Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 4/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 lipca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący)
SSN Herbert Szurgacz
SSN Maria Tyszel (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania S. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o rentę z tytułu niezdolności do
pracy w związku z chorobą zawodową,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 lipca 2006 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 8 września 2005 r., sygn. akt (...),
uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu
Okręgowego w K. z dnia 25 maja 2004 r., sygn. akt (...) i
przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania temuż Sądowi
oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 26 maja 2003 r.
odmówił ubezpieczonemu S. W. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w
związku z chorobą zawodową w następstwie uznania go przez lekarza orzecznika za
osobę zdolną do pracy. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
K. wyrokiem z dnia 25 maja 2004 r., (...), oddalił odwołanie od tej decyzji, ustalając w
oparciu o opinię biegłego lekarza specjalisty laryngologa, iż wnioskodawca cierpi na
schorzenia słuchu, które nie mają związku z chorobą zawodową. Sąd ten ustalił
ponadto, że decyzją Państwowego Inspektora Sanitarnego w K. z dnia 9 stycznia
2003 r. stwierdzono u ubezpieczonego chorobę zawodową, jaka powstała w okresie
jego zatrudnienia, a zatrudnienie to ustało 31 marca 1999 r.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych prawomocnym
wyrokiem z dnia 8 września 2005 r., (...), oddalił apelację ubezpieczonego,
podzielając ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną, dokonane przez Sąd pierwszej
instancji.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku wnioskodawca wniósł o uchylenie
wyroku Sądu Apelacyjnego i wyroku Sądu Okręgowego, „zniesienie postępowania
oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji",
ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania przez ten Sąd. Skarżący między innymi zarzucił naruszenie
art. 378 § 1 w związku z art. 386 § 2 k.p.c. „poprzez nieuwzględnienie z urzędu
nieważności postępowania przed Sądem I instancji z powodu naruszenia art. 379 pkt 4
k.p.c. w związku z wadliwą obsadą składu orzekającego".
Wniosek o rozpoznanie skargi kasacyjnej uzasadniono wydaniem przez Sąd
Apelacyjny wyroku bez uwzględnienia nieważności postępowania przed Sądem
pierwszej instancji, wynikającej z naruszenia art. 379 pkt 4 k.p.c. „poprzez
sprzeczność składu orzekającego Sądu pierwszej instancji z przepisami prawa"
oraz oczywistą zasadnością skargi ze względu na wskazane w podstawach skargi
uchybienia proceduralne Sądu Apelacyjnego.
Rozpoznając skargę Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
3
Zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy w granicach zaskarżenia,
nieważność postępowania bierze pod rozwagę z urzędu, dlatego też w pierwszej
kolejności Sąd Najwyższy rozpoznaje zasadność zarzutu nieważności postępowania.
Został on podniesiony w odniesieniu do postępowania przed Sądem pierwszej
instancji, a polegał na sprzecznym z przepisami prawa składem sądu -
przewodniczeniu składowi orzekającemu Sądu Okręgowego przez sędziego Sądu
Rejonowego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowała się rozbieżność co do
zakresu powinności kontroli kasacyjnej pod kątem badania prawidłowości
postępowania sądowego. Zgodnie z wyrokiem z dnia 21 listopada 1997r., I CKN
825/97, „wzięcie przez Sąd Najwyższy z urzędu pod uwagę nieważności
postępowania dotyczy tylko nieważności postępowania przed Sądem drugiej
instancji." (OSNC 1998, nr 5, poz. 81 z glosą A. Szpunara, OSP 1998, nr 5, poz.93),
jednakże w uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy uznał, że dopuszczalne
jest uwzględnienie zarzutu nieważności postępowania pierwszoinstancyjnego, jeśli
skarżący, w ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania, zarzucił sądowi
drugiej instancji naruszenie art. 386 § 2 k.p.c. przez nieuwzględnienie nieważności
postępowania przed sądem pierwszej instancji. W rozpoznawanej skardze kasacyjnej
taki zarzut został podniesiony, a więc podlega kontroli kasacyjnej. Zarzut ten jest
trafny. Skład orzekający podziela pogląd wyrażony w postanowieniu z dnia 14 lipca
2000 r., II UKN 366/00, (OSNP 2002r. nr 3, poz. 81), że „postępowanie w sprawie z
zakresu ubezpieczeń społecznych, w której składowi sądu okręgowego orzekającemu
w pierwszej instancji z udziałem ławników przewodniczył sędzia sądu rejonowego,
jest nieważne z uwagi na skład sądu sprzeczny z przepisami (art. 379 pkt 4 k.p.c.),
jeśli z akt sprawy nie wynika, że przed jej rozpoznaniem sędzia ten posiadał
upoważnienie Ministra Sprawiedliwości przewidziane w art. 24 § 2 ustawy z dnia 20
czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz. U. z 1994
r. Nr 7, poz. 25 ze zm.)". Stanowisko to, zachowało swą aktualność także w świetle
art.46 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U.
Nr 98, poz.1070 ze zm.). Stosownie do zdania drugiego tego przepisu: „sędzia sądu
niższego nie może być przewodniczącym składu sądu. Minister Sprawiedliwości może
jednak przyznać sędziemu sądu rejonowego, delegowanemu do sądu okręgowego,
prawo przewodniczenia w sprawach rozpoznawanych przez ten sąd w pierwszej
4
instancji, w składzie jednego sędziego i dwóch ławników albo w składzie jednego
sędziego.” W jego świetle nieprzekonywujący jest wyrażony w Komentarzu do prawa o
ustroju sądów powszechnych pod redakcją Jacka Gudowskiego (Wydawnictwo
Prawnicze „LexisNexis", W-wa 2002, str.220) pogląd, że brak w aktach sprawy, w
której orzeka sędzia delegowany, aktu delegacji nie powoduje nieważności
postępowania, ponieważ „(...) wystarczającym jest, że znajduje się w aktach
osobowych sędziego oraz w dyspozycji prezesa sądu. W razie potrzeby powinien być
udzielony do wglądu zainteresowanym osobom, w szczególności stronom w
sprawach, w których delegowany sędzia orzeka." Zdaniem składu orzekającego, z
fakultatywnego sformułowania: „Minister może przyznać..." wynika, że nie każdy
sędzia rejonowy, delegowany do sądu okręgowego, jest uprawniony do
przewodniczenia w sprawach, o których mowa w tym przepisie, a więc uprawnienia
tego nie można domniemywać z samego aktu delegowania. Zgodnie z zasadą
jawności postępowania cywilnego, jawne są również zasadnicze informacje o składzie
sądu orzekającego. Taką informacją jest upoważnienie do przewodniczenia w
określonych sprawach udzielone przez Ministra Sprawiedliwości sędziemu sądu
rejonowego, delegowanemu do sądu okręgowego. Ujawnieniem takim jest, i może
być, dołączona do akt sprawy, kserokopia upoważnienia. W praktyce, poprzestanie na
dołączeniu upoważnienia do akt osobowych sędziego oraz do dyspozycji prezesa
sądu i ujawnienie go do wglądu osobom zainteresowanym, może powodować, że
potrzeba takiego sprawdzenia będzie stanowić pretekst odroczenia rozprawy, a tym
samym będzie utrudniać sądowi, wynikającą z art. 6 k.p.c., powinność
przeciwdziałania przewlekaniu postępowania.
Usprawiedliwienie zarzutu, nieuwzględnionej z urzędu przez Sąd drugiej
instancji, nieważności postępowania, czyni bezprzedmiotowymi pozostałe zarzuty skargi
kasacyjnej.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art.39815
§ 1 k.p.c. orzekł, jak w
sentencji wyroku.
/tp/