Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 października 2006 r.
III PK 57/06
Niewyrażenie przez nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowa-
nia zgody na ograniczenie zatrudnienia w trybie określonym w art. 22 ust. 2
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z
2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) nie może stanowić wyłącznego kryterium doboru
go do zwolnienia na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 tej Karty.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kwaśniewski, Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 paździer-
nika 2006 r. sprawy z powództwa Bogusławy G. przeciwko Młodzieżowemu Domowi
Kultury [...] w W. o przywrócenie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej powódki od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia
15 lutego 2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Lu-
blinie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 15 lutego 2006 r. [...] Sąd Okręgowy w Lublinie uwzględnił
apelację pozwanego Młodzieżowego Domu Kultury [...] w W. od wyroku Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy w Chełmie, który w sprawie z powództwa Bogusławy G. uznał
za bezskuteczne wypowiedzenie jej umowy o pracę przez stronę pozwaną z dnia 22
marca 2005 r.
Rozstrzygnięcie zapadło po ustaleniu, że powódka była zatrudniona w pozwa-
nym Domu Kultury jako nauczyciel na podstawie mianowania od 1 września 1989 r.
W okresie zatrudnienia stale podnosiła swoje kwalifikacje zawodowe. Poza ukończe-
niem studiów licencjackich, a następnie magisterskich z zakresu pedagogiki specjal-
nej, podnosiła swoje kwalifikacje zawodowe biorąc udział w różnego rodzaju kursach
2
i szkoleniach. Ukończyła między innymi kurs z zakresu gimnastyki korekcyjno-kom-
pensacyjnej, tańca towarzyskiego, dyskotekowego i aerobiku, kurs z zakresu technik
plastycznych w pracy z dziećmi i młodzieżą z upośledzeniem umysłowym, a także
kurs na instruktora rekreacji ruchowej. W dniu 4 marca 2004 r. uzyskała stopień
awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego. Od 1 kwietnia 2004 r. pracowała
w wymiarze pełnego etatu. W organizacji roku szkolnego 2004/2005 przewidziano
198 godzin nauczycielskich realizowanych przez 12 nauczycieli, w tym przez 2 w
niepełnym wymiarze zatrudnienia. Na skutek ograniczenia środków finansowych w
budżecie pozwanej placówki w roku 2005 i zobowiązania pismem z dnia 30 listopada
2004 r. jej dyrektora przez Starostwo Powiatowe w W. do dostosowania do nich or-
ganizacji roku szkolnego 2004/2005, aneksem nr 4 obowiązującym od dnia 1 maja
2005 r. ograniczono liczbę godzin do 163, a liczbę zatrudnionych osób do 11, przy
czym 6 zatrudnionych w niepełnym wymiarze. W dniu 16 lutego 2005 r. dyrektor po-
zwanego Domu Kultury zaproponował powódce zmniejszenie wymiaru zatrudnienia
do 9/18 etatu i proporcjonalne zmniejszenie wynagrodzenia, poinformował jednocze-
śnie, że w razie braku zgody zostanie zastosowany tryb przewidziany w art. 20
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (obecnie jednolity tekst: Dz.U.
z 2006 r. Nr 97, poz. 674). Na tę propozycję powódka nie odpowiedziała.
W dniu 22 marca 2005 r. rozwiązano z nią stosunek pracy za trzymiesięcznym
wypowiedzeniem. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano zmiany organizacyjne
powodujące zmniejszenie liczby grup zajęciowych uniemożliwiające dalsze zatrud-
nienie powódki na zajmowanym stanowisku w pełnym wymiarze zajęć. Bezpośrednio
przed wypowiedzeniem powódce stosunku pracy prowadziła ona klub czasu wolnego
i rekreacji, sztukę dekoracji oraz rekreację ruchową fitness i nowoczesne formy ta-
neczne. Zajęcia prowadzone dotychczas przez powódkę w ramach klubu czasu wol-
nego są nadal prowadzone przez innego nauczyciela w ramach grupy imprezy ma-
sowe, zaś zajęcia taneczne, które do tej pory prowadziła powódka, miały być prowa-
dzone przez innego pracownika, który ukończył pedagogikę kulturalno-socjalną oraz
studia podyplomowe w zakresie tańca ludowego, prowadzenie zajęć ze sztuki deko-
racji miał zaś przejąć plastyk. W okresie zatrudnienia pozwany nie miał do pracy po-
wódki większych zastrzeżeń. W szczególności nie stosowano wobec niej kar dyscy-
plinarnych, natomiast wielokrotnie ją nagradzano lub wnioskowano o przyznanie na-
grody. W pozwanej placówce należała do osób o najdłuższym okresie zatrudnienia.
Sąd Rejonowy uznał, że wypowiedzenie stosunku pracy powódce jest nieuzasadnio-
3
ne. Pracodawca bowiem, co prawda ustalił kryteria doboru pracowników do zwolnie-
nia, ale zastosował je wobec powódki w sposób nieobiektywny. W ocenie Sądu
wbrew twierdzeniom strony pozwanej, powódka miała kwalifikacje do prowadzenia
wszystkich zajęć a nie jak stwierdził pozwany jedynie do prowadzenia zajęć z zakre-
su aerobiku. Ponadto Sąd Rejonowy podkreślił, że powódka była w pozwanej pla-
cówce jedynym pracownikiem posiadającym stopień awansu zawodowego nauczy-
ciela dyplomowanego zatrudnionym na podstawie mianowania. Pozwany zatrudniał
zaś także nauczycieli kontraktowych i stażystów. Sąd wskazał przy tym na Annę M.,
która ma 7 letni staż pracy, a po zmianach arkusza organizacyjnego przewidziano
dla niej 18 godzin tygodniowo, a więc pensum. Ma ona w przydziale imprezy maso-
we, które według pozwanego pokrywają się z zajęciami prowadzonymi przez powód-
kę w ramach klubu czasu wolnego oraz prowadzi zespół taneczny „D.” zajmujący się
tańcem współczesnym, chociaż jej kwalifikacje dotyczą tańca ludowego.
Z wyrokiem Sądu pierwszej instancji nie zgodził się Sąd Okręgowy. Podkreślił,
że dyrektor w związku ze zmniejszeniem środków finansowych przewidzianych w
budżecie dla prowadzonej przez niego placówki, podjął decyzję o zmniejszeniu ilości
godzin poszczególnych zajęć i nauczycielom, którzy prowadzili te zajęcia, zapropo-
nował ograniczenie wymiaru zatrudnienia. Z uwagi na to, że powódka nie wyraziła na
to zgody, naturalną konsekwencją tego, w ocenie Sądu Okręgowego, była koniecz-
ność rozwiązania z nią stosunku pracy z powodu braku możliwości dalszego zatrud-
niania jej w pełnym wymiarze zajęć. Sąd podkreślił, że nie jest tak, jak twierdzi po-
wódka, iż zajęcia dotąd przez nią prowadzone zostały jej odebrane i przekazane w
całości innemu nauczycielowi. Wprawdzie zajęcia ze sztuki dekoracji będą prowa-
dzone przez nauczyciela plastyka, ale w zmniejszonym wymiarze, w ramach zajęć z
plastyki i w ramach dotychczasowego wymiaru godzin tego nauczyciela. To samo,
jak zaznaczył Sąd, dotyczy zajęć prowadzonych w ramach klubu czasu wolnego,
które będą prowadzone w mniejszym wymiarze przez nauczyciela mającego w przy-
dziale obowiązków organizowanie imprez masowych. Sąd Okręgowy podkreślił
także, że działalnością Młodzieżowego Domu Kultury kieruje dyrektor, który odpo-
wiada za właściwą organizację pracy i realizację zadań przez placówkę. Do obowiąz-
ków dyrektora należy opracowanie arkusza organizacyjnego i przydziału obowiązków
nauczycieli. Skoro, w ocenie dyrektora pozwanego, celowe było ze względów eko-
nomicznych zlikwidowanie klubu czasu wolnego oraz zajęć ze sztuki dekoracji i po-
wierzenie prowadzenia tych zajęć w mniejszym zakresie przez innego nauczyciela w
4
ramach dotychczas prowadzonych przez niego zajęć, to decyzja taka nie może bu-
dzić wątpliwości Sądu co do jej zasadności. Sąd Okręgowy podkreślił, że powódka
była jedyną osobą, która nie wyraziła zgody na ograniczenie zatrudnienia. W takiej
sytuacji, skoro liczba godzin zajęć przez nią prowadzonych uległa zmniejszeniu i po-
zwany nie mógł przydzielić jej pełnego pensum, okoliczności związane ze stażem
pracy, kwalifikacjami powódki i jej statusem nauczyciela dyplomowanego nie mają
znaczenia dla oceny zasadności dokonanego jej wypowiedzenia stosunku pracy.
Sąd uznał, że skoro likwidacji uległy zajęcia prowadzone przez powódkę, co spowo-
dowało konieczność ograniczenia zatrudnienia, na które powódka nie wyraziła
zgody, to zasadne było wypowiedzenie jej stosunku pracy, a nie innemu nauczycie-
lowi, co do którego nie zmniejszono liczby prowadzonych przez niego zajęć lub też,
który zgodził się na ograniczenie zatrudnienia. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony
wyrok i powództwo oddalił.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosła powódka, która zarzuciła narusze-
nie art. 20 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 22 ust. 2 Karty Nauczyciela, poprzez jego
błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż brak zgody nauczyciela zatrudnionego
na podstawie mianowania na ograniczenie wymiaru zatrudnienia uzasadnia rozwią-
zanie z nim stosunku pracy niezależnie od przyjętych przez pracodawcę kryteriów
oraz niezależnie od obiektywnych możliwości zatrudnienia takiego nauczyciela w
pełnym wymiarze zajęć. Wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i jego
zmianę poprzez przywrócenie jej do pracy oraz zasądzenie od pozwanego na jej
rzecz kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w cało-
ści i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Lubli-
nie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest zasadna. Z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego
wynika, iż rozpoznając apelację strony pozwanej Sąd nie dokonał ani nowych, ani
odmiennych ustaleń niż Sąd pierwszej instancji. Ustaleniami faktycznymi dokona-
nymi przez Sąd Rejonowy jest zatem związany także Sąd Najwyższy (art. 39813
§ 2
k.p.c.). Z ustaleń tych wynika, że zajęcia prowadzone przez powódkę w Młodzieżo-
wym Domu Kultury w W. zostały zlikwidowane jedynie formalnie. Na skutek przepro-
wadzonej reorganizacji takie same rodzajowo zajęcia były bowiem prowadzone
5
nadal, tyle że w ramach innych grup. Chociaż powódka była jedynym zatrudnionym
w pozwanej placówce nauczycielem dyplomowanym, zatrudniona była na podstawie
mianowania, legitymowała się jednym z najdłuższych staży pracy (16 lat) i była
uprzednio często nagradzana, a także posiadała kwalifikacje do prowadzenia tych
zajęć, to ona jako jedyna została wytypowana do zwolnienia, zajęcia zostały zaś
przydzielone innym nauczycielom (kontraktowym i stażystom). Przykładowo nauczy-
cielem takim jest Anna M., która ma 7 letni staż pracy. Po zmianach arkusza organi-
zacyjnego przydzielono jej 18 godzin tygodniowo, a więc pensum. Ma ona w przy-
dziale imprezy masowe, które pokrywają się z zajęciami prowadzonymi przez po-
wódkę w ramach klubu czasu wolnego oraz prowadzi zespół taneczny „D.” zajmujący
się tańcem współczesnym, chociaż jej kwalifikacje dotyczą tańca ludowego, powódka
zaś ukończyła kurs tańca towarzyskiego, dyskotekowego i aerobiku.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczy-
ciela dyrektor szkoły w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organi-
zacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu
nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze
zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w
stan nieczynny. Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić
zgodę na ograniczenie zatrudnienia w trybie określonym w art. 22 ust. 2.
Analizując treść tego przepisu w kontekście badania zasadności skargi kasa-
cyjnej, należy stwierdzić, iż w przedmiotowym stanie faktycznym nie została spełnio-
na przesłanka zaistnienia w pozwanej placówce zmian planu nauczania uniemożli-
wiających dalsze zatrudnianie powódki w pełnym wymiarze zajęć. Stało się tak na
skutek wadliwego wytypowania nauczyciela do zwolnienia. Chociaż powódka była w
pozwanej placówce jedynym nauczycielem dyplomowanym, legitymowała się jednym
z najdłuższych staży, a co najważniejsze miała kwalifikacje do prowadzenia zajęć
przewidzianych w arkuszu organizacyjnym Młodzieżowego Domu Kultury w W., to
właśnie jej w najszerszy sposób ograniczono zajęcia. Stało się tak chociaż to właśnie
ona mogła przejąć między innymi zajęcia „imprezy masowe” i „klub dzieci i młodzie-
ży”, a dyrektor mógł ograniczyć pensum nauczycielom dotychczas prowadzącym te
zajęcia przy zastosowaniu prawidłowych kryteriów ich doboru. Innymi słowy w ra-
mach reorganizacji dyrektor mógł powódce przydzielić zajęcia w innych grupach, a
zwolnić innego mniej doświadczonego nauczyciela, z mniejszym stażem i niższym
stopniem awansu zawodowego.
6
Sąd Najwyższy zważył zatem, iż wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, sama
likwidacja zajęć prowadzonych dotychczas przez nauczyciela, bez wskazania, z za-
stosowaniem prawidłowych kryteriów doboru nauczycieli, dlaczego nauczycielowi nie
przydzielono innych zajęć przewidzianych w arkuszu organizacyjnym placówki, nie
stanowi zmiany planu nauczania uniemożliwiającego dalsze zatrudnianie nauczyciela
w pełnym wymiarze zajęć.
Należy również wskazać, iż nie stanowi podstawy do typowania nauczyciela
mianowanego do zwolnienia brak jego zgody na ograniczenie zatrudnienia. Brak
zgody nauczyciela na ograniczenie zatrudnienia ze względu na zmiany organizacyj-
ne w placówce oświatowej, może bowiem iść w parze z jego przekonaniem, iż reor-
ganizacja, przy zastosowaniu obiektywnych kryteriów, w tym uwzględnieniu jego
kwalifikacji, nie pociąga za sobą niemożliwości jego dalszego zatrudniania w pełnym
wymiarze. W takiej sytuacji przyjęcie, iż niewyrażenie przez nauczyciela zgody na
ograniczenie zatrudnienia stanowi wystarczającą podstawę do wytypowania go do
zwolnienia, spowodowałoby, iż prawidłowość doboru i zastosowane kryteria typowa-
nia nauczycieli do zwolnienia wymykałyby się całkowicie spod kontroli, co przeczy-
łoby istocie regulacji zawartej w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela. Dlatego należy
przyjąć, że niewyrażenie przez nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania
zgody na ograniczenie zatrudnienia w trybie określonym w art. 22 ust. 2 ustawy z
dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst Dz.U. z 2006 r. Nr 97,
poz. 674) nie może stanowić wyłącznego kryterium doboru go do zwolnienia w trybie
art. 20 ust. 1 tej Karty.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji.
========================================