Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 stycznia 2006 r.
I PK 96/05
Wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę na czas nieokreślony
korzysta z domniemania zgodności z prawem.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie: SN Barbara
Wagner, SA Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2006 r.
sprawy z powództwa Bogumiły L. przeciwko Instytutowi Technologii Nafty w K. o za-
płatę, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 2 grudnia 2004 r. [...]
o d d a l i ł kasację, odstąpił od obciążenia powódki kosztami postępowania
kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Bogumiła L. domagała się zasądzenia od strony pozwanej Instytutu
Technologii Nafty w K. kwoty 5.960 zł z tytułu nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy,
po 705 zł tytułem świadczeń urlopowych za lata 2003 i 2004, po 1.216 zł tytułem na-
grody rocznej za lata 2003 i 2004, po 200 zł z tytułu bonów towarowych za lata 2003 i
2004, kwot po 1.902 zł jako różnicy między wynagrodzeniem a emeryturą przez
okres 20 miesięcy przewidywanego czasu pracy oraz kwoty 290,40 zł z tytułu do-
datku za pracę w warunkach szkodliwych.
Wyrokiem z dnia 29 września 2003 r. [...] Sąd Rejonowy dla Krakowa Nowej
Huty w Krakowie oddalił powództwo, umarzając postępowanie jedynie w zakresie
kwoty 58.40 zł. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona u strony pozwa-
nej od 11 czerwca 1985 r. do 30 kwietnia 2003 r. Łączny staż pracy powódki
uwzględniany do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej wynosi 33 lata 4 miesiące
i 17 dni. W 2003 r. powódka wykorzystała 9 dni urlopu wypoczynkowego. Od 19 lu-
tego 1999 r. powódka była zatrudniona na stanowisku samodzielnego referenta i w
2
zakresie czynności miała powierzoną między innymi obsługę kserokopiarki. Jej śred-
nie miesięczne wynagrodzenie liczone jak ekwiwalent za urlop wynosiło 1.788 zł
brutto. W dniu 28 stycznia 2003 r. powódka otrzymała wypowiedzenie umowy o
pracę ze względu na zmniejszenie zatrudnienia i likwidację zajmowanego przez nią
stanowiska pracy. Od tego wypowiedzenia powódka nie odwołała się.
W ocenie Sądu Rejonowego roszczenia powódki nie są uzasadnione. Zgodnie
z obowiązującym u strony pozwanej zakładowym układem zbiorowym pracy, do za-
sad wypłaty nagród jubileuszowych należy stosować przepisy zarządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów
pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obli-
czania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358). Według § 9 tego zarządzenia, pracowni-
kowi jest wypłacana nagroda jubileuszowa w razie rozwiązania stosunku pracy z po-
wodu przejścia na emeryturę, o ile do nabycia prawa do nagrody brakuje mu mniej
niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy. Staż pracy powódki
uprawniający do nagrody jubileuszowej wynosił do dnia rozwiązania stosunku pracy
33 lata 4 miesiące i 17 dni i dlatego powódce prawo do nagrody jubileuszowej za 35
lat pracy nie przysługuje. Nie można do tego okresu doliczyć czasu, przez który po-
wódka planowała pracować u strony pozwanej, ponieważ prawo pracy nie przewiduje
roszczeń z tytułu utraconych korzyści. Zgodnie z postanowieniami regulaminu two-
rzenia, podziału i gospodarowania zakładowym funduszem świadczeń socjalnych,
jednym z warunków otrzymania przez pracownika dopłaty do wypoczynku urlopo-
wego jest wykorzystanie 14 kolejnych dni urlopu. Powódka w 2003 r. wykorzystała 9
dni urlopu wypoczynkowego i dlatego nie spełniła przesłanki do ubiegania się o do-
płatę do wczasów. Domaganie się przez powódkę świadczeń urlopowych, które by
otrzymała, gdyby pracowała jeszcze przez planowane przez siebie 20 miesięcy, nie
ma uzasadnienia, gdyż jest to żądanie utraconych korzyści wynikłych z rozwiązania
umowy o pracę. Z tych samych przyczyn nie jest uzasadnione domaganie się przez
powódkę bonów towarowych, które by otrzymała, gdyby nadal była pracownikiem
strony pozwanej. Według Sądu Rejonowego, żądanie zapłaty nagrody rocznej za
2003 r. w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu czasu jest przed-
wczesne. Zgodnie z regulaminem tworzenia i przyznawania nagród z zakładowego
funduszu nagród, strona pozwana tworzy zakładowy fundusz nagród w ciężar kosz-
tów działalności w bieżącym roku obrotowym, do wysokości odpisu 8,5% sumy wyna-
grodzeń otrzymanych przez pracowników w poprzednim roku obrotowym. Jednakże
3
odpisu nie dokonuje się, jeżeli powodowałoby to w bieżącym roku obrotowym ujemny
wynik finansowy lub zwiększałoby ujemny wynik. Odpisu dokonuje się zaliczkowo w
bieżącym roku obrotowym, z tym, że wypłata nagród następuje w następnym roku,
po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego. Skoro rok obrotowy nie zakończył się i
nie zostało sporządzone ani zatwierdzone sprawozdanie finansowe strony pozwanej,
to nie można było ustalić, czy pracownikowi będzie przysługiwała nagroda roczna za
2003 r. i w jakiej wysokości. W pozostałym zakresie żądanie nagrody rocznej za 2003
r. w rozmiarze przekraczającym wysokość proporcjonalną do przepracowanego
czasu oraz za 2004 r., ma również charakter żądania utraconych korzyści. Z tej sa-
mej przyczyny powódce nie przysługiwało wyrównanie różnicy pomiędzy ostatnio
otrzymywanym wynagrodzeniem, a pobieraną emeryturą, obliczone w stosunku do
czasu, przez który powódka zamierzała jeszcze pracować u strony pozwanej. Ko-
deks pracy reguluje wyczerpująco roszczenia pracownicze związane z rozwiązaniem
stosunku pracy i przewiduje jedynie określone roszczenia. Powódka nie odwołała się
od wypowiedzenia umowy, a Kodeks pracy nie przewiduje żadnych roszczeń odszko-
dowawczych mających zrekompensować pracownikowi utratę pracy, choćby otrzy-
mywane przez byłego pracownika świadczenia z ubezpieczenia społecznego były
niższe niż jego dotychczasowe zarobki. Powódce nie przysługuje również roszczenie
o wyrównanie wynagrodzenia za lata 1999-2001 według wyższej kategorii zaszere-
gowania. To, że istniała rozpiętość kategorii i inni pracownicy otrzymywali wynagro-
dzenie według wyższej kategorii zaszeregowania, nie oznacza, aby powódka mogła
domagać się wyrównania wynagrodzenia, gdyż odpowiadało ono stanowisku, na któ-
rym była zatrudniona i jej kwalifikacjom. Powódka w 1999 r. była zatrudniona na sta-
nowisku samodzielnego referenta. Zgodnie z załącznikiem nr 1 do zarządzenia dy-
rektora strony pozwanej z dnia 28 kwietnia 1995 r., jej stanowisko pracy nie było zali-
czone do stanowisk, dla których przewidziano dodatek za pracę w warunkach szko-
dliwych dla zdrowia. Żeby otrzymać ten dodatek powódka musiałaby pracować na
stanowisku łączącym się ze stałym narażeniem na przekroczenie dopuszczalnych
stężeń czynników szkodliwych. Praca przy obsłudze kserokopiarki nie była jedynym
zajęciem powódki, a inni pracownicy obsługujący kserokopiarkę, również nie otrzy-
mywali dodatku.
Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2004 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krakowie oddalił apelację powódki w zasadniczej części. We-
dług Sądu drugiej instancji, roszczenia powódki w większości mają stanowić odszko-
4
dowanie i zadośćuczynienie z tytułu utraconej pracy. Żądanie opiera się na założe-
niu, że pracodawca powinien zapewnić powódce pracę co najmniej do końca 2004 r.
(20 miesięcy), a skoro tego nie zagwarantował, to powinien wypłacić odszkodowanie
stanowiące równowartość nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy, świadczeń urlopo-
wych za lata 2003 i 2004, równowartości bonów towarowych za te lata oraz różnicy
między wynagrodzeniem a emeryturą powódki za okres 20 miesięcy. Jednakże
strona pozwana rozwiązała umowę o pracę w dniu 30 kwietnia 2003 r. i powódka nie
złożyła odwołania do sądu pracy. Od dnia 1 maja 2003 r. powódka nie pozostaje w
stosunku pracy. Świadczenia przysługują tylko pracownikom (w przypadku bonów
towarowych mogą przysługiwać emerytom i rencistom, jeżeli przepisy wewnętrzne
tak stanowią), natomiast przepisy prawa pracy nie przewidują odszkodowania za
utracone korzyści pracownika wskutek zwolnienia go z pracy. Wymienione w Kodek-
sie pracy odszkodowania związane z rozwiązaniem umowy o pracę stanowią za-
mknięty katalog, a odszkodowanie żądane przez powódkę, nie wchodzi w zakres
odszkodowania, którego można dochodzić na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego
(art. 471 lub 415 k.c.). Pracodawca, wypowiadając umowę o pracę, nie ma obo-
wiązku wypłaty odszkodowania za utracone przez pracownika korzyści, poza ewen-
tualnie tymi odszkodowaniami, które zostały uregulowane w Kodeksie pracy. Powód-
ka nie zakwestionowała wypowiedzenia umowy o pracę, a nawet gdyby tak było, to
podlegałoby jedynie rozważeniu ewentualne odszkodowanie w wysokości trzymie-
sięcznego wynagrodzenia, w oparciu o art. 45 k.p. Z tych względów odpowiada
prawu rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie roszczenia o nagrodę jubileu-
szową za 35 lat pracy (w dniu rozwiązania umowy o pracę powódka nie przepraco-
wała 35 lat), świadczenia urlopowego za 2004 r. i wynagrodzenia w kwocie 1.902 zł.
Również prawidłowe jest rozstrzygnięcie w zakresie nagrody rocznej za 2004 r., bo-
wiem w dniu orzekania (29 września 2003 r.) żądanie powódki było przedwczesne.
Nagrodę tę wypłacono powódce w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia
w 2003 r. w kwocie 417,20 zł. Prawidłowe jest także rozstrzygnięcie Sądu pierwszej
instancji w zakresie żądania zapłaty równowartości bonów za 2003 i 2004 r. W 2003
r. nie przewidywano w ogóle wydania bonów dla emerytów. Skoro powódka w grud-
niu tego roku posiadała już status emeryta, a żadnemu z nich nie przyznano tego
świadczenia, to również powódce nie przysługuje roszczenie z tego tytułu. Co do
dodatku za pracę w warunkach szkodliwych Sąd Okręgowy stwierdził, że przepisy
wewnątrzzakładowe uregulowały zasady jego wypłaty oraz wskazały stanowiska, na
5
których jest należny. Stanowisko powódki oraz zakres jej pracy nie kwalifikowały jej
do wypłaty spornego dodatku. Powódka nie wykazała też, że wystąpiło przekrocze-
nie najwyższych dopuszczalnych stężeń, kwalifikujących ją do przyznania dodatko-
wego wynagrodzenia z tego tytułu. Powódka nie kwestionowała, że otrzymywane
przez nią wynagrodzenie w latach 1999-2001 mieściło się w XI kategorii zaszerego-
wania. Uważała, że pracodawca powinien zaliczyć ją do XIII kategorii. Jednak zgod-
nie z taryfikatorem obowiązującym u strony pozwanej dla samodzielnego referenta
ze średnim wykształceniem przewidziano kategorie zaszeregowania od VIII-XIV.
Zaszeregowanie powódki mieściło się w tym przedziale. Pracodawca może dokonać
przeszeregowania pracownika, uwzględniając jego wykształcenie, staż, umiejętności
i opinię. Powódka kierowała do pracodawcy pisma o podwyższenie jej wynagrodze-
nia, jednak pracodawca uznał, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia jej wnio-
sków. Powódka nie wykazała, aby działanie pracodawcy w tym zakresie miało zna-
miona szykany, czy nierównego traktowania pracowników.
Od tego wyroku kasację wniosła powódka, która zarzuciła naruszenie: 1) art.
379 pkt 6 w związku z art. 17 pkt 1 k.p.c., przez nieuwzględnienie nieważności postę-
powania przed Sądem pierwszej instancji, mimo że sprawa o roszczenia niemająt-
kowe i majątkowe została rozpoznana przez Sąd Rejonowy, a powinien ją rozpoznać
Sąd Okręgowy; 2) art. 233 § 1 k.p.c., przez brak wszechstronnego rozważenia zebra-
nego w sprawie materiału, a w szczególności w zakresie roszczeń powódki o
„umyślne, złośliwe traktowanie” i „nagłe zwolnienie z pracy”; 3) art. 328 § 2 k.p.c.,
przez nieuwzględnienie podniesionego w apelacji zarzutu dotyczącego błędu w usta-
leniach faktycznych spowodowanego niezweryfikowaniem przez Sąd pierwszej in-
stancji informacji podanych przez stronę pozwaną oraz nieustaleniem różnicy w wy-
sokości wynagrodzenia między 11 a 13 kategorią zaszeregowania; 4) art. 12 ustawy
z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002
r. Nr 112, poz. 980 ze zm.), przez brak ponownego zatrudnienia powódki w sytuacji,
gdy strona pozwana ponownie zatrudniła pracownika na to samo stanowisko, a po-
wódka wyraziła chęć powrotu do pracy; 5) art. 300 k.p. w związku z art. 12 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. oraz z art. 415 lub art. 471 k.c., przez wykluczenie możliwo-
ści dochodzenia przez powódkę odszkodowania na zasadach określonych w Kodek-
sie cywilnym z tytułu utraconych zysków; 6) art. 45 w związku z art. 471
k.p., przez
przyjęcie, że ustawodawca ogranicza odpowiedzialność pracodawcy na tle przepisów
6
o rozwiązywaniu umów o pracę tylko i wyłącznie do odszkodowań określonych w Ko-
deksie pracy.
W uzasadnieniu kasacji powódka wskazała w 10 punktach roszczenia, których
dochodziła. Wywiodła jednak, że nie cofnęła swoich roszczeń określonych w pozwie
o „umyślne złośliwe traktowanie” i „nagłe zwolnienie z pracy”. Mimo to, Sądy obydwu
instancji nie rozpoznały żądań w tym zakresie. Wbrew żądaniu zadośćuczynienia za
umyślne, złośliwe traktowanie przez pracodawcę, a więc powództwa o prawo niema-
jątkowe, sprawa była rozpoznawana przez Sąd Rejonowy, a nie Sąd Okręgowy.
Zgodnie z art. 17 pkt 1 k.p.c., nie tylko sprawa o prawa niemajątkowe, ale również
sprawa o łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe, powinna być rozpo-
znana przez Sąd Okręgowy. Wobec tego zachodzi nieważność postępowania (art.
379 pkt 6 k.p.c.). Sądy nie rozpoznały również żądania powódki w zakresie nagłego
zwolnienia z pracy. Ze względu na to, że powódka działała bez profesjonalnego peł-
nomocnika, Sąd powinien pouczyć ją o jej sytuacji prawnej oraz możliwych żąda-
niach. W trakcie postępowania powódka podnosiła, że na jej miejsce został zatrud-
niony inny pracownik, co było jednoznaczne z wyrażeniem przez nią zamiaru po-
wrotu do pracy. Na podstawie art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. pozwany In-
stytut powinien ponownie zatrudnić powódkę, z którą rozwiązał stosunek pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy, gdyż ponownie zatrudnił pracownika na to
samo stanowisko. Powódka nie zgadza się również ze stwierdzeniem, że odszkodo-
wania związane z rozwiązaniem umowy o pracę wymienione w Kodeksie pracy, sta-
nowią zamknięty i wyczerpujący katalog, a żądane odszkodowanie, nie wchodzi w
zakres odszkodowania, którego można dochodzić na gruncie przepisów Kodeksu
cywilnego. Powódka nie kwestionuje, że od 1 maja 2003 r. nie pozostawała w sto-
sunku pracy. Roszczeń powódki nie może wykluczać niezłożenie przez nią odwołania
od wypowiedzenia umowy o pracę. Powódka dopóki nie dowiedziała się o zatrudnie-
niu na jej stanowisko nowego pracownika, nie miała podstaw do kwestionowania
podanej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę. Przepisy Kodeksu pracy nie
określają rodzaju oraz wysokości odszkodowania w sytuacji, gdy wbrew treści art. 12
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. pracodawca nie zatrudni ponownie pracownika,
mimo wyrażenia chęci powrotu do pracy. Dlatego też w takiej sytuacji istniała możli-
wość sięgnięcia do przepisów Kodeksu cywilnego. Powódka uważa za naruszającą
przepisy prawa materialnego wykładnię art. 45 w związku z art. 471
k.p., że ustawo-
dawca ogranicza odpowiedzialność pracodawcy na tle przepisów o rozwiązywaniu
7
umów o pracę tylko i wyłącznie do odszkodowań określonych w Kodeksie pracy.
Rozstrzygnięcie o żądaniach powódki nie mogło nastąpić na gruncie przepisów
prawa pracy. Istotą sporu było bowiem nie tylko nieuzasadnione lub niezgodne z pra-
wem wypowiedzenie umowy o pracę, ale również brak ponownego zatrudnienia po-
wódki, mimo zatrudnienia na to samo stanowisko innego pracownika. Powódka do-
chodzi roszczeń z tytułu utraconych korzyści, jakie spodziewała się osiągnąć, pozo-
stając w zatrudnieniu u strony pozwanej. Powódka nie kwestionowała, że w chwili
rozwiązania stosunku pracy brak było przesłanek do wypłaty na jej rzecz wskaza-
nych świadczeń. Jednak, gdyby powódka pracowałaby do końca 2004 r., to otrzyma-
łaby nagrodę jubileuszową, nagrody roczne, świadczenia urlopowe, a także inne ko-
rzyści przewidziane dla pracowników, w tym bony towarowe. Powódka sprecyzowała,
że domaga się wyrównania wynagrodzenia za pracę po 180 zł przez 36 miesięcy, co
daje łączną kwotę 6.480 zł. Pozwany Instytut nie był w stanie uzasadnić prawidło-
wego zaszeregowania powódki, a kwalifikacja pracowników pod względem określo-
nych kategorii zaszeregowania nie jest dowolna i powinna odbywać się na podstawie
obiektywnych kryteriów. Z uzasadnienia wyroku Sądu drugiej instancji wynika, że dla
Sądu zaszeregowanie pracowników ma charakter uznaniowy. Powódka kwestionuje
rozważania Sądów co do dodatku za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia.
Okoliczność, że stanowisko powódki nie było zaliczone do uprawniających do do-
datku za pracę w warunkach szkodliwych, nie może decydować o braku uprawnień
do wypłaty tego dodatku. Zdaniem powódki, doniosłe znaczenia ma faktyczna praca
w warunkach narażających na przekroczenie dopuszczalnych stężeń czynników
szkodliwych.
Strona pozwana w odpowiedzi na kasację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 379 pkt 6 w związku z art. 17 pkt 1 k.p.c. przez nie-
uwzględnienie nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji, mimo że
sprawa o roszczenia niemajątkowe i majątkowe została rozpoznana przez Sąd Rejo-
nowy, a powinien ją rozpoznać Sąd Okręgowy, jest bezzasadny. W postępowaniu ka-
sacyjnym zarzut nieważności postępowania może dotyczyć bezpośrednio tylko nie-
ważności postępowania przed sądem drugiej instancji (wyrok Sądu Najwyższego z
8
dnia 21 listopada 1997 r., I CKN 825/97, OSNC 1998 nr 5, poz. 81; OSP 1998 nr 5,
poz. 93 z glosą A. Szpunara; Palestra 1998 nr 9-10, s. 202 z glosą A. Zielińskiego).
Przede wszystkim jednak powódka nie dochodziła żadnych roszczeń niemajątko-
wych. Sama powódka w kasacji wymienia 10 dochodzonych roszczeń i wszystkie są
to roszczenia o zapłatę wskazanych kwot pieniężnych, a więc typowe roszczenia
majątkowe. To co powódka w kasacji określa jako roszczenia o „umyślne złośliwe
traktowanie” i „nagłe zwolnienie z pracy”, to nie jest wskazanie żądania, ale co najwy-
żej jego podstawy faktycznej (art. 187 § 1 k.p.c.). Z takiej podstawy mogą wynikać
roszczenia majątkowe lub niemajątkowe w zależności od sformułowania żądania po-
zwu. Powódka żadnych roszczeń niemajątkowych nie formułowała i żadne tego ro-
dzaju roszczenia nie były przedmiotem rozpoznania Sądów.
Nieusprawiedliwiony jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez brak
wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, a w szczególności w
zakresie roszczeń powódki o „umyślne, złośliwe traktowanie” i „nagłe zwolnienie z
pracy”. W ten sposób sformułowany zarzut nie może być oceniony ze względu na
jego ogólnikowość (niewskazanie, jakie dowody zostały błędnie ocenione lub pomi-
nięte), a nadto w istocie nie dotyczy on sposobu dokonania ustaleń faktycznych.
Istotne dla rozstrzygnięcia fakty albo były niesporne, albo zostały ustalone w sposób
niebudzący wątpliwości. Niezasadny jest też zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.
przez nieuwzględnienie podniesionego w apelacji zarzutu dotyczącego błędu w usta-
leniach faktycznych spowodowanego niezweryfikowaniem przez Sąd pierwszej in-
stancji informacji podanych przez stronę pozwaną oraz nieustaleniem różnicy w wy-
sokości wynagrodzenia między 11 a 13 kategorią zaszeregowania. Sąd drugiej in-
stancji wyjaśnił, dlaczego ze względów materialnoprawnych roszczenie tego rodzaju
nie może być uwzględnione, co oznacza, że ustalenie różnicy w wysokościach zarob-
ków między poszczególnymi kategoriami zaszeregowania było nieistotne.
Powódka nie wskazuje żadnych podstaw kasacyjnych (naruszenia konkret-
nych przepisów) w zakresie dotyczącym roszczenia o dodatek z tytułu pracy w wa-
runkach szkodliwych. Nie wskazuje też żadnych podstaw co do naruszenia przepi-
sów prawa materialnego w zakresie żądania wyrównania wynagrodzenia z tytułu za-
szeregowania do niższej kategorii wynagrodzenia. Sąd Najwyższy związany jest
podstawami kasacji (art. 39311
§ 2 k.p.c.) i dlatego w zakresie tych roszczeń kasacja
jest bezzasadna, bo nie powołuje się na usprawiedliwione podstawy (w istocie nie
wskazuje żadnych podstaw).
9
Przeważająca część kasacji poświęcona jest zarzutom dotyczącym narusze-
nia art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. przez brak ponownego zatrudnienia po-
wódki w sytuacji, gdy strona pozwana ponownie zatrudniła pracownika na to samo
stanowisko, a powódka wyraziła chęć powrotu do pracy oraz możliwości dochodze-
nia przez powódkę odszkodowania z tego tytułu na zasadach określonych w Kodek-
sie cywilnym (art. 300 k.p. w związku z art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. oraz
z art. 415 lub art. 471 k.c.). Jak łatwo zauważyć Sądy obu instancji w ogóle nie roz-
ważały zasadności takiego roszczenia, a przede wszystkim nie ustalały żadnych fak-
tów tego dotyczących. Roszczenie o odszkodowanie z tytułu niewykonania obowiąz-
ku zatrudnienia z art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. nie jest więc przedmiotem
rozstrzygnięcia w zaskarżonym wyroku, co jest prawidłowe, gdyż powódka takiego
roszczenia nie zgłosiła w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Powódka w
pozwie w ogóle nie wskazała żądania i dlatego Sąd pierwszej instancji przeprowadził
w dniu 6 sierpnia 2003 r. posiedzenie wyjaśniające, na którym zresztą też powódka
nie potrafiła sprecyzować roszczeń. Zostały one ostatecznie określone dopiero na
rozprawie w dniu 29 sierpnia 2003 r. i wśród nich nie zostało wskazane żądanie od-
szkodowania z tytułu niewykonania obowiązku z art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. Przede wszystkim zaś, w postępowaniu pierwszoinstancyjnym powódka nie
powoływała się na fakty, z których takie roszczenie mogło wynikać. Dopiero w uza-
sadnieniu apelacji powódka powołała się na zatrudnienie nowego pracownika na zaj-
mowane przez nią poprzednio stanowisko pracy. W dalszym ciągu jednak wnosiła o
odszkodowanie wynikające z rozwiązania umowy o pracę, skoro wywiodła, że pozew
nie był skierowany na przywrócenie do pracy, „lecz w celu uzyskania odszkodowania
i zadośćuczynienia w formie podanych świadczeń za utraconą pracę” (rozszerzenie
powództwa w postępowaniu apelacyjnym było zresztą niedopuszczalne - art. 383
k.p.c.). Roszczenia wywodzone z rozwiązania umowy o pracę (wadliwego, bezpraw-
nego) i roszczenia wywodzone z naruszenia obowiązku zatrudnienia na podstawie
art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., oparte są na różnych podstawach faktycz-
nych i prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2001 r., I PKN
259/00, OSNAPiUS 2002 nr 23, poz. 566). Sąd nie ma obowiązku udzielania powo-
dowi wskazówek dotyczących możliwości i podstaw prawnych dochodzenia określo-
nych roszczeń (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2000 r., V CKN
60/00, OSNC 2000 nr 12, poz. 229 i z dnia 26 września 2000 r., I PKN 48/00,
OSNAPiUS 2002 nr 8, poz. 189), a powódka nie powołuje w kasacji żadnej podstawy
10
(naruszenia przepisu) dotyczącej tej kwestii. Skoro roszczenie o odszkodowanie z
tytułu niewykonania obowiązku z art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. nie było
przedmiotem rozstrzygnięcia w zaskarżonym wyroku, bowiem powódka takiego żą-
dania nie zgłosiła w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, to zarzuty kasacji w tym
zakresie są bezprzedmiotowe.
Zarzut naruszenia art. 45 w związku z art. 471
k.p. przez przyjęcie, że „ustawo-
dawca ogranicza odpowiedzialność pracodawcy na tle przepisów o rozwiązywaniu
umów o pracę wyłącznie do odszkodowań określonych w Kodeksie pracy”, nie jest
zasadny. Rzeczywiście w dotychczasowym orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że
zasady dochodzenia szkód wyrządzonych przez niezgodne z prawem (nieuzasad-
nione) rozwiązanie stosunku pracy określone zostały wyczerpująco w Kodeksie
pracy. Jest to regulacja różniąca się w wielu elementach od unormowań prawa cywil-
nego. Uwzględnia ona specyfikę stosunku pracy i szczególne potrzeby wynikające ze
swoistego wyważenia interesów pracownika i pracodawcy. Oparta jest też na pew-
nym uproszczeniu przesłanek i elementów konstrukcyjnych poszczególnych świad-
czeń, przy założeniu, że dochodzenie roszczeń przez pracowników ma być względ-
nie proste i pewne oraz przy ograniczeniu roli kryteriów ocennych, a także przy przy-
jęciu, że w pewnych wypadkach uzyskiwane przez pracownika świadczenie będzie
wyższe od poniesionej przez niego szkody, w innych zaś będzie pokrywało ją tylko
częściowo. Ograniczenie wysokości świadczeń majątkowych na rzecz pracownika w
związku z pozostawaniem przez niego bez pracy do wysokości np. dwumiesięcznego
wynagrodzenia (art. 46 k.p.), trzymiesięcznego wynagrodzenia (art. 57 § 1 k.p.),
trzymiesięcznego odszkodowania (art. 471
k.p.), czy odszkodowania do poziomu
wynagrodzenia za okres wypowiedzenia (art. 58 k.p.), ma także inne przyczyny, jak
chociażby chęć skłonienia pracownika do poszukiwania innego zatrudnienia (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1991 r., I PR 420/90, OSNCP 1993 nr 1-2,
poz. 23 oraz uchwałę z dnia 25 października 1995 r., I PZP 30/95, OSNAPiUS 1996
nr 10, poz. 139; patrz też wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2003 r.,
SK 34/01, OTK 2003-A nr 6, poz. 48). Powódka próbuje zakwestionować taką wy-
kładnię, ale rozważanie tego jest zbędne w rozpoznawanej sprawie. Nawet, gdyby
przyjąć, że pracownik może na zasadach prawa cywilnego dochodzić roszczeń od-
szkodowawczych z tytułu rozwiązania stosunku pracy w zakresie niewyrównanym
świadczeniami określonymi przepisami prawa pracy (np. art. 471
k.p.), to konieczne
byłoby stwierdzenie bezprawności działania pracodawcy, rozwiązującego umowę o
11
pracę (art. 415 lub 471 k.c.). Wypowiedzenie umowy o pracę jest czynnością przewi-
dzianą przepisami prawa pracy, a więc co do zasady czynnością zgodną z prawem.
Może to zostać podważone przez odpowiednie powództwo (o uznanie wypowiedze-
nia za bezskuteczne, o przywrócenie do pracy, o odszkodowanie). Jeżeli pracownik
takiego powództwa nie złożył to dokonanie wypowiedzenia korzysta z domniemania
zgodności z prawem. Gdyby nawet uznać, że można takie domniemanie obalić w
ramach innego powództwa, to i tak konieczne jest wykazanie, że wypowiedzenie było
niezgodne z przepisami regulującymi ten sposób rozwiązania umowy o pracę lub nie-
uzasadnione. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie powódka nawet nie twierdzi (nie
mówiąc o wykazaniu), aby wypowiedzenie jej umowy o pracę było prawnie wadliwe.
Nie ma więc żadnych podstaw, aby uznać bezprawność tego wypowiedzenia jako
przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadach prawa cywilnego (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1997 r., I PKN 352/97, OSNAPiUS
1998 nr 16, poz. 480).
Z tych względów kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 39312
. O
kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na mocy art. 102 k.p.c.
========================================