Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 335/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 stycznia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
Protokolant Beata Rogalska
w sprawie z powództwa R. R.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "M." w W.
o uchylenie uchwały Zebrania Przedstawicieli,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 10 stycznia 2007 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 12 kwietnia 2006 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego;
2) przyznaje radcy prawnemu C. Ż. prowadzącemu kancelarię od
Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego tytułem nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu
kasacyjnym kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt) z 22% podatku od
towarów i usług.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2005 r. oddalił powództwo
R. R. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej „M.” o uchylenie uchwały zebrania
przedstawicieli w sprawie wykluczenia ze Spółdzielni.
Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym.
Powód był od dnia 2 października 1998 r. członkiem pozwanej Spółdzielni
w której przysługiwało mu własnościowe prawo do lokalu. Uchwałą rady nadzorczej
z 13 sierpnia 2002 r. powód został wykluczony ze Spółdzielni z uwagi na
uporczywe niewykonywanie zobowiązań przez dopuszczenie się zaległości
w opłatach czynszowych. Zebranie przedstawicieli, uchwałą z dnia 25 czerwca
2003 r. utrzymało w mocy tę uchwałę wobec ustalenia, że nie ustały przyczyny
wykluczenia, a zadłużenie lokalu powoda z tytułu opłat utrzymuje się i wynosi
10.935 zł. Powód zaskarżył uchwałę zebrania przedstawicieli podnosząc w pozwie,
że w lokalu od lat faktycznie zamieszkuje jego wuj R. D., który nie reguluje opłat i
który spowodował zadłużenie. Powód do lokalu nie jest wpuszczany i z niego nie
korzysta, nie może więc ponosić konsekwencji takiej sytuacji, w postaci
wykluczenia go ze Spółdzielni.
Sąd Okręgowy uznał, że powód, który zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia
15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (jedn. tekst Dz. U. z 2003 r., Nr
119, poz. 1116 ze zm.) oraz § 14 ust. 1 pkt 6 i § 83 statutu jest zobowiązany do
uczestniczenia w wydatkach związanych z eksploatacją i utrzymaniem
nieruchomości w częściach przypadających na jego lokal, eksploatacją
i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni oraz
w zobowiązaniach spółdzielni z innych tytułów przez uiszczanie opłat zgodnie
z postanowieniami statutu, przez dopuszczenie do powstania zaległości
czynszowych uchyla się od tych obowiązków. Wskazał, że na podstawie z art. 24 §
1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (jedn. tekst Dz. U. z 2003
r., Nr 188, poz. 1848 ze zm. – dalej jako pr. spół.) członek może być wykluczony ze
spółdzielni, gdy z jego winy dalsze pozostawanie w spółdzielni nie da się pogodzić
z postanowieniami statutu lub zasadami współżycia społecznego. W konsekwencji
przyjął, że dopuszczenie do powstania zaległości czynszowych stanowi podstawę
3
do uznania, że powód jako członek spółdzielni uchyla się od obowiązków,
obciążających go w myśl prawa i statutu. Sąd Okręgowy nie uwzględnił zarzutów
powoda, co do podjęcia zaskarżonej uchwały zebrania przedstawicieli
z naruszeniem § 22 i 23 statutu gdyż - jak stwierdził -, zarzuty te zostały zgłoszone
dopiero w dniu 8 grudnia 2004 r., a zatem po upływie 6-cio tygodniowego terminu
do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały, o którym jest mowa w art. 42 § 3
pr.spół.
Zaskarżonym obecnie wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda od
wyroku Sądu Okręgowego.
Nie uwzględnił zarzutu naruszenia przez ten Sąd przepisu art. 4 pkt 6 ustawy
o spółdzielniach mieszkaniowych, ustanawiającego solidarną odpowiedzialność
z członkiem spółdzielni za opłaty osób faktycznie korzystających z lokalu, który nie
ma tu zastosowania. Wskazał, że konsekwencjami niewywiązywania się
z obowiązków spoczywających na członku spółdzielni może być obciążony tylko
członek, a nie osoba trzecia, którą ze spółdzielnią nie wiąże stosunek członkostwa.
Podtrzymał stanowisko Sądu pierwszej instancji, że zarzuty zgłoszone przez
powoda w piśmie z dnia 8 grudnia 2004 r. są spóźnione, gdyż art. 42 § 3 pr. spół.
przewiduje 6-cio tygodniowy termin do zaskarżenia uchwały. Podstawą zaskarżenia
uchwały może być naruszenie zarówno przepisów formalnych jak i przepisów
prawa materialnego, jednak powód powinien wszystkie te zarzuty, będące
podstawą żądania uchylenia uchwały powołać w pozwie dla zachowania terminu do
zaskarżenia uchwały. Powód natomiast zarzuty formalne powołał dopiero po
upływie półtora roku od doręczenia mu uchwały. Dodatkowo stwierdził, że zarzuty
te nie mogłyby być uznane za zasadne, nawet gdyby były zgłoszone w pozwie.
Powód był bowiem powiadamiany prawidłowo o terminach posiedzeń rady
nadzorczej i zebrania przedstawicieli. Wezwania na posiedzenia były awizowane ze
skutkiem doręczenia (art. 139 k.p.c.). Podjęcie ich z opóźnieniem
i niestawiennictwo powoda na tych posiedzeniach sytuacji, gdy powód mógł
skorzystać z prawa uczestniczenia w nich (§ 22 pkt 2 i § 23 pkt 2 statutu), nie może
prowadzić do uznania, ze uchwała zebrania przedstawicieli o wykluczeniu była
dotknięta wadą formalną.
4
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie art. 217 k.p.c. przez
pominięcie zgłoszonych przez niego w piśmie z 8 grudnia 2004 r. okoliczności
faktycznych uzasadniających uchylenie uchwały i stanowiących podstawę
powództwa w sprawie, oraz naruszenie prawa materialnego przez błędną
wykładnię art. 42 § 3 i 6 pr. spół. polegającą na przyjęciu przez sąd apelacyjny, że
przepis ten przewidując 6-cio tygodniowy termin do zaskarżenia uchwały obliguje
powoda do podniesienia wszystkich zarzutów będących podstawa żądania jej
uchylenia już w pozwie, a zgłoszenie dalszych zarzutów po upływie tego terminu
jest bezskuteczne.
Wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu Okręgowego
i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawy skargi są uzasadnione.
Stosownie do z art. 217 § 1 k.p.c., strona może aż do zamknięcia rozprawy
przed sądem pierwszej instancji przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na
uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony
przeciwnej, z zastrzeżeniem jednak niekorzystnych skutków, jakie według
przepisów kodeksu postępowania cywilnego mogą dla niej wyniknąć z działania na
zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień
sądu. Zgodnie z tym, strona powinna przedstawić fakty i dowody bez niepotrzebnej
zwłoki, w przeciwnym razie może narazić się na niekorzystne konsekwencje
mogące polegać na uznaniu przez sąd pewnych faktów za przyznane (art. 230
k.p.c.), lub na niekorzystnej ocenie takiego jej postępowania przy ocenie dowodów
(art. 233 k.p.c.) a także na obciążeniu jej kosztami postępowania (art. 103 § 2
k.p.c.).
Sąd pierwszej instancji ma więc co do zasady obowiązek, aż do zamknięcia
rozprawy, przyjąć twierdzenia faktyczne strony i dopuścić wnioskowane przez nią
dowody, jednakże dowody te może pominąć jeżeli okoliczności sporne zostały już
dostatecznie wyjaśnione lub jeżeli strona powołuje je tylko dla zwłoki (art. 217 § 2).
Sąd pierwszej instancji może pominąć przytoczone przez stronę okoliczności
faktyczne a także pominąć wnioskowane przez nią dowody, mimo że nie zachodzą
5
okoliczności określone w § 2 art. 217, wówczas jedynie gdy ustawa w sposób
wyraźny ustanawia w tym względzie prekluzję procesową przez wprowadzenie
obowiązku ich powołania w określonym czasie pod rygorem utraty prawa ich
dalszego powoływania. W określonych przypadkach, ustawodawca, uznając
szczególną doniosłość sprawności i szybkości postępowania sądowego wprowadził
obowiązek koncentracji czynności procesowych stron w wyznaczonym dla nich
czasie. Obowiązek taki kodeks postępowania cywilnego przewiduje dla pism
przygotowawczych w art. 207 § 3, zgodnie z którym przewodniczący może
zobowiązać stronę reprezentowana przez pełnomocnika profesjonalistę do złożenia
w wyznaczonym terminie pisma przygotowawczego, w którym jest ona
zobowiązana do powołania wszystkich twierdzeń i zarzutów, nadto
w postępowaniach odrębnych w sprawach gospodarczych i uproszczonym dla
pozwów w art. 47912
§ 2 i art. 5055
§ 1 i dla odpowiedzi na pozew w art. 47914
i art.
5055
§ 1, oraz w postępowaniu nakazowym dla pisma zawierającego zarzuty w art.
493 § 1 i art. 495 § 3.
W przedmiotowej sprawie nie wystąpiła żadna z tych sytuacji a tym samym –
jak podnosi skarżący - brak było określonych w przepisach procesowych
przesłanek do pominięcia okoliczności faktycznych przytoczonych przez powoda
w piśmie procesowym z dnia 8 grudnia 2004 r. Ocena tego faktu z punktu widzenia
przepisu art. 217 k.p.c. prowadzi do wniosku, iż doszło do jego naruszenia.
Na tle motywów zaskarżonego wyroku, zagadnienie to ma jednak przede
wszystkim aspekt materialnoprawny, do którego nawiązuje sformułowany
w skardze, na tej płaszczyźnie, zarzut naruszenia art. 42 § 2 pr. spół. (w jego
poprzednim brzmieniu przed zmianą pr. spół. ustawą z dnia 3 czerwca 2005 r.,
Dz. U. Nr 122, poz. 1024).
Podstawą żądania uchylenia uchwały walnego zgromadzenia (zebrania
przedstawicieli) mogą być zarówno zarzuty merytoryczne, jak i formalne, te ostatnie
jednak o tyle, o ile wadliwość miała lub mogła mieć wpływ na treść uchwały. Zakres
kognicji sądu badającego powództwo o uchylenie uchwały w przedmiocie
wykluczenia ze spółdzielni jest ograniczony do tych tylko przyczyn wykluczenia,
które wyraźnie zostały wymienione w treści uchwały. Nie jest dopuszczalne
formułowanie przez spółdzielnię w toku postępowania sądowego innych zarzutów,
6
które uzasadniać mają zasadności uchwały (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
5 września 2002 r., II CKN 916/00, nie publ.). Takie też tylko przyczyny mogą być
przedmiotem zarzutów, na których oparte jest powództwo o uchylenie uchwały
walnego zgromadzenia (zebrania przedstawicieli) spółdzielni.
Termin do zaskarżenia uchwały o wykluczeniu ze spółdzielni jest
zachowany, jeżeli powództwo o jej uchylenie zostanie wniesione w 6-cio
tygodniowym terminie określonym w art. 42 § 3 pr. spół. Niezależnie od podanych
w pozwie przyczyn żądania jej uchylenia, zaskarżona uchwała o wykluczeniu ze
spółdzielni, w całości nie uzyskuje mocy wiążącej. Artykuł 42 pr. spół. nie
wprowadza czasowych ograniczeń dla przytaczania przyczyn żądania uchylenia
uchwały, zaś z przepisów procesowych nie wynika nakaz ich powołania już na
etapie wytoczenia powództwa. Z tych przyczyn uznać należy, że uchwała taka
podlega badaniu przez sąd w ramach jej treści, na podstawie zarzutów zgłoszonych
przez powoda do zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji.
Prezentując pogląd przeciwny do wyżej sformułowanego Sąd Apelacyjny
rozpoznał spóźnione w jego ocenie zarzuty formalne powoda przeciwko
zaskarżonej uchwale formułując w postaci warunkowej (na wypadek gdyby były one
zgłoszone pozwie) wniosek o ich bezzasadności. Stanowisko to nie poparte przy
tym niezbędnym opisem faktów na których zostało oparte nie może być jednak
uznane za stanowcze rozstrzygniecie żądania pozwu.
Z tych względów konieczne i uzasadnione stało się uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania
(art. 39815
§ 1 k.p.c.)
jc