalonym przez Okręgową Komisję Wyborczą w
Częstochowie. Komunikat o treści uchwały został przekazany do wszystkich obwo-
dowych komisji wyborczych. Uchwała dotarła do obwodowych komisji wyborczych
pomiędzy godziną 1230
a 1300
.
Przewodniczący Okręgowej Komisji Wyborczej w Częstochowie wyraził sta-
nowisko, że karty do głosowania użyte podczas głosowania w okręgu wyborczym nr
27 nie zawierały jednego z elementów wymaganych zgodnie z art. 200 Ordynacji
wyborczej, przez co naruszały powołany przepis. Za „kontrowersyjny” uznał jednak
pogląd, wedle którego karty te byłyby nieważne. Artykuł 72 Ordynacji wyborczej po-
sługuje się bowiem pojęciem „kart innych niż urzędowo ustalone”. Może to oznaczać,
że „karty urzędowo ustalone, to takie karty, których treść została ostatecznie ustalo-
na w zarządzeniu ich wydrukowania wydanym przez uprawniony do tego organ wy-
borczy, tj. przez okręgową komisję wyborczą”. Ze sformułowania „inne niż urzędowo
ustalone” wynika, że nieważność kart do głosowania „należy wiązać ze sposobem
ustalenia ich treści”. Za nieważne należałoby zatem uznać tylko takie karty do głoso-
wania, których treść została ustalona przez nieuprawnioną do tego instytucję lub
osobę (nieurzędowo). Wszystkie karty do głosowania użyte w okręgu wyborczym nr
3
27 miały podobną treść, która - choć z błędem - została ustalona urzędowo. Podnosił
nadto, że naruszenie przepisów Ordynacji wyborczej nie miało wpływu na wynik wy-
borów do Senatu RP w okręgu wyborczym nr 27. Karty do głosowania nie stanowiły -
według niego - jedynego źródła informacji o kandydacie na senatora. W każdym lo-
kalu wyborczym znajdowało się bowiem w widocznym miejscu obwieszczenie okrę-
gowej komisji wyborczej o zarejestrowanych kandydatach zawierające ich charakte-
rystykę oraz nazwę (lub skrót nazwy) komitetu wyborczego, który zgłosił kandydatu-
rę. Również członkowie obwodowych komisji wyborczych wydający wyborcom karty
do głosowania informowali wyborców o błędzie w karcie do głosowania oraz o możli-
wości sprawdzenia na obwieszczeniu lub w komunikacie OKW, który komitet zgłosił
danego kandydata. Podkreślił, że obaj wybrani kandydaci uzyskali zdecydowaną
przewagę ilości głosów. W konkluzji wnosił o ustalenie, że w wyborach do Senatu RP
w okręgu wyborczym nr 27 doszło wprawdzie do naruszenia Ordynacji wyborczej,
jednakże nie miało ono wpływu na wynik wyborów.
Państwowa Komisja Wyborcza podzieliła pogląd i argumentację wyrażone
przez Przewodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej w Częstochowie w kwestii
ważności kart do głosowania. Zdaniem tej Komisji, karty użyte w wyborach do Se-
natu w okręgu wyborczym nr 27 , „chociaż wadliwe w świetle art. 200 Ordynacji wy-
borczej, nie były kartami nieważnymi”. Wybory do Senatu „mają charakter zdecydo-
wanie spersonifikowany, a określenia, które komitety zgłosiły kandydatów mają zna-
czenie informacyjne”. Wyniki wyborów do Senatu w okręgu wyborczym nr 27 wska-
zują, że wyborcy głosowali świadomie na określonych kandydatów. Opinia Państwo-
wej Komisji Wyborczej sprowadzała się do twierdzenia, że w sprawie doszło do na-
ruszenia przepisów Ordynacji wyborczej, jednakże nie miało ono wpływu na wynik
wyborów.
Prokurator Generalny wniósł o uznanie, że zarzut protestu w przedmiocie na-
ruszenia przez Okręgową Komisję Wyborczą nr 27 w Częstochowie art. 200 Ordyna-
cji wyborczej do Sejmu RP i Senatu RP jest zasadny, jednakże naruszenie to nie
miało wpływu na wynik wyborów w tym okręgu. Karty do głosowania użyte w okręgu
wyborczym nr 27 nie są nieważne w rozumieniu art. 72 Ordynacji wyborczej. Powo-
łany przepis stanowi o kartach „innych niż urzędowo ustalone”. Ponieważ treść kart
do głosowania w okręgu wyborczym nr 27 została ustalona przez Okręgową Komisję
Wyborczą w Częstochowie, a zatem w drodze urzędowej, nie można skutecznie
podnosić, że były nieważne. Naruszenie art. 200 Ordynacji wyborczej nie miało
4
wpływu na wynik wyborów do Senatu RP, o czym świadczą wyniki wyborów w
okręgu nr 27.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 60 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46,
poz. 499 ze zm., powoływanej dalej jako „Ordynacja wyborcza”) głosowanie odbywa
się przy pomocy urzędowych kart do głosowania, których treść określają przepisy
szczególne ustawy. Wedle art. 200 tej ustawy, na karcie do głosowania umieszcza
się w porządku alfabetycznym nazwiska i imiona zarejestrowanych kandydatów na
senatorów, z podaniem nazwy lub skrótu nazwy komitetu wyborczego. Karty do gło-
sowania inne niż urzędowo ustalone lub nieopatrzone pieczęcią obwodowej komisji
wyborczej są nieważne (art. 72 Ordynacji wyborczej). Wydrukowanie kart do głoso-
wania na senatorów zarządza okręgowa komisja wyborcza według wzoru ustalonego
przez Państwową Komisję Wyborczą w trybie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy.
Nieuzasadniona jest dokonana przez Okręgową Komisję Wyborczą w Często-
chowie oraz Państwową Komisję Wyborczą wykładnia sformułowania „karta urzę-
dowa”. Kartą urzędową w rozumieniu Ordynacji wyborczej jest tylko taka karta do
głosowania, która zawiera elementy wskazane w art. 200 (nazwiska i imiona zareje-
strowanych kandydatów umieszczone w porządku alfabetycznym oraz nazwę lub
skrót nazwy komitetu wyborczego). Dodatkowym wymogiem jest opatrzenie takiej
karty pieczęcią obwodowej komisji wyborczej. Przepisy expressis verbis określają
wymagania jakie spełniać ma karta urzędowa, aby można było uznać ją za ważną.
Wymagania te mają charakter bezwzględny. Ich niedopełnienie powoduje, że karta
do głosowania nie tylko nie jest urzędową, ale także - na podstawie art. 72 Ordynacji
wyborczej - jest kartą nieważną. Oznacza to, że wbrew stanowisku Okręgowej Komi-
sji Wyborczej w Częstochowie i Państwowej Komisji Wyborczej, wada polegająca na
nieoznaczeniu komitetu wyborczego na karcie do głosowania, nie może być konwali-
dowana przez podjęcie uchwały i ogłoszenie komunikatu. Innymi słowy, karta nieza-
wierająca obligatoryjnych elementów wskazanych w art. 200 i art. 72 Ordynacji wy-
borczej jest niezgodna z ustawą, a w konsekwencji nie może zostać uznana za
ważną.
5
Wyniki wyborów w okręgu wyborczym nr 27 zostały ustalone na podstawie
nieważnych kart do głosowania nie podających nazw komitetów wyborczych, które
zgłosiły kandydatów. Uchybienie tego rodzaju mogło mieć wpływ na decyzję wybor-
ców i wynik wyborów, zwłaszcza, że do chwili ujawnienia błędu w okręgu wyborczym
nr 27 do głosowania przystąpiło około 5% wyborców. Ani Ordynacja wyborcza, ani
przepisy innych ustaw nie zobowiązują wyborców do podejmowania działań zmie-
rzających do uzyskania informacji o przynależności politycznej kandydatów na se-
natorów, w tym również do zapoznania się z uchwałą czy obwieszczeniem Państwo-
wej Komisji Wyborczej. Nie można podzielić stanowiska Państwowej Komisji Wybor-
czej, wedle którego, wyborcy głosowali świadomie. Wręcz przeciwnie, znacząca ilość
protestów zgłaszanych z okręgu wyborczego nr 27 w Częstochowie, świadczy nie-
wątpliwie, że brak oznaczenia nazwy komitetów wyborczych dezinformował wybor-
ców.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 80 ust. 1 i ust.
2 Ordynacji wyborczej wydał opinię o zasadności zarzutów protestu i uznał, że naru-
szenie przepisów dotyczących głosowania mogło mieć wpływ na wynik wyborów w
okręgu nr 27.
========================================