Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 8 grudnia 2005 r., III CZP 109/05
Sędzia SN Antoni Górski (przewodniczący)
Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
Sędzia SA Aleksandra Marszałek
Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi wykonawcy Zakładu Remontowego
Urządzeń Gazowniczych sp. z o.o. w P.W. na orzeczenie w przedmiocie kosztów
postępowania zawarte w wyroku zespołu arbitrów z dnia 27 czerwca 2005 r. przy
uczestnictwie zamawiającego Gminy C., po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 8 grudnia 2005 r. zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 31
sierpnia 2005 r.:
"1. Czy brakiem formalnym skargi na orzeczenie zespołu arbitrów skutkującym
w konsekwencji jej odrzuceniem na podstawie art. 197 ust. 1 ustawy z dnia 29
stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. Nr 19, poz. 177 ze zm.) jest
niedołączenie (pomimo wezwania) przez skarżącego dowodu przesłania odpisu
skargi przeciwnikowi (art. 195 ust. 2 in fine powołanej wyżej ustawy);
2. czy sąd rozpoznający skargę na wyrok zespołu arbitrów dotyczący
wyłącznie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania wydaje wyrok czy
też może ją rozstrzygnąć postanowieniem na posiedzeniu niejawnym;
3. jaki wpis należy pobrać od skargi na wyrok zespołu arbitrów dotyczący
wyłącznie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania?"
podjął uchwałę:
1. Niedołączenie do skargi na orzeczenie zespołu arbitrów dowodu
przesłania jej przeciwnikowi, jest brakiem formalnym (art. 195 ust. 2 w
związku z art. 196 ust. 1 i art. 197 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. –
Prawo zamówień publicznych, Dz.U. Nr 19, poz. 177 ze zm.).
2. Rozstrzygnięcie sądu rozpoznającego skargę na wyrok zespołu
arbitrów w przedmiocie kosztów postępowania zapada w formie
postanowienia.
Uzasadnienie
Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne powstało przy
rozpatrywaniu przez Sąd Okręgowy w Krakowie, na podstawie art. 197 ustawy z
dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. Nr 19, poz. 177 ze
zm.– dalej: „Pr.z.p.”), skargi wniesionej przez wykonawcę na wyrok zespołu arbitrów
w części zawierającej rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.
Wątpliwości przytoczone w przedstawionym zagadnieniu prawnym Sąd
Okręgowy powziął analizując przepisy art. 195 ust. 2 i art. 196 ust. 1 Pr.z.p. Zgodnie
z tymi przepisami, wśród wskazanych w art. 196 ust. 1 Pr.z.p. wymagań, jakie
powinna spełniać skarga na orzeczenie zespołu arbitrów, nie wymienia się
przedstawienia dowodu przesłania odpisu skargi przeciwnikowi, mimo że z art. 195
ust. 2 Pr.z.p. taki obowiązek wynika. Sąd Okręgowy, przychylając się do udzielenia
na pierwsze z przedstawionych zagadnień prawnych odpowiedzi pozytywnej,
podniósł, że w przypadku odpowiedzi negatywnej trudno byłoby wytłumaczyć
rationem legis uregulowania przyjętego w art. 195 ust. 2 Pr.z.p. Analizując przepisy,
na tle których sformułował pozostałe pytania, odwołał się do reguł wykładni
systemowej i celowościowej; mimo zastrzeżeń wynikających z gramatycznej
wykładni art. 194 ust. 2 Pr.z.p. oraz § 18 ust. 5 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów
w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm.), skłaniał się do
zaakceptowania poglądu, że od skargi na wyrok zespołu arbitrów w przedmiocie
kosztów postępowania pobiera się wpis w wysokości 1/5 wpisu stałego, a
rozstrzygnięcie sądu rozpoznającego taką skargę zapada w formie postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga wniesiona na podstawie przepisów Prawa zamówień publicznych
inicjuje postępowanie przed sądem powszechnym, do którego – zgodnie z art. 194
ust. 2 Pr.z.p. – stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego
o apelacji, jeżeli przepisy rozdziału 4 Pr.z.p. nie stanowią inaczej. Prawo zamówień
publicznych zawiera własne uregulowania dotyczące wymagań, jakie powinna
zawierać skarga na orzeczenie zespołu arbitrów (art. 196 ust. 1 i art. 195 ust. 2).
Wśród wymagań obligatoryjnych wskazanych w art. 196 ust. 1 brak obowiązku
dołączenia dowodu przesłania odpisu skargi przeciwnikowi, jednak obowiązek
przesłania odpisu skargi przeciwnikowi obciąża skarżącego (art. 195 ust. 2 Pr.z.p.).
Niedołączenie do skargi dowodu przesłania skargi przeciwnikowi należy więc
kwalifikować – zważywszy na rationem legis uregulowania przyjętego w art. 195
ust. 2 in fine Pr.z.p. – jako brak formalny skargi. Odmienna wykładnia powołanych
przepisów jest niezgodna z dyrektywami Rady Europy, dotyczącymi wdrożenia
procedur odwoławczych w sprawach zamówień publicznych (dyrektywa
89/665/EEC i dyrektywa 92/13/EEC), których podstawowe cele zawierają się w
postulacie zapewnienia skuteczności i szybkości postępowania odwoławczego, a
nie może budzić wątpliwości teza, że uregulowanie zawarte w art. 195 ust. 2 in fine
Pr.z.p. spełnia ten postulat tylko przy założeniu, iż niedołączenie do skargi dowodu
przesłania jej przeciwnikowi stanowi jej brak formalny.
Rozważając drugie z przedstawionych zagadnień zaznaczyć należy, że w
postępowaniu przed zespołem arbitrów przewidziane są dwie formy orzeczenia –
wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie odwoławcze. W ramach tak
ukształtowanego systemu orzekania ustawodawca wprowadził uniwersalny środek
zaskarżenia w postaci skargi, która przysługuje na oba wymienione orzeczenia.
Znamienne jest, że w art. 194 § 1 Pr.z.p. ustawodawca użył przyimka "na" w
wyrażeniu "na wyrok zespołu arbitrów oraz postanowienie zespołu arbitrów
kończące postępowanie odwoławcze przysługuje skarga do sądu”. Ma on
różnorodne zastosowanie składniowe i znaczeniowe, niemniej w połączeniach z
rzeczownikami tworzy m.in. wyrażenia oznaczające zakres ich zastosowania, sama
zatem ustawa przewiduje dopuszczalność skargi na wyrok zespołu arbitrów, bez
rozróżnienia części, której dotyczy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6
listopada 2002 r., III CZP 68/02, OSNC 2003, nr 7-8, poz. 103). O ile więc wyrok
zespołu arbitrów łączy w sobie elementy wyroku i postanowienia (nie kończącego
postępowania w sprawie), o tyle skarga kumuluje elementy apelacji i zażalenia. Jest
więc środkiem prawnym szczególnym, którego struktura, zważywszy na
wspomniany uniwersalny charakter skargi, nie powinna wyróżniać się dużym
stopniem sformalizowania.
Z kolei w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi na wyrok zespołu
arbitrów nie ma szczególnych regulacji – poza art. 198 § 4 Pr.z.p., stwierdzającym
tylko, że od wyroku sądu skarga kasacyjna nie przysługuje – które określałyby
formę orzeczeń sądowych wydanych w następstwie rozpoznania skargi. Nie
stanowią ich przepisy art. 198 § 1-3 Pr.z.p., które określają tylko, w jaki sposób sąd
rozstrzyga o skardze. W postępowaniu toczącym się wskutek wniesienia skargi
mają zatem odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego
o apelacji (art. 194 ust. 2 Pr.z.p.). Wobec tego, że wyrok zespołu arbitrów łączy w
sobie elementy wyroku i postanowienia niekończącego postępowania w sprawie, a
skarga kumuluje elementy apelacji i zażalenia, przyjąć należy, mając na względzie
reguły wykładni systemowej, a także postulat zapewnienia sprawnego
postępowania odwoławczego w sprawach zamówień publicznych, że orzeczenie
sądowe wydane w następstwie rozpoznania skargi zapada w formie wyroku tylko
wtedy, gdy rozstrzygana jest istota sprawy, w pozostałych zaś przypadkach
rozstrzygnięcie zapada w formie postanowienia na posiedzeniu niejawnym (art.
316, 354 i 397 § 1 k.p.c.). Orzeczenie sądu rozpoznającego skargę na wyrok
zespołu arbitrów w przedmiocie kosztów postępowania nie rozstrzyga o istocie
sprawy, zapada więc w formie postanowienia.
Wyjaśnienie ostatniej kwestii, dotyczącej wysokości wpisu sądowego od skargi
na wyrok zespołu arbitrów kwestionującej wyłącznie rozstrzygnięcie w przedmiocie
kosztów postępowania poprzedzić należy stwierdzeniem, że skarga taka jest
dopuszczalna, czemu dał wyraz Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 listopada
2002 r., III CZP 68/02, która zachowała aktualność na gruncie Prawa zamówień
publicznych.
Zgodnie z § 18 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 154, poz. 753, ze zm. – dalej: „rozporządzenie”) w brzmieniu nadanym
rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 czerwca 2005 r. (Dz.U. Nr 106,
poz. 901), wpis stały w kwocie 3000 zł pobiera się od skargi na orzeczenie zespołu
arbitrów w sprawach o zamówienie publiczne. Gramatyczna wykładnia tego
przepisu prowadzi do wniosku, że wpis stały w kwocie 3000 zł powinien zostać
pobrany zarówno od skargi na wydany przez zespół arbitrów wyrok, jak i
postanowienie kończące postępowanie w sprawie, niezależnie od zakresu
zaskarżenia.
Sąd Okręgowy w uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia prawnego
zwrócił uwagę, że rozwiązanie takie może budzić zastrzeżenia, a w niektórych
sprawach stawałoby się wręcz absurdalne. Od skargi dotyczącej – jak w niniejszej
sprawie – orzeczenia o kosztach w wysokości 2572,70 zł pobierany byłby wpis w
kwocie 3000 zł. Podzielając te zastrzeżenia należy zwrócić uwagę, że według
przepisów powołanego rozporządzenia wpisy sądowe są kilkanaście, a w
niektórych sprawach nawet kilkadziesiąt razy niższe, niż wartość przedmiotu
sprawy lub zaskarżenia, a ponadto są zróżnicowane w zależności od tego, czy
pobierane są od orzeczenia rozstrzygającego istotę sprawy, czy też tylko kwestie
uboczne. Jak zaznaczono, wyrok zespołu arbitrów łączy w sobie elementy wyroku i
postanowienia niekończącego postępowania w sprawie, a skarga kumuluje
elementy apelacji i zażalenia. Niewątpliwie zawarte w wyroku zespołu arbitrów
rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania zbliżone jest swoim
charakterem do postanowienia, a skarga skierowana na to rozstrzygniecie bardziej
zbliżona jest do zażalenia niż do apelacji. Stosownie do § 9 ust. 3 pkt 2
rozporządzenia od zażalenia pobiera się piątą część wpisu. Kierując się zatem
wykładnią systemową oraz biorąc pod uwagę zasadę stosunkowości wpisu,
wynikającą z art. 29 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753, ze zm.), należy przyjąć, że od skargi
na wyrok zespołu arbitrów w części dotyczącej wyłącznie rozstrzygnięcia w
przedmiocie kosztów postępowania pobiera się 1/5 wpisu stosunkowego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.