Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 maja 2006 r.
III PK 18/06
1. Przyznanie w prawie zakładowym dodatkowych świadczeń pracowni-
kom przechodzącym na wcześniejsze emerytury, renty lub świadczenia przede-
merytalne wyłącza zasadność zarzutu dyskryminacji pozostałych zwalnianych
pracowników (art. 9 § 4 k.p.).
2. Użyte w prawie zakładowym pojęcie "przyczyn niedotyczących pra-
cowników" - jeżeli nic innego nie wynika z pozostałych przepisów tego prawa -
należy rozumieć zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 maja
2006 r. sprawy z powództwa Grzegorza K. przeciwko „O.T.L." Spółce z o.o. w L. o
odszkodowanie i odprawę pieniężną, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 października 2005 r. [...]
o d d a l i ł skargę i zasądził od powoda na rzecz pozwanego 1.350 zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Grzegorz K. w sprawie przeciwko „O.T.L.” Spółce z o.o. w L. o odszko-
dowanie i odprawę pieniężną wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Lublinie z dnia 6 października 2005 r. [...]. Zaskarżonym wyrokiem oddalono jego
apelację od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy w Lublinie z dnia 17 maja 2005 r.
[...], którym powództwo oddalono w całości.
Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego stanowiły następujące ustalenia
faktyczne i ich prawna ocena. W dniu 2 kwietnia 2004 r. została podpisana umowa
2
sprzedaży udziałów pozwanej Spółki pomiędzy PKN O. SA w P. a N.Z.I.T. Spółką z
o.o. w S. Umowa powyższa została zawarta pod warunkiem: 1) uzyskania przez kupu-
jącego ostatecznej pozytywnej decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów w sprawie wyrażenia zgody na dokonanie koncentracji polegającej na nabyciu przez
kupującego udziałów, 2) uzyskania przez kupującego ostatecznej pozytywnej decyzji
w sprawie zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na nabycie udziałów
Spółki, zgodnie z wymogami ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości
przez cudzoziemców (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 54, poz. 245 ze zm.), 3) zawarcia
przez strony długoterminowej umowy o świadczenie usług transportowych, 4) nieskorzy-
stania przez uprawnionych udziałowców Spółki z prawa pierwszeństwa nabycia udziałów
oferowanych do zbycia, przysługującego na podstawie § 11 pkt 3 umowy Spółki, 5) odbycia
zgromadzenia wspólników Spółki oraz posiedzenia rady nadzorczej Spółki, które do-
konają wymaganych umową Spółki czynności.
Wymienione wyżej warunki zostały spełnione w dniu 29 lipca 2004 r.
Integralną część umowy sprzedaży udziałów stanowiło porozumienie z dnia 16
marca 2004 r., zawarte pomiędzy organizacjami związkowymi reprezentującymi pracowni-
ków pozwanej Spółki a inwestorem będącym nabywcą udziałów. Zostały tam uregulowane
sprawy pracownicze, socjalne i bytowe. Akt ten, zgodnie z jego art. 2 ust. 3 wszedł w życie
z chwilą nabycia przez inwestora udziałów Spółki i obowiązywał przez okres 2 lat. W
porozumieniu inwestor gwarantował, że w okresie 24 miesięcy od dnia zakupu udziałów
nie będzie wypowiadał umów o pracę, ani też nie będzie dokonywał wypowiedzeń
zmieniających w zakresie wynagrodzenia i miejsca pracy z zastrzeżeniem pewnych
wyjątków ściśle określonych porozumieniem.Przepisart.13ust.2tegoporozumieniaustalałprzy
tymwysokośćodszkodowania,przysługującegopracownikowi,któryzłożyłdeklaracjęodejściaz
pracyzaporozumieniemstronzprzyczynniedotyczącychpracownikawokresiepierwszychsześciu
miesięcyoddatynabyciaudziałówprzezinwestora.
Nadto w pozwanej Spółce w okresie przygotowań do sprzedaży udziałów Spółki
dużą grupę pracowników stanowiły osoby, które miały uprawnienia do przejścia na wcze-
śniejszą emeryturę, rentę lub świadczenie przedemerytalne. Ponieważ od 1 sierpnia
2004 r. miały zostać zmienione przepisy dotyczące zasad przyznawania świadczeń
przedemerytalnych i świadczenia te miały być przyznawane w dużo niższej wysokości, po-
zwana Spółka, aby umożliwić pracownikom przejście na świadczenia na starych zasa-
dach zawarła ze związkami zawodowymi porozumienie z dnia 25 marca 2004 r. w
sprawie odejść tych pracowników na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o
3
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie-
dotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.; dalej ustawa o grupowych zwol-
nieniach), gdyż tylko taki tryb rozwiązania umowy uprawniał do świadczenia przedemery-
talnego. Zwolnieniem z tych przyczyn zostały objęte tylko te osoby, które posiadały
uprawnienia do wcześniejszej emerytury, renty lub świadczenia przedemerytalnego z
zastrzeżeniem, że same chciały odejść z pracy. Pozwana Spółka nie zwolniła żadnych
innych osób. Ponieważ osoby posiadające prawo do świadczeń przedemerytalnych, aby
uzyskać je na starych zasadach, musiały odejść przed wejściem w życie porozumienia
socjalnego, rada nadzorcza pozwanej Spółki uchwałą [...] zobowiązała zarząd do wy-
płaty tym osobom odszkodowań na podstawie porozumienia socjalnego, które miało
obowiązywać po nabyciu udziałów przez inwestora. Tylko te osoby przed datą 29 lipca
2004 r. otrzymały odszkodowania przewidziane w porozumieniu. Pozostałe osoby,
które otrzymały odszkodowania przewidziane porozumieniem socjalnym to osoby, z
którymi umowa o pracę została rozwiązana po 29 lipca 2004 r.
Powód był zatrudniony przez pozwaną Spółkę od 1 września 2000 r. do 30
kwietnia 2004 r. na stanowisku inspektora do spraw technicznych. W związku ze
znalezieniem nowej pracy (ofertę podjęcia zatrudnienia u nowego pracodawcy powód
złożył 5 stycznia 2004 r.), w dniu 15 kwietnia 2004 r. złożył pozwanemu pracodawcy
pismo zatytułowane „deklaracja odejścia z pracy za porozumieniem stron z przyczyn
niedotyczących pracownika”, w którym zwrócił się z prośbą o rozwiązanie umowy o
pracę z dniem 30 kwietnia 2004 r. w trybie art. 30 § 1 pkt 1 k.p. Jako podstawę zło-
żonej deklaracji wskazał przepisy ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników oraz przepisy
porozumienia określającego sprawy pracownicze, socjalne i bytowe. Pracodawca
wyraził zgodę na rozwiązanie umowy, podkreślił jednak, że nie jest upoważniony do
składania jakichkolwiek zapewnień dotyczących gwarancji wynikających z porozu-
mienia socjalnego zawartego z inwestorem. Wobec tego wezwał pracownika do zaję-
cia stanowiska, czy jest on dalej zainteresowany rozwiązaniem umowy w dacie wska-
zanej w deklaracji, czy też się z niej wycofuje. W odpowiedzi z dnia 23 kwietnia 2004 r.
powód oświadczył, że podtrzymuje swoją prośbę o rozwiązanie umowy o pracę z dniem
30 kwietnia 2004 r. na mocy porozumienia stron. Dzień wcześniej to jest 22 kwietnia
2004 r., zawarł umowę z nowym pracodawcą, w której jako dzień rozpoczęcia pracy
wskazano 1 maja 2004 r. Stosunek pracy powoda z pozwaną Spółką został rozwiąza-
ny z dniem 30 kwietnia 2004 r. na mocy porozumienia stron. Taki tryb rozwiązania
4
umowy wskazany został również w świadectwie pracy, którego prawidłowość nie była
kwestionowana.
W dniu 5 sierpnia 2004 r. powód wystąpił do byłego pracodawcy o wypłatę od-
szkodowania oraz odprawy pieniężnej, co spotkało się z odmową ze strony Spółki. W
pozwie wskazywał, że został zwolniony w ramach zwolnień grupowych. Twierdził, iż
deklarację o zamiarze odejścia z pracy za porozumieniem stron złożył na żądanie
pracodawcy i zgodnie z treścią art. 13 porozumienia określającego sprawy pracow-
nicze, socjalne i bytowe, przysługuje mu odszkodowanie w kwocie 36.850 zł oraz odprawa
na podstawie ustawy o grupowych zwolnieniach.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że umowa sprzedaży udziałów „O.T.L.” - była umową
zawartą pod warunkiem zawieszającym. Wskazał, iż zdarzeniem przyszłym i niepewnym,
obok innych zdarzeń wskazanych jako warunki w umowie, było nieskorzystanie przez
udziałowców pozwanej Spółki z prawa pierwokupu akcji oraz odbycie zgromadzenia
wspólników i posiedzenia rady nadzorczej. Biorąc to pod uwagę Sąd stwierdził, iż
prawidłowo ustalono w sprawie, że do zbycia udziałów doszło z dniem 29 lipca 2004
r. Od tej daty zaczęło więc obowiązywać porozumienie socjalne. Stosunek pracy po-
woda ustał zaś w dniu 30 kwietnia 2004 r. Nie był on zatem objęty postanowieniami
porozumienia.
Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się również dyskryminacji powoda, W apelacji skarżący
podnosił bowiem, iż zwalniani „na świadczenia emerytalne i inne", pracownicy otrzymali
wypłaty w oparciu o § 4 pkt 2 porozumienia z dnia 25 marca 2004 r., odszkodowania z
przepisu art. 13 pkt 1 i art. 14 porozumienia z dnia 16 marca 2004 r. oraz odprawę na pod-
stawie przepisów ustawy o grupowych zwolnieniach, mimo że deklaracje o odejściu z
pracy złożyli przed nim, a w momencie przejęcia udziałów dnia 29 lipca 2004 r. nie
byli już pracownikami. Odnosząc się do tego Sąd zważył, iż faktycznie pracownicy, którzy
przeszli na świadczenia przedemerytalne i inne przed wskazaną wyżej datą, otrzymali
odszkodowania, pomimo iż porozumienie socjalne jeszcze nie obowiązywało. Sąd
zwrócił jednak uwagę, iż wypłata ta nastąpiła na podstawie uchwały rady nadzorczej,
wydanej w wykonaniu porozumienia z dnia 25 marca 2004 r. Powyższy akt prawny
wydany został w szczególnych okolicznościach. Miał on na celu umożliwienie osobom
posiadającym uprawnienia do świadczeń przedemerytalnych odejście na te świadczenia
według zasad obowiązujących przed zmianą przepisów o świadczeniach przede-
merytalnych. Akt ten obejmował zamknięty krąg osób i nie daje podstaw do żądania
odszkodowania, jeżeli odejście z pracy nie było związane z odejściem na świadcze-
5
nia przedemerytalne. Jedynie zatem pracownicy posiadający uprawnienia do wcze-
śniejszej emerytury, renty lub świadczenia przedemerytalnego, w przeciwieństwie do
pozostałych pracowników (w tym powoda) mieli zagwarantowane prawo do odszkodo-
wania przewidzianego przepisem art. 13 ust. 2 porozumienia socjalnego z dnia 16
marca 2004 r. z chwilą zbycia udziałów pozwanej Spółki, niezależnie od tego, czy w tym
dniu pozostawali w zatrudnieniu. Z tej możliwości nie mógł skorzystać powód, którego
stosunek pracy nie został rozwiązany w trybie ustawy o grupowych zwolnieniach. Ta oko-
liczność przemawia, w ocenie Sądu Apelacyjnego, zarówno przeciwko przyznaniu po-
wodowi odszkodowania jak i odprawy pieniężnej.
Sąd Apelacyjny jako bezpodstawny ocenił również, podnoszony w apelacji zarzut
naruszenia przepisu art. 10 ustawy o grupowych zwolnieniach. Sąd stwierdził, że wa-
runkiem zastosowania przepisów powołanej ustawy jest bowiem ustalenie, iż przyczyny
uzasadniające zwolnienia indywidualne stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowie-
dzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron (art. 10 ust 2).
Niewątpliwe jest, iż stosunek pracy powoda nie został rozwiązany wskutek okoliczności
przewidzianych w powołanej wyżej ustawie. Przyczyną rozwiązania stosunku pracy po-
woda było bowiem podjęcie przez niego zatrudnienia u innego pracodawcy. Decyzja
powoda o podjęciu nowego zatrudnienia nie mogła zaś wynikać z przyczyn leżących
po stronie pozwanego. Powód bowiem nie należał do grupy pracowników objętych zwol-
nieniami grupowymi. Pracodawca zaś nie dokonał redukcji stanowiska powoda. W tym
stanie rzeczy kwestia złożenia przez powoda deklaracji odejścia z pracy za porozu-
mieniem stron z przyczyn niedotyczących pracownika była bez znaczenia.
W skardze kasacyjnej zarzucono naruszenie: 1. art. 89 k.c., poprzez jego błędną wy-
kładnię i niewłaściwe zastosowanie do ust. 3.1. umowy sprzedaży udziałów polegające na
przyjęciu, że warunki w nim wskazane są warunkami zawieszającymi w rozumieniu tego
przepisu; 2. art. 183c
i art. 183a
k.p. w związku z art. 9 § 4 k.p., poprzez niezastosowanie tych
przepisów do treści porozumienia z 16 marca 2004 r. oraz porozumienia z dnia 25 marca
2004 r.; 3. art. 65 § 2 k.c., poprzez niezastosowanie tego przepisu do wykładni pkt 9 pream-
buły porozumienia z dnia 16 marca 2004 r., a tym samym niewzięcie pod uwagę, że powód
znając jedynie treść porozumienia, a nie znając treści umowy sprzedaży udziałów i działając
w dobrej wierze, przekonany był o tym, że deklarację odejścia z pracy składa po dacie zakupu
(przejęcia) udziałów; 4. naruszenie poprzez błędną wykładnię rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy
oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz.U. Nr 60, poz. 282 ze zm.).
6
W odpowiedzi na skargę pozwana Spółka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie
od powoda kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa praw-
nego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacjyjna jest bezzasadna. Podstawową kwestią, rzutującą na za-
sadność wszystkich zarzutów skargi jest okoliczność, iż stosunek pracy powoda nie
został rozwiązany z przyczyn go niedotyczących. Z ustaleń faktycznych dokonanych
w sprawie, którymi Sąd Najwyższy jest związany na podstawie art. 39813
§ 2 k.p.c.
wynika bowiem, że strony rozwiązały umowę o pracę na mocy porozumienia stron z
tej przyczyny, iż powód chciał podjąć zatrudnienie u nowego pracodawcy, co w żad-
nym razie nie może być uznane za przyczynę niedotyczącą pracownika. Wskazuje
na to ustalona w sprawie kolejność zdarzeń. Powód starania o zmianę miejsca pracy
podjął już w styczniu 2004 r. W dniu 5 stycznia 2004 r. złożył bowiem ofertę podjęcia
zatrudnienia u nowego pracodawcy. Wówczas umowa o zbycie udziałów pozwanej
Spółki nie była jeszcze w ogóle zawarta, nie było również podpisane porozumienie
socjalne. Deklarację rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron powód zło-
żył w dniu 15 kwietnia 2004 r. W dniu 22 kwietnia 2004 r. podpisał umowę o pracę z
nowym pracodawcą, w której jako dzień rozpoczęcia pracy wskazany został 1 maja
2004 r. W następnym dniu, to jest 23 kwietnia 2004 r., w pisemnym oświadczeniu skie-
rowanym do pozwanej Spółki podtrzymał wolę rozwiązania stosunku pracy. Jako tryb
rozwiązania umowy wskazał porozumienie stron. W sprawie nie ustalono, że powód
składając swoje oświadczenie działał pod wpływem błędu co do obowiązywania i za-
stosowania do niego postanowień porozumienia socjalnego. Powoływanie się przez
powoda na tę okoliczność w postępowaniu kasacyjnym jest zaś niedopuszczalne. Jest
to bowiem okoliczność faktyczna (art. 39813
§ 2 k.p.c.).
Skoro stosunek pracy powoda ustał z przyczyn go dotyczących, to nie mogły
mieć w sprawie zastosowania ani przepisy ustawy o grupowych zwolnieniach, ani po-
rozumienia socjalnego, nawet przy założeniu, co próbuje - nota bene niezasadnie - wykazać
powód, że obowiązywało ono już wówczas, gdy był on pracownikiem pozwanej Spółki. Za-
równo bowiem art. 10 ustawy o grupowych zwolnieniach, jak i art. 13 porozumienia socjal-
nego z dnia 16 marca 2004 r. odpowiednio prawo do odprawy i prawo do odszkodowania
uzależniają od tego, czy do rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron doszło wy-
7
łącznie z przyczyn niedotyczących pracownika. Nie jest zaś wyłącznym powodem rozwiąza-
nia umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika jej rozwiązanie za porozumie-
niem stron z inicjatywy pracownika i w jego interesie.
Może się zdarzyć, że zakładowe źródła prawa pracy pojęcie przyczyn niedotyczących
pracownika definiują autonomicznie, a co za tym idzie rozszerzają krąg sytuacji, w których z
faktem rozwiązania stosunku pracy z tych przyczyn wiążą się określone dla pracownika
uprawnienia. Te źródła mogą na przykład stanowić, że za rozwiązanie umowy z przyczyn
niedotyczących pracownika uważa się także wypowiedzenie złożone przez pracownika w
pewnych szczególnych okolicznościach, określonych w prawie zakładowym. Takie postano-
wienie jest dopuszczalne, gdyż jest korzystniejsze dla pracowników (art. 9 § 2 i 3 k.p.). Może
być także sytuacja odwrotna, to jest zawężenie omawianego pojęcia, ale pod jednym istot-
nym warunkiem. To zawężenie nie może dotyczyć uprawnień przewidzianych w akcie wyż-
szego rzędu (art. 9 § 2 i 3 k.p.). Może więc być stosowane jedynie do dodatkowych upraw-
nień, wynikających z tego prawa zakładowego. Na przykład można przyznać prawo do do-
datkowej odprawy tylko pracownikom zwalnianym z niektórych, wymienionych w tym akcie,
przyczyn niedotyczących pracowników. W obu przypadkach postanowienia tego aktu nie
mogą naruszać zasady równego traktowania w zatrudnieniu, pod sankcją nieobowiązywania
(art. 9 § 4 k.p.). Z takim stanem rzeczy nie mamy jednak do czynienia w przedmiotowej
sprawie. Analiza treści porozumienia socjalnego z dnia 16 marca 2004 r. prowadzi do wnio-
sku, że użyty w niej termin „przyczyny niedotyczące pracownika”, odpowiada takiemu sa-
memu pojęciu jak tożsamy z nim termin z ustawy o grupowych zwolnieniach.
Za niezasadny należy również uznać podnoszony przez powoda zarzut dyskrymina-
cji. Nie jest bowiem dyskryminacją w zatrudnieniu (art. 183a
k.p.) i nierównym traktowaniem w
zakresie wynagradzania (art. 183c
k.p.), przyznanie dodatkowych świadczeń płacowych
związanych z ustaniem zatrudnienia osobom, których stosunki pracy zostają rozwiązane w
związku z przejściem na wcześniejsze emerytury, renty lub świadczenia przedemerytalne i
odmowa ich przyznania osobie, która występuje o rozwiązanie stosunku pracy za porozu-
mieniem stron w związku z chęcią podjęcia nowego zatrudnienia. Tego rodzaju zróżnicowa-
nie uprawnień pracowników jest uzasadnione obiektywnym powodem, a więc nie jest dys-
kryminacją. Dotyczy to także pracowników zwolnionych za wypowiedzeniem.
W tym kontekście rozważanie zasadności zarzutów naruszenia art. 89 k.c. i 65 § 2
k.c. jest bezprzedmiotowe. Nie sposób także doszukać się podstaw do naruszenia przepi-
sów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie
8
szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prosto-
wania.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.
Rozstrzygnięcie o kosztach oparto na podstawie art. 98 k.p.c.
========================================