Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 1/06
POSTANOWIENIE
Dnia 10 lutego 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
SSN Grzegorz Misiurek
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej w G.
przeciwko Gminie Miasta G.
o ustalenie,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 10 lutego 2006 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w T.
postanowieniem z dnia 21 grudnia 2005 r.,
"Czy wysokość opłaty rocznej zaktualizowanej na podstawie
art. 77 ust.1 w związku z art. 72 ust. 3 pkt 4 ustawy za dnia
21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.
U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603) podlega zwiększeniu o podatek VAT
przewidziany w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r.
o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)"?
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w T. rozpatrując apelację pozwanej - Gminy Miasta G. od
wyroku Sądu Rejonowego w G. z dnia 22 września 2005 r., w którym ustalono
opłatę roczną jaką powódka - Spółdzielnia Mieszkaniowa w G. powinna płacić
Gminie tytułem opłaty rocznej za oddane Spółdzielni nieruchomości w wieczyste
użytkowanie, powziął istotne wątpliwości i w trybie art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne sformułowane w
sentencji swojego postanowienia z dnia 21 grudnia 2005 r. Zagadnienie to powstało
na tle następującego stanu faktycznego.
Pismami z dnia 28 grudnia 2004 r. i 29 grudnia 2004 r. Prezydent Miasta
G. dokonał aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu
przez Spółdzielnię Mieszkaniową w G., doliczając do tej opłaty podatek VAT.
Rozpoznający sprawę Sąd Rejonowy przychylił się do stanowiska
wyrażonego w doktrynie, a także przez organy podatkowe oraz Ministerstwo
Finansów. Zgodnie z tym stanowiskiem przyjmuje się, że jeżeli w umowie o oddanie
gruntu w wieczyste użytkowanie zawartej przed 1 maja 2004 r. strony nie wskazały
wyraźnie, że opłata jest kwotą netto i nie zawiera podatku VAT, to należna opłata
roczna jest kwotą brutto, a zatem już w sobie zawiera kwotę podatku VAT.
Opierając się na takich założeniach, Sąd I instancji ustalił opłaty roczne jakie
powodowa Spółdzielnia powinna płacić Gminie w wysokości przewidzianej w art. 72
ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
(Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603) bez doliczenia podatku VAT.
W apelacji pozwana gmina zarzuciła naruszenie przez Sąd I instancji art.
67, 72, 77 i 78 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami,
poprzez ustalenie, że wysokość zaktualizowanej opłaty rocznej za użytkowanie
wieczyste została zawyżona o 18,03 % w stosunku do ustalone przez pozwaną.
Ponadto pozwana wskazała, iż doszło do naruszenie przepisów Pierwszej
Dyrektywy Rady Unii Europejskiej Nr 67/227/EWG z dnia 11 kwietnia 1967 r.
„w sprawie harmonizacji przepisów prawnych państw członkowskich w zakresie
podatku obrotowego” oraz przepisów Szóstej Dyrektywy Rady Unii Europejskiej Nr
77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. „w sprawie harmonizacji przepisów prawnych
3
państw członkowskich w zakresie podatku obrotowego - wspólny system podatku
od towarów i usług, jednolita podstawa opodatkowania", poprzez przyjęcie, że
podatek VAT nie obciąża użytkownika wieczystego i jest traktowany jako usługa.
Jednocześnie w apelacji zarzucono naruszenie przepisów art. 1 i 2 k.p.c. poprzez
rozstrzyganie o sposobie naliczania podatku VAT.
Sąd Okręgowy rozpoznając apelację powziął poważne, jego zdaniem,
wątpliwości co do sposobu rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego,
przedstawionego w treści pytania prawnego sformułowanego w swoim
postanowieniu.
Zdaniem Sądu Okręgowego stanowisko Sądu Rejonowego zgodnie
z którym wysokość opłaty rocznej za wieczyste użytkowanie gruntów, ustalona na
podstawie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami, została tak
skalkulowana, że zawiera w sobie podatek VAT i stanowi cenę w rozumieniu
przepisu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U. Nr 97, poz.
1050, ze zm.) jest przekonywujące.
Sąd Okręgowy podkreślił dodatkowo, że ustawa z dnia 11 marca 2004 r.
o podatku od towarów i usług nie zawiera żadnego przepisu, przewidującego
doliczenie podatku VAT do opłat rocznych za wieczyste użytkowanie. Zgodnie z art.
5 ust. 1 pkt 1 powyższej ustawy, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług
podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium
kraju. Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania
towarami, w tym także wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu,
leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony
(art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy). W przepisie tym nie została jednak wymieniona
expressis verbis umowa o oddanie gruntu w wieczyste użytkowanie, chociaż
podobnie jak najem i dzierżawa występuje ona często w obrocie.
Ponadto Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że Gmina w swojej apelacji nie
zarzuca naruszenia przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, a jedynie
wskazuje że rozstrzygniecie Sądu Rejonowego jest sprzeczne z dyrektywami Unii
Europejskiej. Nie znalazł także podstaw do uwzględnienia podniesionego w apelacji
zarzutu naruszenia art. 1 i 2 k.p.c., skoro rozpoznawana sprawa dotyczy wysokości
4
opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustalonej w umowie o ustanowienie tego
prawa, która ma niewątpliwie charakter cywilnoprawny.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
W uzasadnieniu przedstawionego Sądowi Najwyższemu zagadnienia
prawnego, Sąd Okręgowy stwierdził wprawdzie, że powziął poważne wątpliwości co
do sposobu jego rozstrzygnięcia, następnie jednak sformułował szereg
argumentów, z których wynika jednoznacznie, że nie ma wątpliwości co do tego
jaka jest relacja pomiędzy opłatą z tytułu użytkowania wieczystego a należnym od
tej opłaty podatkiem VAT. W tej sytuacji brak podstaw, aby Sąd Najwyższy
rozstrzygnął zagadnienie prawne, skoro zrobił to już Sąd Okręgowy. Podstawowym
warunkiem zwrócenia się do Sądu Najwyższego w trybie art. 390 k.p.c. jest bowiem
to aby sąd który przedstawia określone zagadnienie prawne wyraźnie wskazał, że
istnieją argumenty przemawiające za jednym z możliwych rozwiązań. Skoro zaś
z uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego wynika, że nie ma żadnych
argumentów, które pozwalałyby na inne rozstrzygniecie zagadnienia prawnego
przedstawionego w jego postanowieniu, to brak jest podstaw do udzielenia
odpowiedzi. Celem zwrócenia się do Sądu Najwyższego w trybie art. 390 k.p.c. nie
jest bowiem, to aby Sąd Najwyższy wspierał jednoznacznie sformułowane
stanowisko Sądu Okręgowego. Zagadnienie prawne musi być tak sformułowane
i uzasadnione, aby Sąd Najwyższy miał podstawy do rozstrzygnięcia
przedstawionych wątpliwości.
Na marginesie należy tylko zauważyć, że przy takim sformułowaniu
zagadnienia prawnego jak to zrobił Sąd Okręgowy w swoim postanowieniu,
nasuwają się dwie istotne uwagi. Po pierwsze, wyraźnego przesądzenia wymaga
czy oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste jest z punktu widzenia przepisów
ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz.
535 ze zm.) dostawą, bądź usługą. Z treści samego postanowienia wynika, że Sąd
Okręgowy traktuje tę czynność jako dostawę, skoro powołał się na art. 7 ust. 1
wspomnianej ustawy, regulujący podatek VAT od dostawy. Natomiast
w uzasadnieniu postanowienia, wskazując że podatek VAT należy się od oddania
gruntu w użytkowanie wieczyste, także w sytuacji gdy umowa została zawarta
przed wejściem w życie przepisów ustawy, która wprowadziła ten podatek od
5
oddania gruntu w użytkowanie wieczyste wynika, że Sąd Okręgowy traktuje tę
czynność jako usługę. Za ujmowaniem oddania gruntu w użytkowanie wieczyste
jako usługi, w rozumieniu art. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od
towarów i usług, przemawia nie tylko jednolita praktyka organów podatkowych,
którą przywołuje także Sąd Okręgowy w swoim postanowieniu, ale inna istotna
okoliczność. Gdyba traktować oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste jako
dostawę, to zgodnie z art. 19 ust. 1 wspomnianej wyżej ustawy, podatek VAT
w ogóle by się nie należał. Obowiązek podatkowy przy dostawie powstaje bowiem
z chwilą wydania towaru. Jeżeli zaś w chwili ustanowienia użytkowania wieczystego
i wydania gruntu (czyli wydania towaru w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca
2004 r.) podatek VAT jeszcze się nie należał, to brak byłoby podstaw do jego
żądania, gdy ustawa wydana po tej dacie taki obowiązek wprowadziła. Natomiast
gdy oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste jest świadczeniem usługi
w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, to niewątpliwie
chodzi o usługę ciągłą, czyli opłaty z tytułu użytkowania wieczystego po
wprowadzeniu tego podatku będą podlegały podatkowi VAT.
Sformułowanie zagadnienia prawnego przez Sąd Okręgowy nie jest
jednoznaczne. Można je bowiem rozumieć bądź jako ustalenie, czy do opłaty
rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, właściciel gruntu, przy okazji aktualizacji
tej opłaty w trybie art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.), może doliczyć
22% podatek VAT. Nie jest też wykluczone, węższe rozumienie zagadnienia
prawnego sformułowanego przez Sąd Okręgowy, które sprowadzić można do
pytania, czy podstawą aktualizacji opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste może
być okoliczność, iż opłaty te na podstawie ustawy z dnia 11 marca 2004 r., zaczęły
podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Trafnie Sąd Okręgowy przytacza
argumenty przemawiające za brakiem podstaw do tego aby do opłaty rocznej
właściciel gruntu mógł doliczyć podatek VAT. Opłaty z tytułu użytkowania
wieczystego są ustalone w umowie zawartej pomiędzy właścicielem gruntu
a użytkownikiem wieczystym. Bez zmiany tej umowy mogą one ulec zmienia tylko
w sytuacji przewidzianej w art. 77 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami.
Zgodnie zaś z tym przepisem wysokość opłaty rocznej może być aktualizowana
6
tylko jeżeli wzrośnie wartość nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste. Bez
zmiany tego przepisu, właściciel nieruchomości może więc tylko wtedy podnieść
wysokość opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, jeżeli wykaże, iż wprowadzenie
podatku VAT wpłynęło na wartość nieruchomości stanowiącej przedmiot
użytkowania wieczystego. Brak bowiem w obecnym stanie prawnym podstaw
prawnych, aby w inny sposób przerzucić na użytkownika wieczystego skutki
wprowadzenia podatku VAT od oddania gruntu w użytkowanie wieczyste.
Mając na uwadze powyższe względy Sąd Najwyższy, na podstawie art. 390
k.p.c. oraz art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym
(Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.), orzekł jak w sentencji swojego postanowienia.