Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 czerwca 2006 r.
I UK 361/05
Adwokat pobierający emeryturę, który równocześnie prowadzi działal-
ność pozarolniczą, podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego odrębnie
z każdego z tych tytułów.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 czerwca
2006 r. sprawy z odwołania Edmunda D. przeciwko Ś. Oddziałowi Wojewódzkiemu
Narodowego Funduszu Zdrowia z siedzibą w K. o objęcie obowiązkowym ubezpie-
czeniem zdrowotnym, na skutek skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego w Katowicach z dnia 2 czerwca 2005 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację ubezpieczo-
nego od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 29 października 2003 r. [...],
nie obciążył ubezpieczonego kosztami postępowania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 2 czerwca 2005 r., wydanym po rozpoznaniu apelacji ubezpieczonego
Edmunda D. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Katowicach z dnia 20 października 2003 r. w sprawie ubezpieczonego przeciwko
Ś. Oddziałowi Wojewódzkiemu Narodowego Funduszu Zdrowia w K. o objęcie obo-
wiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i
poprzedzającą go decyzję organu rentowego z dnia 17 marca 2003 r. oraz ustalił, że
pobierający emeryturę ubezpieczony nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu
zdrowotnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
W sprawie tej ustalono, że ubezpieczony jako emerytowany adwokat pobiera
emeryturę i podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, płacąc z tego
2
tytułu stosowne składki. Równocześnie ubezpieczony nadal prowadzi pozarolniczą
działalność (wykonuje zawód adwokata), której nie zgłosił do ubezpieczenia zdro-
wotnego i nie opłaca z tego tytułu składek na to ubezpieczenie od dnia 1 stycznia
1999 r. Decyzją z dnia 17 marca 2003 r. Ś. Regionalna Kasa Chorych w K. stwier-
dziła objęcie ubezpieczonego obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym z tytułu
prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 1 stycznia 1999 r. Na podstawie art.
202 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Naro-
dowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 45, poz. 391, powoływanej dalej jako ustawa z
2003 r.) Ś. Regionalna Kasa Chorych w K. została zlikwidowana z dniem 31 marca
2003 r., a jej następcą prawnym został Narodowy Fundusz Zdrowia.
W tak ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd Okręgowy stwierdził, że
zarówno poprzednio obowiązujący art. 8 ust. 10 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o po-
wszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28, poz.153, powoływanej dalej
jako ustawa z 1997 r.), jak i obowiązujący później art. 9 ust. 15 ustawy 2003 r. sta-
nowią, że osoby pobierające emeryturę podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu
zdrowotnemu. Powołane ustawy stanowią ponadto o obowiązkowym ubezpieczeniu
zdrowotnym osób prowadzących pozarolniczą działalność (art. 8 ust. 1 ustawy z
1997 r. oraz art. 9 ust. 1 ustawy z 2003 r.). Objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem
zdrowotnym więcej niż z jednego tytułu rodzi obowiązek opłacania składek odrębnie
z każdego tytułu (art. 22 ustawy z 1997 r. i art. 24 ust. 1 ustawy z 2003 r.). Z tych
względów ubezpieczony, pobierając emeryturę i prowadząc pozarolniczą działalność,
podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z dwóch różnych tytułów i ma obowiązek opła-
cania odrębnych składek na to ubezpieczenie z każdego z tych tytułów od dnia 1
stycznia 1999 r. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 kwietnia
2000 r., AUa 1045/99, OSA 2000 nr 10, poz. 42).
Sąd Apelacyjny wprawdzie podzielił ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd
pierwszej instancji, jednak uznał jego rozstrzygnięcie i rozważania przedstawione w
uzasadnieniu za nietrafne. Mając na uwadze treść art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy z 1997 r.,
który stanowił, że obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają, między in-
nymi, „osoby (po pierwsze) objęte ubezpieczeniem społecznym (i - po drugie) - które
są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność”, Sąd Apelacyjny uznał, iż w
sprawie należało ustalić, czy pobierający emeryturę ubezpieczony był w spornym
okresie objęty ubezpieczeniem społecznym jako osoba prowadząca taką działalność.
Na gruncie art. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
3
społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa syste-
mowa), Sąd drugiej instancji uznał, że ubezpieczony, jako osoba pobierająca eme-
ryturę, w okresie obowiązywania ustawy z 1997 r. nie był objęty żadnym rodzajem
ubezpieczeń społecznych (emerytalnym, rentowym, chorobowym lub wypadkowym).
Przepisy art. 6 i 9 ustawy systemowej nie obejmują bowiem obowiązkowym ubezpie-
czeniem emerytalnym i rentowymi osób pobierających emeryturę, a przepis art. 7 tej
ustawy nie wymienia takich osób wśród podmiotów posiadających prawo do dobro-
wolnego objęcia tymi ubezpieczeniami. Ubezpieczony nie był także objęty ubezpie-
czeniami chorobowym i wypadkowym, wobec braku przesłanek i podstaw określo-
nych w art. 11 i 12 ustawy systemowej.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, także zmiana stanu prawnego i wejście w życie
ustawy z 2003 r., nie wskazywało na to, aby ustawodawca korygował, pod kątem
obowiązkowego podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, sytuację osób pobierają-
cych emerytury i prowadzących działalność pozarolniczą. Przepis art. 9 ust. 1 tej
ustawy stanowił, iż obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego „podlegały osoby speł-
niające warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym, które są (były) osobami
prowadzącymi działalność pozarolniczą”. Na gruncie niezmienionej treści powoła-
nych przepisów ustawy systemowej, także pod rządami ustawy z 2003 r. - osoby po-
bierające emerytury i prowadzące pozarolniczą działalność nie podlegały obowiąz-
kowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia takiej działalności.
Dodatkowo Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżona decyzja nie wymierzyła
ubezpieczonemu składki na ubezpieczenie zdrowotne, przeto rozsądzenie obowiąz-
ku niepodlegania przez ubezpieczonego obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z
tytułu kontynuowanej pozarolniczej działalności nie może obejmować składki na to
ubezpieczenie, dlatego powoływanie się organu ubezpieczeń zdrowotnych na wyrok
Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 kwietnia 2000 r. „może być przydatne
dopiero po ewentualnym wymierzeniu składki z powyższego tytułu i ocenie zasadno-
ści zastosowania art. 22 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym”.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik pozwanego Narodowego Funduszu Zdro-
wia zarzucił naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 8 pkt 1 lit. c i pkt
10 ustawy z 1997 r., przez ich niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię. Jako
okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania wskazał na istnienie w
sprawie istotnego zagadnienia prawnego, polegającego na potrzebie właściwego
stosowania przepisów prawnych wskazanych w petitum skargi kasacyjnej, utrzymu-
4
jąc ponadto, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Skarżący twierdził,
że w świetle przepisów ustawy z 1997 r. ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu zdro-
wotnemu zarówno z tytułu pobierania świadczenia emerytalnego (art. 8 pkt 10), jak i
z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności (art. 8 pkt 1 lit. c). Przesądza o tym
art. 22 ust. 1 tej ustawy, który stanowił, iż jeżeli spełnione są przesłanki do objęcia
obowiązkowym ubezpieczeniem z więcej niż jednego tytułu, składka na ubezpiecze-
nie zdrowotne jest opłacana z każdego z tych tytułów odrębnie. Na poparcie swojego
stanowiska skarżący powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia
27 kwietnia 2004 r., zgodnie z którym „opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne
od emerytury (art. 8 pkt 10 ustawy) i osiąganie przychodu z działalności gospodar-
czej powoduje powstanie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne
także od tego przychodu - zgodnie z zasadą solidarności społecznej wyrażoną w art.
1a w/w ustawy”. Zdaniem skarżącego, „błędne jest powoływanie się na art. 1 i art. 6
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i wska-
zywanie, iż ubezpieczony nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym
i rentowym, ponieważ ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym nie jest
częścią systemu ubezpieczeń społecznych i zwolnienia wynikające z tej ustawy nie
dotyczą i nie mogą dotyczyć zwolnienia z obowiązku powszechnego ubezpieczenia
zdrowotnego”. W ocenie skarżącego, decyduje to, że osoby prowadzące pozarolni-
czą działalność są objęte ubezpieczeniem społecznym (art. 6 ust.1 pkt 5 ustawy
systemowej), a nie „fakt, że w/w ustawa w art. 9 ust. 5 zwalnia osoby pobierające
emeryturę z obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, co oznacza tylko tyle, że
osoba ta jest zwolniona z obowiązku ubezpieczenia, nie oznacza to jednak, że nie
jest objęta ubezpieczeniem społecznym, wnioskodawca może na własny wniosek
ubezpieczyć się dobrowolnie”. Ponadto ustawodawca w art. 8 pkt 1 ustawy o z 1997
r. używał określenia „objęty ubezpieczeniem społecznym”, a nie „objęty obowiązkiem
ubezpieczenia” lub „objęty obowiązkiem ubezpieczenia społecznego lub dobrowol-
nym ubezpieczeniem społecznym”. Dlatego w okolicznościach rozpoznawanej
sprawy należy odwołać się do zasady solidarności społecznej określonej w art.1a
ustawy z 1997 r. Ponadto z mocy art. 22 tej ustawy składka na ubezpieczenie zdro-
wotne „jest wyłączona od wszystkich przychodów ubezpieczonego”. Jeżeli zatem
„ubezpieczający się” opłacał składkę na ubezpieczenie zdrowotne od emerytury (art.
8 pkt 10 ustawy z 1997 r.) i osiągał przychód z działalności pozarolniczej, to pominię-
cie przy wymiarze składki przychodu z tego tytułu, byłoby w oczywisty sposób
5
sprzeczne z zasadami określonymi w art. 1a, a także z zasadą solidarności społecz-
nej. Odwołanie się do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 kwietnia
2000 r. „miało na celu wskazanie faktu podlegania przez Edmunda D. obowiązko-
wemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej”.
W konsekwencji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie w cało-
ści odwołania ubezpieczonego od decyzji z dnia 17 marca 2003 r. o objęciu go obo-
wiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności
oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz Narodowego Funduszu Zdrowia
kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną ubezpieczony wniósł o jej odrzucenie lub
odmowę przyjęcia do rozpoznania, a w razie przyjęcia do rozpoznania domagał się
oddalenia „ kasacji jako wniesionej pomimo braku podstaw dla zaskarżenia wyroku”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niezależnie od występujących niekiedy kontrowersji dotyczących zasad, a
przede wszystkim tytułu podlegania przez adwokatów ubezpieczeniom społecznym,
nie może być kwestionowane, że ta kategoria ubezpieczonych podlega ubezpiecze-
niom zdrowotnym jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność, ponieważ art. 24
ustawy z dnia 26 maja 1982 r. o adwokaturze (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 123,
poz. 1058 ze zm.), zrównujący adwokatów z pracownikami w zakresie prawa do
świadczeń z tytułu ubezpieczenia na wypadek choroby, macierzyństwa i ubezpiecze-
nia rodzinnego oraz z tytułu powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników
i ich rodzin, utracił moc w zakresie uregulowanym przez ustawę z 1997 r. (art. 170
pkt 8). Zresztą w tej kwestii nie było kontrowersji pomiędzy stronami.
Rozpoznanie skargi kasacyjnej następuje w granicach zaskarżenia oraz jej
podstaw (art. 39813
§ 1 k.p.c.), a zatem wymaga prawidłowej wykładni art. 8 pkt 1c i
pkt 10 ustawy z 1997 r. Przepisy te stanowiły, że obowiązkowi ubezpieczenia zdro-
wotnego podlegały osoby objęte ubezpieczeniem społecznym lub ubezpieczeniem
społecznym rolników, z zastrzeżeniem art. 2, które są osobami prowadzącymi poza-
rolniczą działalność lub osobami z nimi współpracującymi (art. 8 pkt 1c ustawy), oraz
osoby pobierające emeryturę lub rentę z wyjątkiem osób, o których mowa w art. 7 pkt
21a (tj. dzieci uprawnionych do renty rodzinnej), osoby w stanie spoczynku pobiera-
jące uposażenie lub uposażenia rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po
6
zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze (art. 8
pkt 10).
W zaskarżonym wyroku Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko ubezpieczonego,
który pobiera emeryturę i uważa, że podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotne-
go wyłącznie z tego tytułu (jako osoba pobierająca emeryturę - art. 8 pkt 10 ustawy),
natomiast nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu nadal prowadzonej
praktyki adwokackiej, stanowiącej rodzaj pozarolniczej działalności osoby prowadzą-
cej działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z
działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku od osób fizycznych
(art. 6 pkt 3b ustawy systemowej), ponieważ jako emeryt nie jest objęty ani ubezpie-
czeniem obowiązkowym, ani nie wystąpił z wnioskiem o dobrowolne ubezpieczenie
społeczne. Sąd Apelacyjny wywodził, że - zgodnie z art. 1 ustawy systemowej -
ubezpieczenia społeczne obejmują: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenie ren-
towe, ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe, a ubezpieczonym
jest osoba podlegająca chociażby jednemu z tych rodzajów ubezpieczeń. Tymcza-
sem ubezpieczony, będąc emerytem pobierającym emeryturę, nie był objęty - w
okresie obowiązywania ustawy o ubezpieczeniu zdrowotnym - żadnym z wymienio-
nych rodzajów ubezpieczenia społecznego, a ponadto art. 6 i 9 ustawy systemowej
nie obejmują obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym osób pobierających eme-
ryturę, którzy ponadto nie należą do kręgu osób uprawnionych do dobrowolnego ob-
jęcia tymi ubezpieczeniami (art. 7 ustawy systemowej). Ubezpieczony nie był objęty
również ubezpieczeniem chorobowym i wypadkowym z braku podstaw określonych
w art. 11 i 12 tej ustawy. Takiego zakresu podlegania ubezpieczeniom społecznym, a
w konsekwencji obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu osób pobierających
emeryturę i równocześnie prowadzących działalność pozarolniczą ustawodawca nie
skorygował w ustawie z 2003 r., która w art. 9 ust. 1 stanowiła, że obowiązkowi
ubezpieczenia zdrowotnego podlegały osoby spełniające warunki do objęcia ubez-
pieczeniem społecznym. Doprowadziło to do wyrażenia poglądu, że osoby pobiera-
jące emeryturę i równocześnie prowadzące pozarolniczą działalność nie podlegały
obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu tej działalności.
Odmienne stanowisko prezentował skarżący, który podkreślał odrębność re-
gulacji i zasad podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w stosunku do podlegania
ubezpieczeniom społecznym, co nakazuje interpretować określenie osoby objętej
ubezpieczeniem społecznym inaczej niż objęcie obowiązkowym lub dobrowolnym
7
ubezpieczeniem społecznym, a mianowicie w kierunku podlegania ubezpieczonego
obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu zarówno z tytułu pobierania emerytu-
ry, jak i z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności. Pominięcie składki na ubez-
pieczenie zdrowotne z tytułu dodatkowo prowadzonej działalności pozarolniczej
byłoby bowiem sprzeczne z zasadami określonymi w art. 1a ustawy z 1997 r.
W ocenie Sądu Najwyższego, rozstrzygnięcie tytułów podlegania obowiązkowi
ubezpieczenia zdrowotnego wymaga interpretacji zakresu podmiotowego podlegania
obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego przez osoby objęte ubezpieczeniem spo-
łecznym, które stanowią ubezpieczenia emerytalne i rentowe określone w ustawie
systemowej (art. 7 pkt 19 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym z 1997
r.). Z uwagi na to odesłanie ustawa z 1997 r. nie stanowiła całkowicie odrębnego
aktu normatywnego w stosunku do ustawy systemowej, która wszakże w art. 1 nie
wymienia ubezpieczenia zdrowotnego jako jednego z rodzajów ubezpieczenia spo-
łecznego. Oznacza to, że ustawa z 1997 r. samodzielnie określała podmiotowy za-
kres podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, kreując w przepisach art.: 1, 1a, 8 i 9
własne autonomiczne zasady podlegania obowiązkowemu i dobrowolnemu ubez-
pieczeniu zdrowotnemu w stosunku do zasad podlegania ubezpieczeniom społecz-
nym na podstawie przepisów prawa ubezpieczeń społecznych, obowiązujących za-
równo w dacie uchwalenia ustawy z 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowot-
nemu, jak i po wejściu w życie ustawy systemowej (o systemie ubezpieczeń społecz-
nych). W myśl tych zasad, powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegały
wszystkie podmioty wymienione w art. 2 w związku z art. 8 i 9 ustawy z 1997 r. W
ocenie Sądu Najwyższego, użyty w art. 8 pkt 1 tej ustawy zwrot: „osoby objęte ubez-
pieczeniem społecznym” należało rozumieć jako osoby mające generalny tytuł do
objęcia ubezpieczeniami społecznymi, tj. spełniające warunki do objęcia jednym z
wymienionych tytułów, bez względu to, że w konkretnych okolicznościach sprawy
osoby, takie jak ubezpieczony pobierający emeryturę i równocześnie prowadzący
działalność pozarolniczą w rozumieniu przepisów prawa ubezpieczeń społecznych
(praktykę adwokacką), były zwolnione z obowiązku dalszego podlegania ubezpie-
czeniom społecznym i nie skorzystały z możliwości dobrowolnego kontynuowania
ubezpieczeń społecznych (art. 9 ust. 5 ustawy systemowej). Taki kierunek interpreta-
cji wynika z założenia, że objęte ubezpieczeniami społecznymi są osoby nie zawsze
polegające tym ubezpieczeniom, które jednakże spełniają przesłanki (warunki) do
objęcia jednym z ustawowych tytułów ubezpieczenia społecznego. Dotyczy to w
8
szczególności rencistów lub emerytów, którzy już korzystają ze świadczeń z ubez-
pieczeń społecznych i nie zawsze podlegają dalszemu obowiązkowi w zakresie tych
ubezpieczeń lub korzystają z możliwości dobrowolnego ich kontynuowania, np. w
celu uzyskania możliwości podwyższenia pobieranych świadczeń.
Taką uzasadnioną linię wykładni art. 8 pkt 1 ustawy z 1997 r. wzmacniają re-
gulacje dotyczące opłacania składek na ubezpieczenia zdrowotne, z których wynika-
ło, że jeżeli spełnione były przesłanki do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdro-
wotnego, o którym mowa w całym art. 8, z więcej niż z jednego tytułu, to składka na
ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie. Ponadto i
w szczególności z art. 22 ust. 4a tej ustawy wynikało, że składka na ubezpieczenie
zdrowotne nie jest opłacana od dodatkowych przychodów z działalności pozarolni-
czej przez osoby, których świadczenie emerytalne i rentowe nie przekraczało mie-
sięcznie kwoty najniższego wynagrodzenia, i to w przypadku gdy osoby te uzyskują
dodatkowe przychody z tej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie
50% kwoty najniższej emerytury lub opłacają podatek dochodowy w formie karty po-
datkowej. Z powołanej regulacji wynikało, a contrario, że w każdym przypadku wy-
maga opłacenia składka na ubezpieczenie zdrowotne od dodatkowych przychodów z
działalności pozarolniczej osiąganych przez osoby pobierające świadczenia emery-
talne lub rentowe w kwotach wyższych od miesięcznych kwot najniższego (minimal-
nego) wynagrodzenia, a w przypadkach pobierania tych świadczeń w niższej wyso-
kości składka na ubezpieczenie zdrowotne nie wymaga opłacania tylko wówczas,
gdy emeryci lub renciści z prowadzonej równocześnie działalności pozarolniczej uzy-
skują dodatkowe przychody w wysokości nieprzekraczającej 50% kwoty najniższej
emerytury. Takie reguły opłacania składek wynikały także z art. 24 ust. 1 i 5 ustawy z
2003 r., a obecnie są określone expressis verbis w art. 82 ust. 1 i 8 aktualnie obowią-
zującej ustawy dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finan-
sowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz. 2135, powoływana dalej jako
ustawa z 2004 r.). Oznacza to, że ustawowe zwolnienie z obowiązku podlegania
przez osoby pobierające emeryturę z ubezpieczenia obowiązkowego lub nieskorzy-
stanie z możliwości dobrowolnego kontynuowania ubezpieczeń społecznych, w tym z
ubezpieczenia emerytalnego lub rentowego, nie wyłączało zbiegających się tytułów
podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z art. 8 pkt 1c i pkt 10 w
związku z art. 7 pkt 19 ustawy z 1997 r. Odesłanie do treści art. 21 tej ustawy, który
stanowił, że podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne od osób prowa-
9
dzących działalność gospodarczą wylicza się według zasad dotyczących podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, oznaczało tylko tyle, że
ubezpieczony, który nie opłacał składki emerytalno-rentowej, wyliczał według tych
zasad podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i odprowadzał tylko
część składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Użyta w art. 8 pkt 1 tej ustawy formuła, że obowiązkowi ubezpieczenia zdro-
wotnego podlegają osoby „objęte ubezpieczeniem społecznym" odnosi się zatem nie
tylko do osób faktycznie objętych obowiązkowymi lub dobrowolnymi ubezpieczeniami
społecznymi i opłacających składki na ubezpieczenia emerytalne lub rentowe, ale
także do osób spełniających formalne warunki (przesłanki) podlegania ubezpiecze-
niom społecznym, bez względu na ich ewentualne wyłączenie z obowiązkowych
ubezpieczeń społecznych lub niekorzystanie z możliwości podlegania dobrowolnie
tym ubezpieczeniom i opłacania składek. Za taką interpretacją przemawia dodatkowo
zasada powszechności podlegania ubezpieczeniom zdrowotnym (art. 1 ustawy z
1997 r.), wsparta zasadą solidarności społecznej (art. 1a), które w podmiotowym za-
kresie podlegania ubezpieczeniom zdrowotnym doznają wyłącznie ściśle określo-
nych ograniczeń w opłacaniu składki na to ubezpieczenie w przepisach prawa ubez-
pieczeń zdrowotnych (art. 22 ustawy z 1997 r., art. 24 ustawy z 2003 r. i art. 82
ustawy z 2004 r.). Zwolnienia z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym,
wynikające z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie wpływają zatem na
ograniczenie zakresu podmiotowego obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego.
Takie stanowisko wzmacniają zasady powszechnego ubezpieczenia zdrowot-
nego, w tym szczególnie zasada równego traktowania ubezpieczonych i solidarności
społecznej, które sprzeciwiają się nierównoprawnemu pojmowaniu obowiązku podle-
gania ubezpieczeniom zdrowotnym przez emerytów dodatkowo wykonujących dzia-
łalność pozarolniczą w zależności od tytułu pobieranych świadczeń emerytalnych. W
sprzeczności z tymi zasadami byłoby w szczególności zgodne z prawem obarczanie
składką na ubezpieczenie zdrowotne np. emerytów z tytułu zatrudnienia, którzy w
razie prowadzenia dodatkowej działalności pozarolniczej obowiązkowo podlegają
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 9 ust. 4 ustawy systemowej) i obo-
wiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu zbiegających się tytułów, oraz rów-
noczesne zwolnienie z obowiązku podlegania ubezpieczeniom zdrowotnym z tytułu
dodatkowo prowadzonej działalności pozarolniczej przez innych emerytów (niewy-
mienionych w art. 9 ust. 4 ustawy systemowej), którzy nie skorzystali z możliwości
10
dalszego dobrowolnego podlegania ubezpieczeniom społecznym (art. 9 pkt 5 tej
ustawy).
Mając na uwadze powyższe okoliczności, a także to, że przedmiotem rozpo-
znawanej sprawy była wyłącznie decyzja stwierdzająca podleganie obowiązkowemu
ubezpieczeniu zdrowotnemu, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że pobierający emery-
turę adwokat, który równocześnie prowadzi pozarolniczą działalność, podlega obo-
wiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z każdego z tych tytułów odrębnie (ar. 8 pkt 1c
i pkt 10 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym),
co doprowadziło do wydania orzeczenia reformatoryjnego w zgodzie z art. 39816
k.p.c. Równocześnie, z uwagi na złożoną i skomplikowaną naturę prawną rozstrzy-
gniętego zagadnienia prawnego Sąd Najwyższy odstąpił od obciążania ubezpieczo-
nego kosztami postępowania.
========================================