V CSK 457/06
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:12-05-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 457/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 marca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSN Dariusz Zawistowski
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa S. S.A.
przeciwko Gminie M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 marca 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 kwietnia 2006 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Według niespornych ustaleń w sprawie, w dniu 11 grudnia 2002 r. pozwana
Miasto i Gmina M. jako inwestor zawarła umowę z generalnym wykonawcą E. SA,
noszącym następnie nazwę M. SA, na wykonanie robót określonych jako
„Rozwiązywanie gospodarki ściekowej na terenie Miasta i Gminy M.”. W ramach
realizacji tej inwestycji w dniu 26 maja 2004 r. generalny wykonawca zawarł umowę
z powodową S. SA na wykonanie prac obejmujących odtworzenie nawierzchni po
robotach kanalizacyjnych, czemu Gmina nie sprzeciwiła się. Wystawione przez
powódkę faktury po wykonaniu robót nie zostały opłacone przez M. SA, a w dniu
21 marca 2005 r. została ogłoszona jej upadłość. Powódka zgłosiła
w postępowaniu upadłościowym wierzytelność z tytułu należności za wykonane
prace. W niniejszej sprawie wystąpiła o zasądzenie w postępowaniu nakazowym tej
należności w kwocie 450.077,19 zł od pozwanych Miasta i Gminy M. oraz od M.
SA. Od wydanego nakazu zapłaty uwzględniającego powództwo, pozwana Gmina
wniosła zarzuty. Sąd Okręgowy w J. wyrokiem z dnia 11 października 2005 r.
uchylił nakaz zapłaty wobec tej pozwanej i oddalił powództwo. W uzasadnieniu
tego rozstrzygnięcia wskazał, iż art. 6471
§ 5 k.c., ustanawiający solidarną
odpowiedzialność inwestora wraz z generalnym wykonawcą w stosunku do
podwykonawców, wprowadzony ustawą nowelizującą z dnia 14 lutego 2003 r.
(Dz.U. nr 49, poz. 408), wszedł w życie z dniem 24 kwietnia 2004 r. Zdaniem tego
Sądu, przepis ten, powołany jako podstawa prawna roszczenia przeciwko Gminie,
nie może mieć zastosowania do umowy o roboty budowlane zawartej przez
inwestora z generalnym wykonawcą przed tą datą, (w dniu 11 grudnia 2002 r.).
Dlatego powództwo przeciwko tej pozwanej podlegało oddaleniu.
Apelacja powódki od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego, który zaakceptował stanowisko prawne Sądu I – ej Instancji.
W skardze kasacyjnej strona powodowa zarzuciła naruszenie art. 6471
§ 5
k.c. w zw. z art. 8 wspomnianej ustawy nowelizującej i na tej podstawie wniosła
o uchylenie skarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,
3
ewentualnie o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji i utrzymanie w mocy
w stosunku do pozwanej Gminy nakazu zapłaty z dnia 15 lutego 2005 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wprowadzony w życie z dniem 24 kwietnia ustawą nowelizacyjną art. 6471
§ 5 k.c. stanowi, że zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor
i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za roboty budowlane wykonane
przez podwykonawcę. Z uzasadnienia projektu tego przepisu wynika, że celem
nowej regulacji było zapobieganie negatywnemu zjawisku powstrzymywania się
przez wykonawców z zapłatą wynagrodzeń podwykonawcom, zwłaszcza małym
przedsiębiorcom. Przepis statuuje ustawową bierną solidarność o charakterze
gwarancyjnym w postaci odpowiedzialności ex lege za cudzy dług, co jest
odstępstwem od zasady prawa obligacyjnego, zgodnie z którą skuteczność
zobowiązań umownych ogranicza się do stron zawartego kontraktu. Rozwiązanie to
zostało uznane w doktrynie za kontrowersyjne. Kontrowersyjność jego podkreśla
się także w orzecznictwie (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca
2006, III CZP 36/06, Biul. SN 2006/6/06). Niezależnie od zgłaszanych zastrzeżeń
doktrynalnych i praktycznych, w judykaturze zwraca się uwagę na to, że brzmienie
gramatyczne tego przepisu nie daje podstaw do uznania, iż uzależnia on początek
solidarnej odpowiedzialność wykonawcy i inwestora w stosunku do podwykonawcy
od daty zawarcia „głównej” umowy o roboty budowlane pomiędzy inwestorem
a wykonawcą. Wręcz przeciwnie, norma ta akcentuje zawarcie umowy
z podwykonawcą, nie wspominając nic o umowie wykonawcy z inwestorem.
Także wspomniany cel wprowadzenia tego przepisu uzasadnia przyjęcie wykładni,
że o solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy wobec podwykonawcy
przesądza data umowy o roboty budowlane zawarta przez tegoż podwykonawcę,
a nie data umowy głównej, którą zawarli inwestor i wykonawca na początku
procesu inwestycyjnego. Dlatego też w wyrokach z dnia 30 maja 2006 r., IV CSK
61/06 (Wokanda 2006, nr 11, poz. 6) oraz z dnia 15 listopada 2006 r., V CSK
221/06, niepubl., Sąd Najwyższy przyjął, że surowa odpowiedzialność inwestora
wobec podwykonawcy, wprowadzona w art. 6471
§ 5 k.c., wchodzi w grę także
wówczas, gdy umowa „główna” pomiędzy inwestorem a wykonawcą została
zawarta przed dniem 24 kwietnia 2003 r., jeżeli tylko podwykonawca zawarł umowę
4
już po tej dacie. O przyjęciu tej odpowiedzialności decyduje zatem data umowy
o roboty zawarta przez podwykonawcę, a nie przez inwestora. Należy przy tym
podkreślić, że istnienie tej solidarnej odpowiedzialności uwarunkowane jest od
spełnienia dalszych przesłanek, wymienionych w art. 6471
§ 2 – 4 k.c., które nie
były dotychczas przedmiotem kategorycznych ustaleń w sprawie. Ponieważ Sąd
Apelacyjny, ferując zaskarżony wyrok, wychodził z odmiennych założeń prawnych,
skargę kasacyjną należało uwzględnić (art. 39818
w zw. z art. 108 § 2 k.p.c.).
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 marca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSN Dariusz Zawistowski
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa S. S.A.
przeciwko Gminie M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 marca 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 kwietnia 2006 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Według niespornych ustaleń w sprawie, w dniu 11 grudnia 2002 r. pozwana
Miasto i Gmina M. jako inwestor zawarła umowę z generalnym wykonawcą E. SA,
noszącym następnie nazwę M. SA, na wykonanie robót określonych jako
„Rozwiązywanie gospodarki ściekowej na terenie Miasta i Gminy M.”. W ramach
realizacji tej inwestycji w dniu 26 maja 2004 r. generalny wykonawca zawarł umowę
z powodową S. SA na wykonanie prac obejmujących odtworzenie nawierzchni po
robotach kanalizacyjnych, czemu Gmina nie sprzeciwiła się. Wystawione przez
powódkę faktury po wykonaniu robót nie zostały opłacone przez M. SA, a w dniu
21 marca 2005 r. została ogłoszona jej upadłość. Powódka zgłosiła
w postępowaniu upadłościowym wierzytelność z tytułu należności za wykonane
prace. W niniejszej sprawie wystąpiła o zasądzenie w postępowaniu nakazowym tej
należności w kwocie 450.077,19 zł od pozwanych Miasta i Gminy M. oraz od M.
SA. Od wydanego nakazu zapłaty uwzględniającego powództwo, pozwana Gmina
wniosła zarzuty. Sąd Okręgowy w J. wyrokiem z dnia 11 października 2005 r.
uchylił nakaz zapłaty wobec tej pozwanej i oddalił powództwo. W uzasadnieniu
tego rozstrzygnięcia wskazał, iż art. 6471
§ 5 k.c., ustanawiający solidarną
odpowiedzialność inwestora wraz z generalnym wykonawcą w stosunku do
podwykonawców, wprowadzony ustawą nowelizującą z dnia 14 lutego 2003 r.
(Dz.U. nr 49, poz. 408), wszedł w życie z dniem 24 kwietnia 2004 r. Zdaniem tego
Sądu, przepis ten, powołany jako podstawa prawna roszczenia przeciwko Gminie,
nie może mieć zastosowania do umowy o roboty budowlane zawartej przez
inwestora z generalnym wykonawcą przed tą datą, (w dniu 11 grudnia 2002 r.).
Dlatego powództwo przeciwko tej pozwanej podlegało oddaleniu.
Apelacja powódki od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego, który zaakceptował stanowisko prawne Sądu I – ej Instancji.
W skardze kasacyjnej strona powodowa zarzuciła naruszenie art. 6471
§ 5
k.c. w zw. z art. 8 wspomnianej ustawy nowelizującej i na tej podstawie wniosła
o uchylenie skarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,
3
ewentualnie o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji i utrzymanie w mocy
w stosunku do pozwanej Gminy nakazu zapłaty z dnia 15 lutego 2005 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wprowadzony w życie z dniem 24 kwietnia ustawą nowelizacyjną art. 6471
§ 5 k.c. stanowi, że zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor
i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za roboty budowlane wykonane
przez podwykonawcę. Z uzasadnienia projektu tego przepisu wynika, że celem
nowej regulacji było zapobieganie negatywnemu zjawisku powstrzymywania się
przez wykonawców z zapłatą wynagrodzeń podwykonawcom, zwłaszcza małym
przedsiębiorcom. Przepis statuuje ustawową bierną solidarność o charakterze
gwarancyjnym w postaci odpowiedzialności ex lege za cudzy dług, co jest
odstępstwem od zasady prawa obligacyjnego, zgodnie z którą skuteczność
zobowiązań umownych ogranicza się do stron zawartego kontraktu. Rozwiązanie to
zostało uznane w doktrynie za kontrowersyjne. Kontrowersyjność jego podkreśla
się także w orzecznictwie (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca
2006, III CZP 36/06, Biul. SN 2006/6/06). Niezależnie od zgłaszanych zastrzeżeń
doktrynalnych i praktycznych, w judykaturze zwraca się uwagę na to, że brzmienie
gramatyczne tego przepisu nie daje podstaw do uznania, iż uzależnia on początek
solidarnej odpowiedzialność wykonawcy i inwestora w stosunku do podwykonawcy
od daty zawarcia „głównej” umowy o roboty budowlane pomiędzy inwestorem
a wykonawcą. Wręcz przeciwnie, norma ta akcentuje zawarcie umowy
z podwykonawcą, nie wspominając nic o umowie wykonawcy z inwestorem.
Także wspomniany cel wprowadzenia tego przepisu uzasadnia przyjęcie wykładni,
że o solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy wobec podwykonawcy
przesądza data umowy o roboty budowlane zawarta przez tegoż podwykonawcę,
a nie data umowy głównej, którą zawarli inwestor i wykonawca na początku
procesu inwestycyjnego. Dlatego też w wyrokach z dnia 30 maja 2006 r., IV CSK
61/06 (Wokanda 2006, nr 11, poz. 6) oraz z dnia 15 listopada 2006 r., V CSK
221/06, niepubl., Sąd Najwyższy przyjął, że surowa odpowiedzialność inwestora
wobec podwykonawcy, wprowadzona w art. 6471
§ 5 k.c., wchodzi w grę także
wówczas, gdy umowa „główna” pomiędzy inwestorem a wykonawcą została
zawarta przed dniem 24 kwietnia 2003 r., jeżeli tylko podwykonawca zawarł umowę
4
już po tej dacie. O przyjęciu tej odpowiedzialności decyduje zatem data umowy
o roboty zawarta przez podwykonawcę, a nie przez inwestora. Należy przy tym
podkreślić, że istnienie tej solidarnej odpowiedzialności uwarunkowane jest od
spełnienia dalszych przesłanek, wymienionych w art. 6471
§ 2 – 4 k.c., które nie
były dotychczas przedmiotem kategorycznych ustaleń w sprawie. Ponieważ Sąd
Apelacyjny, ferując zaskarżony wyrok, wychodził z odmiennych założeń prawnych,
skargę kasacyjną należało uwzględnić (art. 39818
w zw. z art. 108 § 2 k.p.c.).