Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 105/06
POSTANOWIENIE
Dnia 12 stycznia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Tadeusz Żyznowski
w sprawie z powództwa R. S.
przeciwko A.J., J. J. – D. i B. D.
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 stycznia 2007 r.,
zażalenia pozwanych
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 18 października 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Powód wnosił o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niego umowy
kupna-sprzedaży określonego w pozwie lokalu mieszkalnego, wskazując,
że przedmiotem ochrony jest jego wierzytelność w kwocie 201 126 zł z umownymi
odsetkami 2% dziennie od dnia 5 listopada 2002 r., stwierdzona wyrokiem Sądu.
Wnosił również o zasądzenie odszkodowania w kwocie 159 040 zł z ustawowymi
odsetkami oraz kosztów procesu. Jako wartość przedmiotu sporu wskazał
w pozwie kwotę 220 000 zł.
Po oddaleniu w całości powództwa przez Sąd Okręgowy, powód wniósł
apelację od całego rozstrzygnięcia wskazując w niej jako wartość przedmiotu
zaskarżenia kwotę 379 040 zł.
W wyniku apelacji Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2006 r. zmienił
częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że uznał za bezskuteczną w stosunku
do powoda czynność prawną- umowę sprzedaży opisanego w wyroku lokalu
mieszkalnego, w celu ochrony wierzytelności powoda w kwocie 201 126 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia 5 listopada 2002 r., stwierdzonej opisanymi
szczegółowo wyrokami Sądów. W pozostałej części oddalił apelację i orzekł o
kosztach procesu.
Od powyższego wyroku pozwani wnieśli skargę kasacyjną zaskarżając
orzeczenie to w części uwzględniającej powództwo i wskazując jako wartość
przedmiotu zaskarżenia kwotę 201 126 zł, od której uiszczona została opłata
stosunkowa 5% w kwocie 10 057 zł.
Sąd Apelacyjny, podzielając zarzut powoda, że na skutek nieprawidłowo
określonej w skardze kasacyjnej wartości przedmiotu zaskarżenia, uiszczona
została nieprawidłowa (za mała) opłata stosunkowa, odrzucił tę skargę
postanowieniem z dnia 18 października 2006 r.
Stwierdził, że podejmując wstępne czynności oceny formalnej skuteczności
i dopuszczalności skargi kasacyjnej, musi stosować odpowiednio art. 25 § 1 k.p.c.
w związku z art. 368 § 2 i art. 39821
k.p.c. i ocenić, czy wskazana w skardze
3
kasacyjnej wartość przedmiotu zaskarżenia odpowiada zakresowi zaskarżenia i czy
jest zgodna z utrwaloną wartością przedmiotu sporu. Wskazał, że skoro
w odniesieniu do skargi pauliańskiej powód podał w pozwie, że jego wierzytelność
chroniona tą skargą wynosi 201 126 zł a jednocześnie wskazał jako wartość
przedmiotu sporu kwotę 220 000 zł i nikt tego nie zakwestionował, to wartość ta
uległa utrwaleniu, tym bardziej, że również w apelacji kwota 220 000 zł stanowiła
składnik łącznie określonej wartości przedmiotu zaskarżenia obu roszczeń.
Dlatego, w ocenie Sądu, także pozwani byli związani tą wartością wnosząc skargę
kasacyjną od orzeczenia Sądu drugiej instancji dotyczącego skargi pauliańskiej,
a zatem, mimo że Sąd ten w wyroku określił chronioną wierzytelność na kwotę
201 126 zł, powinni wskazać, jako wartość przedmiotu zaskarżenia kwotę
220 000 zł, którą zarówno Sąd, jak i strony są związani. Także opłata od skargi
kasacyjnej powinna wynosić 5% kwoty 220 000 zł a skoro była niższa, bo obliczona
od kwoty 201 126 zł, skarga podlegała odrzuceniu na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c.,
jako nienależycie opłacona.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pozwani podnieśli, że wskazana
przez nich w skardze kasacyjnej wartość przedmiotu zaskarżenia była prawidłowa,
bowiem wynikała z rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji i zakresu zaskarżenia.
Ponadto zarzucili, że skoro Sąd Apelacyjny w istocie sprawdził wartość przedmiotu
zaskarżenia, choć nie wszczął formalnie postępowania w tym zakresie, to powinien
zastosować art. 1302
§ 5 k.p.c. i wezwać pozwanych do uzupełnienia opłaty.
Wnosili o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zasądzenie na ich rzecz kosztów
postępowania zażaleniowego.
W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wartość przedmiotu sporu i zaskarżenia, którą co do zasady określają
strony, powinna odpowiadać obiektywnym kryteriom wskazanym w przepisach
k.p.c., a przede wszystkim uwzględniać co jest przedmiotem roszczenia
i zaskarżenia i jak, w odniesieniu do tego roszczenia, powinny być określone obie
4
te wartości. Sąd jest związany jedynie obiektywnie prawidłowo określoną wartością
przedmiotu sporu i zaskarżenia, wyliczoną według wskazanych wyżej zasad.
W sprawie opartej na roszczeniu z art. 527 k.c. (tzw. skarga pauliańska)
wartość przedmiotu sporu powinna być określona jako kwota równa wierzytelności
powoda, która ma być chroniona tą skargą. Uwzględnienie powództwa oznacza
bowiem, że wierzyciel może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej,
dochodzić zaspokojenia tej wierzytelności z przedmiotów majątkowych, które
wskutek czynności prawnej uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika
albo do niego nie weszły (art. 532 k.c.). Przedmiotem ochrony jest tu zatem
wierzytelność powoda, która nie mogła zostać zaspokojona na skutek krzywdzącej
wierzyciela czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią
i wierzytelność ta, określona kwotowo, stanowi wartość przedmiotu sporu, zgodnie
z zasadami art. 19 § 2 i art. 20 k.p.c.
W rozpoznawanej sprawie wskazana przez powoda w pozwie wartość
przedmiotu sporu nie odpowiadała powyższym kryteriom, co powinno spowodować
działania Sądu, mające na celu jej prawidłowe określenie (art. 25 § 1 k.p.c.).
Brak takich działań skutkował utrwaleniem tej wartości w postępowaniu
apelacyjnym. Skoro jednak Sąd Apelacyjny, uwzględniając apelację i powództwo
w tym zakresie, określił w wyroku kwotowo wierzytelność podlegającą ochronie,
kwota ta, jako prawidłowa i wiążąca strony oraz Sąd, stała się wartością przedmiotu
sporu i zaskarżenia w dalszym postępowaniu. Wartość przedmiotu zaskarżenia
w skardze kasacyjnej zależy bowiem od rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji
i zakresu jego zaskarżenia. Byłoby sprzeczne z tą zasadą oraz z celem i zasadami
regulacji k.p.c. dotyczącej wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia, wymaganie od
strony, by wskazała w skardze kasacyjnej, jako wartość przedmiotu zaskarżenia,
wartość przedmiotu sporu wadliwie od początku określoną i nieustaloną prawidłowo
przez Sąd pierwszej instancji, zamiast prawidłowej wartości, wynikającej wprost
z reformatoryjnego wyroku Sądu drugiej instancji.
Należy zatem uznać, że pozwani prawidłowo oznaczyli w skardze kasacyjnej
wartość przedmiotu zaskarżenia odpowiadającą kwocie wierzytelności powoda
wskazanej przez Sąd Apelacyjny w wyroku reformatoryjnym jako podlegającej
zaspokojeniu z przedmiotu majątkowego, który w wyniku krzywdzącej wierzyciela
5
czynności dłużnika z osobą trzecią, wyszedł z majątku dłużnika. Prawidłowo także
uiścili opłatę stosunkową od skargi kasacyjnej stanowiącą 5% tej wartości (art. 13
w zw. z art. 3 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych, Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.). Nie było zatem podstaw
z art. 1302
§ 3 k.p.c. do odrzucenia skargi kasacyjnej, co uzasadniało
uwzględnienie zażalenia (art. 39816
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
Dla skuteczności zażalenia nie ma już zatem istotnego znaczenia drugi
zarzut, naruszenia art. 1302
§ 5 k.p.c. W tym zakresie nie można w pełni podzielić
stanowiska skarżących, że Sąd Apelacyjny, choć formalnie nie wszczął procedury
wskazanej w art. 25 § 1 k.p.c., to w istocie, na zarzut powoda, przepis ten
zastosował. Sąd ten bowiem, w ramach badania dopuszczalności i wymogów
formalnych skargi kasacyjnej, miał prawo ocenić, czy podana w niej wartość
przedmiotu zaskarżenia odpowiada podanej i utrwalonej w toku procesu wartości
przedmiotu sporu i zakresowi zaskarżenia, co nie stanowiło postępowania
przewidzianego w art. 25 § 1 k.p.c. Jednakże w okolicznościach faktycznych
sprawy, zważywszy na wskazaną zarówno przez powoda w pozwie, jak i przez Sąd
drugiej instancji w wyroku wartość podlegającej ochronie wierzytelności,
nieodpowiadającą podanej przez powoda wartości przedmiotu sporu, Sąd
Apelacyjny, jeżeli uznał, że wskazana w skardze kasacyjnej wartość przedmiotu
zaskarżenia, odpowiadająca wartości chronionej wierzytelności, jest wadliwa
i wynikająca z niej opłata również, powinien był zastosować art. 1302
§ 5 k.p.c.
I wezwać pełnomocnika pozwanych do uzupełnienia opłaty. Wymagała tego
lojalność wobec strony procesu, która nie może ponosić ujemnych skutków
procesowych nieprawidłowego działania Sądów w zakresie ustalania wartości
przedmiotu sporu i zaskarżenia.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone
postanowienie. Wnioski obu stron o zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego pozostawiono do rozstrzygnięcia w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
jz