Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 11/07
POSTANOWIENIE
Dnia 15 marca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z wniosku U.L.
przy uczestnictwie R.M. i I.I.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 marca 2007 r.,
zażalenia uczestnika postępowania R.M.
na postanowienie Sądu Okręgowego w P.
z dnia 22 września 2006 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w L. postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2006 r., dokonał
częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w L. przy ul. N.
[…], mapa 8, działka 56/1 o powierzchni 0,0380 ha zabudowanej budynkiem
mieszkalnym i gospodarczym, dla której Sąd Rejonowy w L. prowadzi księgę
wieczystą Kw nr [...], o wartości 351,200 zł, stanowiącej współwłasność w ½ części
wnioskodawczyni U.L., a w częściach po ¼ uczestników postępowania R.M. i I.I. w
ten sposób, że udział w wysokości ½ części we własności tej nieruchomości
przysługujący wnioskodawczyni przyznał uczestnikowi postępowania R.M., zasądził
od niego na rzecz U.L. kwotę 175,600 zł tytułem spłaty równowartości jej udziału,
płatną w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z
ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności, zasądził od wnioskodawczyni na
rzecz R.M. kwotę 238.860 zł tytułem spłaty równowartości ½ części nakładów
poniesionych przez tegoż uczestnika z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w
płatności, zasądził od R.M. na rzecz wnioskodawczyni kwotę 317.825 zł tytułem ½
części wartości uzyskanych przez niego dochodów z nieruchomości, płatną w
terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi
odsetkami w razie zwłoki w płatności i orzekł o kosztach postępowania.
W apelacji od powyższego postanowienia uczestnik postępowania R.M.
wniósł o jego zmianę i stwierdzenie nabycia prawa własności udziału w ½ części
nieruchomości przez zasiedzenie oraz umorzenie postępowania w sprawie
zniesienia współwłasności nieruchomości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzucił
Sądowi pierwszej instancji naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną
wykładnię art. 336 k.c. i art. 172 k.c. oraz wadliwą ocenę zebranego w sprawie
materiału dowodowego w zakresie zniesienia współwłasności nieruchomości,
zwłaszcza w sferze dokonanych rozliczeń.
3
Sąd Okręgowy w P. zaskarżonym postanowieniem odrzucił apelację
uczestnika postępowania R.M. i orzekł o kosztach zastępstwa procesowego
w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Okręgowy wskazał, że jakkolwiek apelujący już w dniu 21 sierpnia
1992 r. wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia udziału w ½ części
nieruchomości objętej wnioskiem o zniesienie współwłasności i sprawa z tego
wniosku została przekazana do łącznego rozstrzygnięcia ze sprawą rozpoznawaną,
w sentencji zaskarżonego postanowienia Sądu pierwszej instancji brak jest
orzeczenia w przedmiocie zasiedzenia. Do kwestii tej Sąd Rejonowy odniósł się
jedynie w uzasadnieniu postanowienia, traktując wniosek apelującego jako
„zarzut zasiedzenia". W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał apelację
uczestnika postępowania w części dotyczącej zasiedzenia, jako wniesioną
na orzeczenie nieistniejące, za niedopuszczalną i odrzucił ją na podstawie art. 373
k.p.c. w zw. z art. 370 k.p.c.
Sąd Okręgowy stwierdził również, że brak było podstaw do merytorycznego
rozstrzygania zarzutów apelacji odnośnie do rozstrzygnięcia Sądu l instancji w
kwestii zniesienia współwłasności. Skarżący, reprezentowany przez fachowego
pełnomocnika, nie sformułował bowiem w sposób jasny i precyzyjny zarzutów
apelacyjnych, ograniczając się jedynie - i to z ostrożności procesowej - do
ogólnikowego stwierdzenia, że Sąd Rejonowy dokonał błędnej oceny zebranego
w sprawie materiału dowodowego istotnego dla zniesienia współwłasności
i dokonania wzajemnych rozliczeń. W ocenie Sądu Okręgowego,
tak skonstruowana apelacja nie zawiera zwięzłego przedstawienia zarzutów
(art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c.). Zgodnie z treścią art. 3701
w zw. z art. 368 § 1 pkt 2
k.p.c., Sąd Okręgowy nie był zobowiązany do wezwania uczestnika postępowania
do uzupełnienia powyższego braku formalnego apelacji na podstawie art. 373 zd. 2
k.p.c., gdyż wniesiona ona została przez adwokata. Nie było zatem możliwe
skuteczne uzupełnienie tego braku po upływie terminu przewidzianego dla
wniesienia apelacji. W konsekwencji apelacja również w tej części podlega
odrzuceniu (art. 3701
w zw. z art. 368 § 1 pkt. 2 k.p.c.).
4
W zażaleniu na powyższe postanowienie uczestnik postępowania R.M.
zarzucił naruszenie prawa procesowego, tj. art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez błędne
uznanie, że zarzut apelacyjny dotyczący wadliwej oceny zebranego materiału
dowodowego w zakresie zniesienia współwłasności nieruchomości, zwłaszcza w
sferze dokonanych rozliczeń, nie jest zwięzły oraz że zarzut ten został
sformułowany w formie ewentualnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażaleniu nie można odmówić słuszności.
Apelacja jest podstawowym środkiem odwoławczym, służącym do
zaskarżania merytorycznych orzeczeń sądów pierwszej instancji. Jej istota
sprowadza się do ponowienia i uzupełnienia postępowania prowadzonego przed
sądem pierwszej instancji celem sprawdzenia - w granicach zaskarżenia
dokonanego przez uprawniony podmiot - zasadności i legalności
kwestionowanego orzeczenia. Apelacja - co do zasady - jest środkiem
odwoławczym powszechnie dostępnym. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego
nie nakładają przymusu adwokacko - radcowskiego w postępowaniu przed sądem
drugiej instancji. Wymogi formalne apelacji nie są tak rygorystyczne,
jak w przypadku innych środków prawnych (np. skargi kasacyjnej). Poza
wymogami ogólnymi, stawianymi innym pismom procesowym, musi ona zwierać
elementy wskazane w art. 368 § 1 k.p.c., w tym między innymi zwięzłe
przedstawienie i uzasadnienie zarzutów. Zarzutem apelacji może być każda wada
orzeczenia, której istnienie - zdaniem skarżącego - uzasadnia zaskarżenie
orzeczenia sadu pierwszej instancji. Skarżący może podnieść naruszenie prawa
materialnego lub procesowego, jak też zarzucić sądowi ustalenie stanu faktycznego
sprawy niezgodnego ze stanem rzeczywistym.
Apelacja sporządzona i wniesiona przez stronę reprezentowaną przez
fachowego pełnomocnika winna spełniać powyższe kryteria. Przepisy kodeksu
postępowania cywilnego nie przewidują w stosunku do takiej apelacji żadnych
dodatkowych wymagań w zakresie jej elementów konstrukcyjnych. Nie dają też
podstaw do dokonywania oceny jej wymogów formalnych według bardziej
rygorystycznych kryteriów. Powyższy pogląd ma odzwierciedlenie w treści przepisu art.
5
3701
k.p.c., który apelacji sporządzonej przez fachowego pełnomocnika, tj. adwokata,
radcę prawnego lub rzecznika patentowego, stawia dokładnie takie same wymagania
formalne, jak apelacji wniesionej przez stronę działająca osobiście lub przez innego
pełnomocnika nie będącego profesjonalistą. Przepis ten przewiduje natomiast odmienny
skutek w przypadku, gdy apelacja wniesiona przez profesjonalistę nie spełnia wymagań
określonych w art. 368 § 1 pkt 1-3 i 5 k.p.c. W takiej sytuacji sąd pierwszej instancji
odrzuca apelację bez wzywania do usunięcia tych braków, zawiadamiając właściwy
organ samorządu zawodowego, do którego należy pełnomocnik.
Zarzuty apelacji winny być przedstawione w sposób na tyle konkretny
i szczegółowy, aby sąd drugiej instancji mógł przeprowadzić postępowanie
w odpowiednim kierunku. Nie wystarczy oczywiście sformułowanie zarzutu w sposób
ogólnikowy, tj. bez wskazania istoty wytykanego błędu.
Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy, należy stwierdzić,
że apelacja wniesiona przez uczestnika postępowania R.M. spełnia wymogi formalne
stawiane temu środkowi odwoławczemu. Nie można zgodzić się z oceną Sądu
Okręgowego wskazującą na brak w apelacji skarżącego zwięzłego przedstawienia
zarzutów. Skarżący wyraźnie wytknął sądowi pierwszej instancji - poza naruszeniem
prawa materialnego (przepisów art. 336 i art. 172 k.c. przez ich błędną wykładnię) -
wadliwą ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, na którym oparte zostało
rozstrzygnięcie w przedmiocie zniesienia współwłasności i rozliczenia uczestników
postępowania. Zarzut ten skarżący obszernie uzasadnił argumentacją przytoczoną na
drugiej i trzeciej stronie uzasadnienia apelacji. W szczególności wskazał, że ustalenia
Sądu Rejonowego co do wartości nieruchomości i wysokości obciążających go spłat na
rzecz wnioskodawczyni stoją w sprzeczności z dowodem z opinii biegłego. Trzeba
zauważyć, że bez znaczenia jest fakt, iż zarzut powyższy został sformułowany jako
ewentualny („z przezorności procesowej"). Kodeks postępowania cywilnego nie wyłącza
bowiem dopuszczalności takiego formułowania zarzutów apelacyjnych. Korzystanie
przez skarżących z takiej możliwości może być niejednokrotnie logicznie uzasadnione
(w razie konkurencyjności, czy też wzajemnego wykluczania się poniesionych
zarzutów).
6
Dokonana przez Sąd Okręgowy wadliwa ocena spełnienia przez skarżącego
wymogu zwięzłego przedstawienia zarzutów apelacyjnych uzasadnia uchylenie
zaskarżonego postanowienia w całości. W konsekwencji apelacja uczestnika
postępowania podlegać będzie merytorycznemu rozpoznaniu. Kwestionowanie przez
skarżącego sposobu zniesienia współwłasności, jako nie odpowiadającego
przypadającym uczestnikom postępowania udziałom we własności nieruchomości,
wymagać będzie rzecz jasna odniesienia się i do tych zarzutów apelacyjnych.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c. orzekł, jak w sentencji.