Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 grudnia 2005 r.
I PK 122/05
Przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej, na której wydany został wyrok,
we wcześniejszym terminie niż oznaczony w zawiadomieniu skierowanym do
strony, pozbawia ją możności obrony praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) bez względu
na to, czy udział strony w tej rozprawie mógł wywrzeć wpływ na wyrok sądu
drugiej instancji.
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Beata Gudowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 grudnia
2005 r. sprawy z powództwa Andrzeja T. przeciwko Polskim Kolejom Państwowym
SA Zakładowi Przewozów Pasażerskich w K. o odprawę, na skutek skargi kasacyjnej
powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Kielcach z dnia 24 lutego 2005 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie przed Sądem Okręgo-
wym-Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach i sprawę przekazał temu
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postę-
powania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem z
dnia 24 lutego 2005 r. oddalił apelację powoda Andrzeja T. od wyroku Sądu Rejono-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 27 lutego 2004 r.
oddalającego powództwo skierowane przeciwko Polskim Kolejom Państwowym SA
Zakładowi Przewozów Pasażerskich w K. o odprawę wynikającą z ustawy z dnia 8
września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa
państwowego „Polskie Koleje Państwowe” wraz z odsetkami.
2
W sprawie tej ustalono, że powód zatrudniony był w Polskich Kolejach Pań-
stwowych Zakładzie Przewozów Pasażerskich w K. od dnia 9 września 1985 r. do
dnia 12 kwietnia 2001 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Przed kwietniem 2001 r.
powód chorował na astmę oskrzelową, skutkiem czego był nieobecny w pracy przez
ponad 180 dni. Powodowi przyznano świadczenie rehabilitacyjne do czasu wyczer-
pania zasiłku chorobowego, tj. na okres od dnia 15 marca 2001 r. do dnia 10 wrze-
śnia 2001 r. W dniu 12 kwietnia 2001 r., w oparciu o art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p., praco-
dawca rozwiązał z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia, z uwagi na nie-
obecność powoda w pracy wskutek niezdolności do pracy wynikającej z jego choroby
trwającej dłużej niż okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.
W ramach takich ustaleń Sąd Okręgowy w pełni podzielił stanowisko wyrażo-
ne w uzasadnieniu wyroku Sądu pierwszej instancji, który przyjął, że wskazana przy-
czyna wypowiedzenia stosunku pracy powoda, tj. jego nieobecność w pracy z powo-
du niezdolności do pracy wskutek choroby trwającej dłużej niż okres pobierania z
tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku stanowiła przyczynę rzeczywistą i konkretną, po-
nieważ w sytuacji powoda wypełniły się przesłanki wymienione w art. 53 § 1 pkt 1 lit.
b k.p. Bez znaczenia w sprawie było to, że w okresie rozwiązania z powodem umowy
o pracę pracodawca przeprowadzał także redukcje zatrudnienia w ramach tzw. zwol-
nień grupowych. Wyłączną przyczyną rozwiązania z powodem umowy o pracę była
przedłużająca się jego niezdolność do pracy wskutek choroby, a zatem nie była to
dotycząca pracodawcy przyczyna zwolnienia powoda z pracy. W takich okoliczno-
ściach sprawy Sąd Okręgowy uznał, że brak było podstaw do żądania zasądzenia na
rzecz powoda jednorazowej odprawy z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn dotyczą-
cych pracodawcy na podstawie art. 48 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercja-
lizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje
Państwowe” (Dz.U. z 2000 r. Nr 84, poz. 948 ze zm.).
W skardze kasacyjnej powód podniósł zarzuty naruszenia następujących
przepisów prawa procesowego: 1) art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dowolną ocenę zebra-
nego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności zeznań powoda oraz sta-
nowiska pozwanego zawartego w odpowiedzi na pozew, co miało decydujący wpływ
na wynik sprawy, 2) art. 150 k.p.c., poprzez błędne oznaczenie przez Sąd Okręgowy
terminu rozpoznania sprawy, wskutek czego powód został pozbawiony możliwości
obrony swych praw w postępowaniu apelacyjnym, co prowadziło do nieważności
tego postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
3
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji,
utrzymując, że Sądy pierwszej i drugiej instancji „poprzestały jedynie na stanowisku
pozwanego nie dokonując ustaleń, czy i w jakim zakresie u pozwanego następowały
zwolnienia grupowe i czy zwolnienie powoda na powyższej podstawie prawnej było
rzeczywiste i zasadne, czy też pozwany sytuację powoda wykorzystał jako pretekst
do rozwiązania z nim stosunku pracy w sposób dla niego niekorzystny, zwłaszcza, że
stosownie do art. 53 §1 pkt 1 lit. b ma charakter fakultatywny”. Ponadto skarżący po-
wołał się na fakt, że w dniu rozwiązania z nim umowy za wypowiedzeniem, tj. 12
kwietnia 2001 r. powód pobierał świadczenie rehabilitacyjne (przyznane mu od dnia
15 marca 2001 r. do dnia 10 września 2001 r.), co jego zdaniem wykluczało legal-
ność skorzystania przez pracodawcę z dyspozycji art. 53 §1 pkt. 1 lit. b k.p. W ocenie
skarżącego, zachodzi okoliczność uzasadniająca „skargę konstytucyjną opartą na
przesłance art. 3989
§ 1 pkt 3 k.p.c., gdyż zachodzi nieważność postępowania”. O
zasadności wniesienia skargi kasacyjnej przesądza wadliwe zawiadomienie powoda
o terminie rozprawy apelacyjnej przez Sąd Okręgowy, zgodnie z którym rozprawa ta
miała się odbyć dnia 25 lutego 2005 r., podczas gdy faktycznie odbyła się dzień
wcześniej, tj. 24 lutego 2005 r. W ten sposób uniemożliwiono powodowi wzięcie
udziału w tej rozprawie, pozbawiając go możliwości obrony swych praw, co przesą-
dza o nieważności postępowania apelacyjnego. Autor kasacji wniósł ponadto o za-
sądzenie na jego rzecz kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w
postępowaniu kasacyjnym, „bowiem opłata ta nie została w żadnym zakresie doko-
nana”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uzasadniony jest kasacyjny zarzut naruszenia art. 150 pkt 2 k.p.c. w związku
z art. 379 pkt 5 k.p.c. przez błędne oznaczenie przez Sąd Okręgowy terminu rozpra-
wy apelacyjnej, wskutek czego powód został pozbawiony możliwości obrony swoich
praw w postępowaniu apelacyjnym, co stanowi przesłankę nieważności postępowa-
nia określoną w art. 379 pkt 5 k.p.c. Już wstępna ocena sprawy pozwala bowiem na
ustalenie, że istnieje istotna rozbieżność w oznaczeniu przez Sąd Okręgowy terminu
rozprawy apelacyjnej. Na zwrotnym potwierdzeniu odbioru zawiadomienia o terminie
rozprawy, skierowanym do powoda, wskazano wprawdzie datę „24.02.05 g. 1020
”
[...], ale już na doręczonym powodowi zawiadomieniu o posiedzeniu, które zostało
4
załączone do skargi kasacyjnej, widnieje data „25.02.2005 o godz. 1020
” [...]. W rze-
czywistości rozprawa apelacyjna odbyła się 24 lutego 2005 r., w tym dniu Sąd drugiej
instancji wydał wyrok oddalający apelację powoda. Oznaczało to, że powód stawia-
jąc się w Sądzie Okręgowym w dniu 25 lutego 2005 r., zgodnie z otrzymanym zawia-
domieniem, nie mógł wziąć udziału w rozprawie apelacyjnej, która odbyła się dzień
wcześniej. Wskutek takich działań Sądu Okręgowego powód, który zamierzał (chciał)
wziąć udział w rozprawie apelacyjnej, mimo adnotacji na zawiadomieniu o jego nie-
obowiązkowym stawiennictwie, został pozbawiony możności obrony swych praw w
postępowaniu apelacyjnym, co skutkowało nieważnością tego postępowania (art.
379 pkt 5 k.p.c.) Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego nieważ-
ność postępowania wskutek pozbawienia strony możności obrony jej praw zachodzi
wówczas, gdy strona procesu, wbrew swej woli, zostaje faktycznie pozbawiona moż-
ności działania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2002 r., II CKN 822/00,
Lex nr 55519, w którym stwierdzono, że jeżeli strona na skutek wadliwości proceso-
wych sądu nie mogła uczestniczyć i nie uczestniczyła w rozprawie bezpośrednio po-
przedzającej wydanie wyroku, to zachodzą podstawy, by przyjąć że strona ta została
pozbawiona możliwości obrony swych praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c.; por.
także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2002 r., II CKN 461/99, Lex nr
54479).
W rozpoznawanej sprawie uzasadnione było zatem stanowisko, że przepro-
wadzenie rozprawy apelacyjnej, na której zapadł wyrok we wcześniejszym terminie
niż oznaczony w zawiadomieniu skierowanym do strony, pozbawiło powoda możno-
ści obrony jego praw. Przesądza to o nieważności postępowania apelacyjnego z
przyczyny wskazanej w art. 379 pkt 5 k.p.c. W razie stwierdzenia kwalifikowanej
wady nieważności postępowania apelacyjnego bez znaczenia pozostaje fakt, czy
udział powoda w rozprawie apelacyjnej miał lub mógł wywrzeć wpływ na wyrok Sądu
drugiej instancji, wydany po przeprowadzeniu rozprawy apelacyjnej bez udziału po-
woda. Stwierdzenie nieważności postępowania apelacyjnego wymaga bowiem zaw-
sze uchylenia zaskarżonego wyroku, zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym
nieważnością i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej in-
stancji (art. 398 15
k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. i w związku z art. 386 § 2
k.p.c.), co następuje bez potrzeby, a nawet możliwości weryfikowania zasadności
pozostałych zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.
Mając powyższe na względzie należało orzec jak w sentencji.
5
========================================