Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 30 listopada 2005 r.
I UK 95/05
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-
nych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) nie przewiduje „zawieszenia działalności
gospodarczej” powodującego brak obowiązku uiszczania składek ubezpiecze-
niowych, a więc Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest upoważniony do
zwolnienia ubezpieczonego z tego obowiązku.
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Maria Tyszel (spra-
wozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2005 r.
sprawy z odwołania Grzegorza K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w B. o ustalenie braku obowiązku podlegania ubezpieczeniu społecz-
nemu, na skutek kasacji ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białym-
stoku z dnia 19 stycznia 2005 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 26 sierpnia 2004 r. [...] oddalił odwołanie Grzegorza K. od decyzji Za-
kładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w B. z 5 marca 2004 r., stwierdzającej, że
podlega on obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 1 stycznia 1999 r. z ty-
tułu prowadzenia pozarolniczej działalności w zakresie usług budowlanych.
Rozstrzygnięcie to Sąd oparł na następujących ustaleniach. Grzegorz K. z
dniem 1 lutego 1997 r. zarejestrował działalność gospodarczą w zakresie wykonaw-
stwa budowlanego, kosztorysowania i projektowania, opodatkowaną zryczałtowanym
podatkiem dochodowym od przychodów ewidencjonowanych. W dniu 6 grudnia 1999
r. zgłosił zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej, a po tej dacie dokony-
wał wielokrotnych zawieszeń tej działalności w okresach, kiedy nie osiągał przy-
2
chodu. Sąd Okręgowy odwołując się do przepisów art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.
Nr 137, poz. 887 ze zm., zwanej dalej ustawą o sus) i powołując się na treść posta-
nowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2003 r., II UK 111/03 (błędnie powoła-
nego jako uchwała), uznał, że prowadzenie działalności gospodarczej ma miejsce nie
tylko w okresach osiągania przychodu, ale także podczas faktycznego niewykonywa-
nia działalności, w związku z czym osoba prowadząca pozarolniczą działalność pod-
lega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego od dnia rozpoczęcia jej wykonywania
do dnia zaprzestania.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, wyro-
kiem z dnia 19 stycznia 2005 r. [...] oddalił apelację ubezpieczonego, podzielając
ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonane przez Sąd pierwszej instancji.
W kasacji od tego wyroku, pełnomocnik Grzegorza K. wniósł o jego zmianę i
ustalenie, iż w okresie spornym Grzegorz K. nie podlegał obowiązkowemu ubezpie-
czeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania, zarzucając naruszenie prawa materialnego: art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4
ustawy o sus oraz art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalno-
ści gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.), „poprzez błędną ich wykładnię i
w konsekwencji przyjęcie, iż w okresie spornym Grzegorz K. podlegał obowiązko-
wemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej,
pomimo braku, iż w tym czasie wielokrotnie dokonywał on zawieszenia swej działal-
ności gospodarczej z uwagi na zły stan zdrowia, prowadzona przez niego firma w
ogóle nie funkcjonowała, zaś on sam nie osiągał w związku z tym żadnych docho-
dów”.
Jako okoliczność uzasadniającą rozpoznanie przedmiotowej kasacji, wska-
zano potrzebę rozstrzygnięcia kwestii dopuszczalności i legalności stosowania za-
wieszenia działalności gospodarczej w sytuacji, gdy żadne normy prawne nie przewi-
dują takiej możliwości, a mimo to zawieszenie jest bardzo często stosowanym środ-
kiem w obrocie gospodarczym. W odczuciu skarżącego, potrzeba wyjaśnienia tego
zagadnienia jest zasadna z punktu widzenia przepisu art. 32 ust. 1 Konstytucji RP i
art. 2a ust. 1 i 2 ustawy o sus i wyrażonej tam zasady równości wobec prawa, w sy-
tuacji, gdy osoba, która zawiesiła swą działalność gospodarczą, jest traktowana w
ten sam sposób, jak osoba prowadząca taką działalność.
3
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Wobec wejścia w życie z dniem 6 lutego 2005 r. ustawy z dnia 22 grudnia
2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) stosownie do jej art. 3,
do rozpoznania kasacji od orzeczenia wydanego przed dniem wejścia w życie
ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.
Zgodnie z art. 39311
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach
kasacji, wyznaczonych przytoczonymi w niej podstawami skonkretyzowanymi zarzu-
tami, ich uzasadnieniem oraz jej wnioskami. Wobec braku podstawy kasacyjnej z art.
3931
pkt 2 k.p.c., dokonując oceny zasadności zarzutów naruszenia przepisów prawa
materialnego Sąd Najwyższy - zgodnie z art. 39311
§ 2 k.p.c. - jest związany ustale-
niami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego wyroku. Podstawą faktycz-
ną w rozpoznawanej sprawie było ustalenie, że wnioskodawca prowadzący od 1997
r. pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie usług budowlanych, w dniu 6
grudnia 1999 r. „zgłosił zawieszenie prowadzenia działalności i po tej dacie dokony-
wał wielokrotnych zawieszeń tej działalności w okresach szczegółowo wymienionych
w zaskarżonej decyzji”.
W tych okolicznościach faktycznych, kasacyjne zarzuty naruszenia prawa ma-
terialnego są bezzasadne. W szczególności chybiony jest zarzut naruszenia art. 6
ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4 ustawy o sus. Z mocy art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy osoby
prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowo podlegają ubezpie-
czeniom emerytalnemu i rentowym, natomiast - stosownie do jej art. 11 ust. 3 - osoby
te, na swój wniosek, podlegają dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, a zgod-
nie z art. 13 pkt 4 tejże ustawy, obowiązek ubezpieczeń istnieje od dnia rozpoczęcia
wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej do dnia zakończenia jej wyko-
nywania. Skład orzekający podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego, wyrażone za
postanowieniem Sądu Najwyższego z 17 lipca 2003 r., II UK 111/03 (niepublikowa-
ne), iż „nie może budzić wątpliwości, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność
gospodarczą podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu od dnia rozpo-
częcia wykonywania takiej działalności i ubezpieczenie to trwa do dnia zaprzestania
jej wykonywania stosownie do art. 13 pkt 4 ustawy o sus”. Nie jest trafny pogląd ka-
sacji, że postanowienie to zostało wydane w odmiennych okolicznościach faktycz-
4
nych. W okolicznościach tych, stanowiących podstawę powołanego postanowienia,
przerwy w działalności były spowodowane „oczekiwaniami na zamówienie towarów”,
a więc podobnie jak w rozpoznawanej sprawie były okresami, w których ubezpie-
czony nie uzyskiwał przychodu z prowadzonej działalności. Obowiązujące przepisy
zarówno ustawy o sus, jak również ustawy z 14 listopada 1999 r. - Prawo o działal-
ności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.), nie przewidują możliwości „za-
wieszenia działalności gospodarczej”, lecz jedynie „zaprzestanie” jej wykonywania.
Również, spowodowane niezdolnością do pracy okresy niewykonywania działalności
gospodarczej, nie podlegają wyłączeniu z obowiązkowego ubezpieczenia, a dla osób
objętych dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, jeśli są udokumentowane
zaświadczeniem lekarskim, mogą stanowić podstawę pobierania zasiłku chorobo-
wego.
Skarżący nietrafnie powołuje się też na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17
stycznia 2002 r., II UKN 710/00 (OSNP 2003 nr 20, poz. 498), którego teza brzmi:
„podpisanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych nie może być
traktowane jako prowadzenie działalności gospodarczej powodujące utratę prawa do
zasiłku chorobowego (art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadcze-
niach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,
jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.)” - dlatego, że stan faktyczny,
będący podstawą orzekania w tamtej sprawie dotyczył kwestii przyznania zasiłku
chorobowego przedsiębiorcy, który działając jako pracodawca wykonywał w czasie
niezdolności do pracy pewne czynności związane z prowadzoną działalnością go-
spodarczą. Przedmiotem rozstrzygnięcia w tej sprawie było prawo do zasiłku choro-
bowego, a nie podleganie obowiązkom ubezpieczenia społecznego i związanej z
nimi powinności odprowadzania składek z tego tytułu.
Z ustalonego stanu faktycznego sprawy nie wynika, aby ubezpieczony zgła-
szał wyrejestrowanie działalności gospodarczej z ewidencji tej działalności, prowa-
dzonej przez organy gminy. Działalność gospodarcza jest działalnością, z którą zwią-
zana jest konieczność ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodarczego. Za-
tem przedsiębiorca rozpoczynający działalność powinien liczyć się z takim ryzykiem
obejmującym okresy faktycznego przestoju w wykonywaniu działalności, czy to z po-
wodu braku płynności finansowej, czy też na przykład z powodu choroby przedsię-
biorcy i niemożności zastąpienia go w wykonywaniu czynności biznesowych przez
współpracownika (pracownika firmy). Skoro nie nastąpiło wykreślenie działalności
5
gospodarczej z ewidencji, to należy domniemywać, że działalność ta była przez skar-
żącego prowadzona - że istniał obowiązek zapłaty składek na obowiązkowe ubezpie-
czenia społeczne. Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Białymstoku w uzasad-
nieniu wyroku z dnia 17 grudnia 2003 r., III AUa 1531/03 (OSA 2004 nr 9, poz. 22), a
także Sąd Najwyższy w wyroku z 11 stycznia 2005 r., I UK 105/04 (OSNP 2005 nr
13, poz. 198), w którym Sąd ten stwierdził, iż „wpis do ewidencji nie tylko „legalizuje”
wykonywanie działalności gospodarczej, ale też wyznacza czasowe granice bycia
przedsiębiorcą, a wynikają z niego również inne konsekwencje prawne, przewidziane
w prawie podatkowym, czy finansowym i w prawie ubezpieczenia społecznego”.
Zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 2 - Prawa o działalności gospo-
darczej, jest nietrafny z tych samych względów, o których wspomniano wyżej. Warto
przy tym dodać, że definicja legalna działalności gospodarczej, zamieszczona w tym
przepisie, przez którą należy rozumieć „zarobkową działalność wytwórczą, handlową,
budowlaną, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatację zasobów
naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły”, oznacza, że działalność
ta ma być z założenia działalnością wykonywaną w sposób zorganizowany i nasta-
wioną na nieokreślony z góry okres czasu, zatem bez znaczenia dla charakteru takiej
działalności są ewentualne przerwy w faktycznym wykonywaniu tej działalności, już
po jej uruchomieniu. W związku z powyższym „zamrożenie” działalności, na które
powołuje się pełnomocnik skarżącego, jest pozbawione znaczenia prawnego.
Odnosząc się do postawionego przez skarżącego pytania, dlaczego „zawie-
szony” przedsiębiorca „ma ponosić te same zobowiązania płatnicze, co przedsię-
biorca normalnie prowadzący swą działalność gospodarczą i osiągający zysk?”( w
kontekście konstytucyjnej zasady równości wobec prawa), winno być skierowane pod
adresem ustawodawcy, a nie Sądu Najwyższego, powołanego do czuwania nad jed-
nolitością orzecznictwa sądowego, a nie do stanowienia prawa. Sąd Najwyższy nie
może poprawiać ustawodawcy, dokonując wykładni przepisów prawnych contra le-
gem. Skoro ustawa o sus nie przewiduje „zawieszenia działalności”, powodującego
brak obowiązku uiszczania składek ubezpieczeniowych, to Zakład Ubezpieczeń
Społecznych nie jest uprawniony do zwolnienia ubezpieczonego z tego obowiązku, a
stanowisko Sądu Apelacyjnego było prawidłowe, zgodne z ustawą i nie stanowiło
żadnej „nadinterpretacji prawa”.
6
Biorąc powyższe pod uwagę, skoro wszystkie zarzuty kasacyjne okazały się
nieusprawiedliwione, Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312
k.p.c. orzekł jak w
sentencji wyroku.
========================================