Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 475/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 marca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J.S.
przeciwko Gminie Ż.
o wydanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 marca 2007 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 czerwca 2006 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 10 stycznia 2006 r. oddalił powództwo
o wydanie wniesione przez J.S. przeciwko Gminie Ż. Sąd ten ustalił, że powód w
oparciu o umowę z dnia 10 października 1992 r. dzierżawił należącą do strony
pozwanej nieruchomość gruntową z położoną na niej stacją paliw i zapleczem
eksploatacyjnym. Na podstawie aneksu do tej umowy powód zobowiązał się do
rozbudowy dzierżawionych obiektów i zainwestowania kwoty 500 000 zł. W
listopadzie 1999 r. powód zakupił 3 dystrybutory, wykonał nową wiatę, rozbudował
budynek handlowy, wymienił instalację CO i instalację elektryczną oraz położył
kostkę brukową pod wiatą. Strona pozwana wypowiedziała umowę z uwagi na
zaleganie powoda z płatnością dwóch kolejnych rat czynszu. W ocenie Sądu
Okręgowego prace wykonane przez powoda w okresie obowiązywania umowy
stanowiły ulepszenia przedmiotu najmu w rozumieniu art. 676 k.c. Zgodnie z treścią
tego przepisu to do wydzierżawiającego należy wybór, czy chce zatrzymać
ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, czy też
żądać przywrócenia stanu poprzedniego. Dlatego żądanie wydania ulepszeń
poczynionych przez powoda nie zasługiwało na uwzględnienie i powództwo
należało oddalić.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 czerwca 2006 r. oddalił apelację
powoda. Sąd drugiej instancji podzielił w całości ustalenia faktyczne Sądu
Okręgowego oraz jego ocenę, że żądanie pozwu dotyczyło wydania ulepszeń
w rozumieniu art. 676 k.c. i nie zasługiwało na uwzględnienie z przyczyn
wskazanych przez sąd pierwszej instancji. Sąd Apelacyjny uznał, że jedynie
kwalifikacja umowy łączącej strony była wadliwa, gdyż w rzeczywistości strony
łączyła umowa najmu. Nie miało to jednak wpływu na możliwość uwzględnienia
apelacji.
Skarga kasacyjna powoda została oparta o obie podstawy określone w art.
3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego powód zarzucił
obrazę art. 676 k.c. i art. 659 k.c. W ramach zaś podstawy naruszenia przepisów
postępowania obrazę art. 386 k.p.c. W oparciu o te zarzuty wniósł o uchylenie
3
zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w G. i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji,
ewentualnie o uchylenie wskazanych wyżej wyroków oraz orzeczenie co do istoty
sprawy i uwzględnienie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji powód dokonał
zmiany pierwotnego żądania pozwu i po jego ostatecznym sprecyzowaniu domagał
się wyłącznie wydania wskazanych przez niego przedmiotów. Bezzasadny był
zatem zarzut naruszenia art. 386 k.p.c. w wyniku rzekomego nierozpoznania
żądania zapłaty za rzeczy stanowiące własność powoda.
Usprawiedliwione były natomiast zarzuty naruszenia prawa materialnego.
Wymaga podkreślenia, że prawidłowe zastosowanie prawa materialnego jest
uzależnione od dokonania prawidłowych ustaleń faktycznych, obejmujących
okoliczności niezbędne dla możliwości zastosowania określonych jego przepisów.
W rozstrzyganej sprawie tego rodzaju ustalenia w zakresie odnoszącym się do
charakteru rzeczy, których dotyczyło żądanie wydania, nie zostały dokonane.
Wskazuje na to jednoznacznie treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Mimo, że
w skardze kasacyjnej brak było zarzutu dotyczącego naruszenia art. 328 k.p.c. nie
sposób nie odnieść się do formy uzasadnienia tego orzeczenia. Jego treść
zawierająca uzasadnienie rozstrzygnięcia o apelacji powoda jest nader lakoniczna
i w żadnym razie nie odpowiada wymogom uzasadnienia wyroku określonym w art.
328 k.p.c. Zawiera ono jedynie skąpą relację przedstawiającą sam pogląd Sądu
drugiej instancji co do podstawy prawnej rozstrzygnięcia, pozbawioną zupełnie
motywów prezentowanej oceny. W konsekwencji nie sposób dociec, z jakich
powodów Sąd Apelacyjny uznał, że rzeczy, których wydania domagał się powód
stanowiły ulepszenia w rozumieniu art. 676 k.c., co stanowiło podstawę dla
uzasadnienia stanowiska o bezzasadności powództwa. Pominięto zupełnie ocenę
czy rzeczy te stały się częściami składowymi dzierżawionej nieruchomości, czy też
jak twierdzi powód, były z nią połączone jedynie dla przemijającego użytku i powód
nadal jest ich właścicielem. Już z tego względu nie można przyjąć, że
zastosowanie art. 676 k.c. było prawidłowe. Nadto nie można zaakceptować
4
stanowiska, że treść art. 676 k.c. zezwala wydzierżawiającemu na bezterminowe
dokonywanie wyboru sposobu rozliczeń z dzierżawcą, który rzecz dzierżawioną
ulepszył. Zatem nawet w przypadku istnienia podstaw dla oceny, że nakłady
dokonane przez powoda doprowadziły do ulepszenia przedmiotu dzierżawy
w rozumieniu art. 676 k.c., należało ocenić, czy w okolicznościach rozstrzyganej
sprawy wydzierżawiający nadal może dokonać wyboru co do sposobu rozliczeń
z powodem. Podobnie jak ocena, że rzeczy objęte żądaniem pozwu stanowią
jedynie ulepszenia nieruchomości strony pozwanej, nieumotywowane należycie jest
stanowisko Sądu drugiej instancji, że strony łączyła umowa najmu, a nie dzierżawy,
jak przyjął Sąd Okręgowy. Zostało ono wyrażone również bez jakiegokolwiek
uzasadnienia, choć treść umowy łączącej strony stanowiła wyraźnie, że zawarły
one umowę dzierżawy, a jej przedmiot i sama treść umowy określająca uprawnienia
powoda, nie wykluczały zawarcia takiej właśnie umowy.
Z przyczyn wyżej wskazanych brak jest w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku podstaw umożliwiających dokonanie jego kontroli w zakresie niezbędnym
dla potrzeb postępowania kasacyjnego, co przesądzało o zasadności skargi
kasacyjnej i nakazywało jej uwzględnienie. Dlatego też zaskarżony wyrok podlegał
uchyleniu na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.