Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 4 sierpnia 2006 r.
III SW 15/06
Dochody z majątku partii wymienione w art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 27
czerwca 1997 r. o partiach politycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79,
poz. 857 ze zm.), w tym dochody z działalności wymienionej w art. 27, muszą
być gromadzone na rachunku bankowym (art. 24 ust. 8 tej ustawy).
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk (sprawozdawca), Katarzyna Gonera, Beata Gudowska, Jerzy Kuźniar,
Maria Tyszel, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 sierpnia
2006 r. sprawy ze skargi partii politycznej Narodowe Odrodzenie Polski na uchwałę
Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 3 lipca 2006 r. w przedmiocie odrzucenia
sprawozdania finansowego
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Uchwałą z dnia 3 lipca 2006 r. Państwowa Komisja Wyborcza na podstawie
art. 38a ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach poli-
tycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze zm.) odrzuciła sprawoz-
danie partii Narodowe Odrodzenie Polski o źródłach pozyskania środków finanso-
wych, w tym kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz o wydatkach po-
niesionych z Funduszu Wyborczego w 2005 r. z powodu naruszenia art. 24 ust. 8
ustawy. W sprawozdaniu złożonym dnia 29 marca 2006 r. partia wykazała, że do jej
kasy wpłynęły składki członkowskie w kwocie nieprzekraczającej w jednym roku naj-
niższego miesięcznego wynagrodzenia za pracę pracowników na łączną kwotę 12.
105, 37 zł i środki finansowe w kwocie 6.510, 30 zł, pochodzące z działalności wła-
snej partii, określonej w art. 27 ustawy o partiach politycznych. Środki pozyskane z
działalności własnej partii powinny być przelane z kasy partii na rachunek bankowy,
2
co nie zostało uczynione. Partia nie posiadała rachunku bankowego. Tak prowadzo-
na gospodarka finansowa narusza art. 24 ust. 8 ustawy o partiach politycznych,
zgodnie z którym partia polityczna może gromadzić środki jedynie na rachunkach
bankowych, z wyłączeniem składek członkowskich w wysokości nieprzekraczającej
od jednego członka w jednym roku najniższego miesięcznego wynagrodzenia za
pracę pracowników, pozostawionych w terenowych jednostkach organizacyjnych
partii z przeznaczeniem na pokrycie wydatków związanych z bieżącą działalnością.
Naruszenie przez partię art. 24 ust. 8 ustawy powoduje odrzuceniem sprawozdania
na podstawie art. 38a ust. 2 pkt 3 ustawy, a ponadto środki pieniężne w kwocie 6.510
zł podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa na podstawie art. 39a ust. 1
ustawy.
Uchwałę zaskarżyła partia Narodowe Odrodzenie Polski wnosząc o uznanie
skargi za zasadną. W skardze zarzuca się naruszenie art. 24 ust. 8 ustawy o partiach
politycznych, przez pominięcie regulacji zawartej w art. 27 tej ustawy. Przepis ten po-
zwala partiom politycznym na prowadzenie działalności własnej polegającej na
sprzedaży tekstu statutu lub programu partii, a także przedmiotów symbolizujących
partię i wydawnictw popularyzujących cele i działalność partii politycznych oraz na
wykonanie odpłatnie drobnych usług na rzecz osób trzecich z wykorzystaniem posia-
danego sprzętu biurowego. Tego rodzaju działalność nie stanowi działalności gospo-
darczej. To wyodrębnienie znajduje się dodatkowo w art. 24 ust. 4 pkt 4. Odrębność
jest zrozumiała, gdyż środki uzyskane z wykonywania drobnych usług dotyczą wpła-
canych jednorazowo kwot i jako takie nie mogą być gromadzone na koncie w sposób
określony w art. 25 ust. 5 (czek, przelew lub karty płatnicze). Uniemożliwia to sama
natura realizowania działalności. Środki z niej uzyskane nie mogą być wpłacane ina-
czej niż do kasy partii. Ustawa nie określa także z jaką częstotliwością i do jakiej
kwoty środki uzyskane z działalności zgodnej z art. 27 miały być wpłacane na konto.
Ponadto do momentu wpłaty na konto środki byłyby gromadzone w kasie. Tym sa-
mym partia polityczna znalazłaby się w swoistym „ślepym zaułku”. Oznacza to, że
ustawodawca potraktował dochody uzyskiwane z działalności określonej w art. 27
jako odrębne, wyłączone z regulacji o darowiznach i składkach. Na podstawie art. 24
ust. 5 suma wpłaty jednorazowej na konto musi przekraczać minimalne wynagro-
dzenie za pracę. Tymczasem środki uzyskane w wyniku realizacji art. 27 nie przekra-
czają jednorazowo kwoty kilku złotych. Zebrane pieniądze w łącznej kwocie 6.510,30
zł nie były gromadzone lecz wykorzystywane na bieżąco wraz ze składkami na opła-
3
cenie kosztów administracyjnych. Partia zamknęła rok 2005 bilansem ujemnym.
Gdyby przyjąć stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej, partia nie mogłaby wyko-
nywać odpłatnie usług dla osób niemających miejsca zamieszkania w Polsce i cu-
dzoziemców, gdyż przepis art. 25 ust. 2 zabrania przyjmowania wpłat od takich osób.
Tymczasem partia nie ma obowiązku sprawdzania personaliów osób, którym sprze-
daje wydawnictwa lub na rzecz których wykonuje drobne usługi. Można więc dojść
do absurdalnego wniosku, że partia polityczna, która uzyskuje środki z wykorzysta-
niem art. 27 bez względu na to, czy wpłaca je na konto czy też nie, narusza przepisy
ustawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 24 ust. 1 ustawy o partiach politycznych stanowi, że majątek partii
politycznej powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, docho-
dów z majątku oraz określonych ustawami dotacji i subwencji. W zakresie dochodów
z majątku przepis art. 24 ust. 4 wprowadza ograniczenia, wyliczając w sposób wy-
czerpujący w czterech punktach dochody z majątku, jakie może pozyskiwać partia
polityczna. W punkcie 4 wymienione jest pozyskiwanie dochodów z działalności, o
której mowa w art. 27, czyli sprzedaży tekstu statutu, programu, przedmiotów sym-
bolizujących partię, wydawnictw popularyzujących cele i działalność partii oraz wyko-
nywanie odpłatnie drobnych usług, Zgodnie z art. 24 ust. 8 partia polityczna może
gromadzić środki finansowe jedynie na rachunkach bankowych, z zastrzeżeniem art.
26a. Wynika z tego, że wszystkie środki finansowe partii politycznych pochodzące ze
źródeł wymienionych w art. 24 ust. 1, za wyjątkiem środków określonych w art. 26a,
muszą być gromadzone na rachunkach bankowych. Z kolei przepis art. 26a stanowi,
że obowiązek gromadzenia środków pieniężnych na rachunkach bankowych nie
dotyczy kwot ze składek członkowskich w wysokości nieprzekraczającej od jednego
członka w jednym roku minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na pod-
stawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę, pozo-
stawionych w terenowych jednostkach organizacyjnych partii - z przeznaczeniem na
pokrycie wydatków związanych z bieżącą działalnością. Poza rachunkiem bankowym
mogą więc pozostawać tylko wpłaty z tytułu składek członkowskich i to w ograniczo-
nej wysokości. Inne wpłaty, na przykład darowizny, o których mowa w art. 25, a także
środki stanowiące dochody z majątku partii wymienione w art. 24 ust. 4, w tym do-
4
chody z działalności określonej w art. 27, muszą być gromadzone na rachunku ban-
kowym.
Podniesiona w skardze okoliczność, że z tytułu działalności określonej w art.
27 partia polityczna pozyskiwała jednorazowo drobne kwoty, nie zwalniała jej z obo-
wiązku przekazywania tych kwot na rachunek bankowy. Zwolnienie z art. 26a doty-
czy tylko składek członkowskich, przy czym kwoty z tego tytułu przekraczające okre-
ślony w tym przepisie limit muszą być także przekazywane na rachunek bankowy.
Podobnie na rachunek bankowy powinny być przekazywane jednorazowe wpłaty
gotówkowe od osób fizycznych z tytułu darowizn, które nie przekraczają określonej w
art. 25 ust. 5 kwoty, co do której istnieje obowiązek dokonania wpłaty czekiem, prze-
lewem lub kartą płatniczą. Każda wpłacona gotówką kwota, nawet drobna, za wyjąt-
kiem kwot wymienionych w art. 26a, musi być przekazana na rachunek bankowy. Nie
może więc być uwzględniony zarzut, że ustawa nie określa minimalnej kwoty wpłaty
ani częstotliwości dokonywania wpłat. Bieżące wydatki partii politycznej mogą być
pokrywane bezpośrednio tylko ze składek członkowskich wymienionych w art. 26a.
Natomiast wydatkowanie na bieżące cele środków pochodzących z innych źródeł,
także z dochodów z majątku, następuje za pośrednictwem rachunku bankowego.
Skarżąca partia polityczna ma rację tylko w tym, gdy twierdzi, że ustawodawca
potraktował dochody uzyskiwane z działalności określonej w art. 27 jako odrębne,
wyłączone z przepisów o darowiznach i składkach. Z tego stwierdzenia wynika, że
przepis art. 25 wprowadzający ograniczenia w zakresie darowizn, zabraniając mię-
dzy innym przyjmowania wpłat z tego tytułu od osób niemających miejsca zamiesz-
kania w Polsce i cudzoziemców, nie ma zastosowania do dochodów uzyskiwanych z
działalności wymienionej w art. 27. Zapłata należności za towary i usługi sprzeda-
wane w ramach tej działalności nie jest darowizną na rzecz partii politycznej. Przepi-
sy ograniczające darowizny i składki nie mają zastosowania do działalności określo-
nej w art. 27. Przepis ten wprowadza ograniczenia przedmiotowe, a ich przestrzega-
nie ma ten skutek, że działalności takiej nie uznaje się za działalność gospodarczą,
której prowadzenie przez partię polityczną jest zakazane z mocy art. 24 ust. 3. Od-
rębność uregulowań co do składek, darowizn i dochodów nie wyłącza obowiązku
gromadzenia środków ze wszystkich tych źródeł na rachunku bankowym. Wyłącze-
nie dotyczy tylko środków określonych w art. 26a, a regulacją tego przepisu nie są
objęte dochody z tytułu działalności wymienionej w art. 27. Gromadząc środki z tego
tytułu poza rachunkiem bankowym skarżąca naruszyła przepis art. 24 ust. 8.
5
Przepis art. 38a ust. 2 pkt 3 ustawy o partiach politycznych stanowi, że odrzu-
cenie sprawozdania następuje w przypadku gromadzenia środków finansowych poza
rachunkiem bankowym z naruszeniem przepisów art. 24 ust. 8. Uchwała odrzucająca
sprawozdanie jest więc zgodna z prawem. Sąd Najwyższy nie miał podstaw do za-
stosowania art. 34b ust. 4 w związku z art. 38b powołanej ustawy i z tych przyczyn
orzekł jak w sentencji.
========================================