Pełny tekst orzeczenia

Zdanie odrębne SSN Jerzego Kuźniara
w sprawie II PK 391/04
W mojej ocenie kasacja pozwanego Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny
Pracy w G. zasługiwała na uwzględnienie, zaskarżony nią wyrok powinien zostać
uchylony, a sprawa przekazaniu Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Według mnie, zarzut błędnej wykładni art. 231
§ 1 k.p. był trafny. Przesądzenia wy-
magało, który z pozwanych jest pracodawcą powoda, biorąc pod uwagę poczynione
ustalenia faktyczne. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, jest nim Wojewódzki Szpital
Specjalistyczny [...] w G. Sąd drugiej instancji uznał, że pracodawcą Pawła N. jest
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w G. Oba te stanowiska - moim zdaniem - nie
są trafne.
Przepis art. 231
§ 1 k.p. reguluje sytuację prawną pracowników zatrudnionych
w zakładzie pracy, który przechodzi na innego pracodawcę w całości lub w części.
Zmiana pracodawcy następuje automatycznie, z chwilą nastąpienia zdarzenia na-
zwanego „przejściem zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę”. Sąd
Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się, że podstawą przejścia zakładu na innego
pracodawcę jest każda czynność lub zdarzenie, które powoduje objęcie zakładu
pracy przez innego pracodawcę (jak na przykład sprzedaż, dzierżawa, fuzja czy
dziedziczenie). Pogląd ten jest jednolity i utrwalony. Nie ma zatem wątpliwości, że
przejście zakładu pracy może nastąpić również w wyniku umowy użyczenia nieru-
chomości. Skoro tak, to słusznie Sąd przyjął, że zawarta w dniu 29 kwietnia 1999 r.
między Wojewódzkim Szpitalem Zespolonym a Wojewódzkim Ośrodkiem Analiz i
Promocji Zdrowia (z którego w połączeniu z Wojewódzkim Ośrodkiem Szkolenia, Or-
ganizacji Ekonomiki i Informatyki w Ochronie Zdrowia w S. utworzono P. Centrum
Organizacji i Ochrony Zdrowia) umowa użyczenia nr 1/99 nieruchomości (będącej w
zarządzie Szpitala) wraz ze środkami trwałymi i innymi przedmiotami, doprowadziła
do przekształceń podmiotowych po stronie pracodawcy. W okolicznościach sprawy,
pracodawcą powoda nie był już Wojewódzki Szpital Zespolony w G., lecz P. Centrum
Organizacji Ochrony Zdrowia w G.
Powołany art. 231
§ 1 k.p. obejmuje także przypadki przejścia zakładu pracy
(lub jego części) z powrotem na pracodawcę, który tę placówkę przekazał innemu
pracodawcy.
2
Okolicznością powodującą powrotne przejście zakładu pracy miało być, w
ocenie Sądów obu instancji, wygaśnięcie w dniu 29 kwietnia 2002 r. umowy użycze-
nia nieruchomości i formalne przekazanie budynku przy ul. O. Wojewódzkiemu
Szpitalowi Specjalistycznemu, które nastąpiło w dniu 12 lipca 2002 r. Trafnie przyj-
muje Sąd, że okoliczność ta (wygaśnięcie umowy użyczenia) może oznaczać po-
nowne (powrotne) przejście zakładu pracy w trybie art. 231
§ 1 k.p. Wygaśnięcie
umowy użyczenia spowoduje jednak skutek ponownego przejścia zakładu pracy
tylko wtedy, gdy będzie połączone ze zwrotem przedmiotu użyczenia. Jest to wynik
niebudzącej wątpliwości wykładni, że podstawową przesłanką zastosowania powoła-
nego przepisu jest faktyczne przejęcie władztwa nad zakładem pracy przez nowy
podmiot, który staje się pracodawcą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego
2003 r., I PK 67/02, OSNP 2004 nr 14, poz. 240). Oznacza to, że wygaśnięcie
umowy użyczenia mogłoby prowadzić do zwrotu zakładu pracy Wojewódzkiemu
Szpitalowi Specjalistycznemu w G., gdyby Szpital ten odzyskał faktyczne władztwo
(posiadanie) nad zakładem pracy. Tak się jednak nie stało. Słusznie zauważył Sąd,
że pozwany Szpital nie odzyskał posiadania nad zakładem pracy. Nie przejął zatem
zakładu pracy, a w konsekwencji nie mógł zostać nowym pracodawcą powoda.
Jakkolwiek pogląd Sądu w kwestii nieodzyskania faktycznego władztwa przez
pozwany Szpital jest zasadny, to nietrafne jest stanowisko, według którego praco-
dawcą powoda był Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy. Sąd wywodził, że skoro
Ośrodek ten przejął władztwo nad zakładem pracy w dniu 12 lipca 2002 r., to równo-
cześnie, z tym dniem stał się pracodawcą Pawła N. w wyniku przejścia zakładu
pracy. Wniosek ten nie jest prawidłowy. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy uzy-
skał wprawdzie posiadanie budynku przy ul. O., ale nigdy nie był pracodawcą powo-
da i nie mógł nim zostać w związku z przejęciem budynku. Przedstawiona przez Sąd
koncepcja „funkcjonalnego związania powoda z budynkiem przy ul. O. w G.” zmierza
do utożsamienia pojęć „pracodawca” i „zakład pracy”. Przepisy Kodeksu pracy wy-
raźnie rozróżniają te pojęcia. Pracodawcą oznacza się stronę stosunku pracy zatrud-
niającą pracowników, a zatem zwrot ten ma znaczenie podmiotowe (art. 3 k.p.), na-
tomiast przez zakład pracy rozumie się jednostki produkcyjne, warsztaty, punkty
handlowe, biura itp., co oznacza, że termin ten występuje w znaczeniu przedmioto-
wym (por. właśnie art. 231
§ 1 k.p., czy art. 104 § 1 k.p., art. 128 k.p., art. 207 k.p. i
art. 283 § 1 k.p.). Innymi słowy, zakład pracy to miejsce wykonywania pracy. Może
nim być siedziba pracodawcy, ale nie musi. Miejscem wykonywania pracy (w przy-
3
padku powoda) był budynek przy ul. O. w G. Nie można stąd jednak wnosić, że pra-
codawcą powoda był każdorazowy posiadacz budynku. Decydujące znaczenie ma
bowiem powiązanie pracownika z konkretnym pracodawcą, a nie jak twierdzi Sąd, z
zakładem pracy (budynkiem). Powód został zatrudniony w Wojewódzkim Szpitalu
Zespolonym w G., a zatem jego pracodawcą był Szpital. W wyniku podpisania
umowy użyczenia i przejścia zakładu pracy nowym pracodawcą powoda stało się P.
Centrum Organizacji Ochrony Zdrowia (obecnie P. Centrum Zdrowia Publicznego) w
G. Między Szpitalem a Centrum istniała relacja tego rodzaju, że można było ją na-
zwać „przejściem zakładu pracy”. Oceniając czy w danej sytuacji miało miejsce
przejście zakładu pracy na innego pracodawcę należy uwzględnić szereg czynników.
Sąd nie miał wątpliwości w kwestii przejęcia zakładu pracy przez Centrum. Wskazał,
że przejście to nastąpiło nie tylko w wyniku zawarcia umowy użyczenia, ale również
„wobec przejęcia zadań polegających na prowadzeniu szkoleń pracowników ochrony
zdrowia”. Relacja taka nie istniała ani między P. Centrum Organizacji Ochrony Zdro-
wia a Wojewódzkim Ośrodkiem Medycyny Pracy, ani tym bardziej między Woje-
wódzkim Szpitalem Zespolonym a Wojewódzkim Ośrodkiem Medycyny Pracy. O jej
występowaniu pomiędzy Centrum a Ośrodkiem możnaby mówić wyłącznie w odnie-
sieniu do nieruchomości i związanego z nią budynku. To jedyny element „wspólny”
pozwanym, ale to nie on decyduje o tym, który z nich pozostaje pracodawcą powoda.
Pojęcie „przejęcia” łączy się z przejściem zakładu rozumianego przedmiotowo (jako
składniki majątkowe przedsiębiorstwa, w którym świadczona jest praca, ale również
jako ogół zadań) na inną osobę, czyli na innego pracodawcę. Ma miejsce wówczas,
gdy doszło do faktycznego przejęcia majątku i zadań zakładu pracy. Przejęcie zakła-
du pracy ma miejsce nie tylko przy przekazaniu składników majątkowych, ale także
przy przejęciu zadań zakładu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2004
r., I PK 103/04, OSNP 2005 nr 15, poz. 220).
Do takiego przejęcia (majątku i zadań) przez Wojewódzki Ośrodek Medycyny
Pracy nie doszło. Powód świadczył pracę na rzecz P. Centrum Organizacji Ochrony
Zdrowia do dnia 12 lipca 2002 r., tj. do dnia „przejęcia” budynku przez Wojewódzki
Ośrodek Medycyny Pracy. Skoro dotychczasowy pracodawca powoda (Centrum)
kontynuował swą działalność, tyle że już nie w budynku przy ul. O., ale w innym miej-
scu (siedzibie), a powód nadal pozostawał organizacyjnie powiązany z jego działal-
nością (pomimo, że nie wykonywał zadań statutowych), to wobec tego, po tej dacie
nadal pozostawał pracownikiem Centrum.
4
W tej sytuacji dodatkowych ustaleń i oceny wymaga kwestia pozostawania
powoda w gotowości do świadczenia pracy w pozwanym Centrum i dla jej wyjaśnie-
nia, wskazane byłoby uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
========================================