Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maria Sokołowska
Sędziowie:	SA Katarzyna Przybylska SA Maryla Domel-Jasińska (spr.)
Protokolant:	stażysta Aleksandra Ćwiek

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa A. C.

przeciwko Gminie M. B.

o zapłatę i podwyższenie renty

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

z dnia 21 marca 2012 r. sygn. akt I C 115/09

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

- w punkcie 1 (pierwszym) w ten sposób, że w miejsce zasądzonej tam od pozwanego na rzecz powódki kwoty 121.983 zł (sto dwadzieścia jeden tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt trzy) zasądza kwotę 108.984 zł (sto osiem tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt cztery) z ustawowymi odsetkami od kwot:

a) 18.998 zł (osiemnaście tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt osiem złotych) od dnia 1 grudnia 2007 r. do dnia zapłaty;

b) 19.339 zł (dziewiętnaście tysięcy trzysta trzydzieści dziewięć złotych) od dnia 9 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty;

c) 36.824 zł (trzydzieści sześć tysięcy osiemset dwadzieścia cztery) od dnia 2 lutego 2011 r. do dnia zapłaty;

d) 33.823 zł (trzydzieści trzy tysiące osiemset dwadzieścia trzy złote) od dnia 18 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty;

- w punkcie 2 (drugim) o tyle tylko, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powódki rentę w kwocie 1.600 zł miesięcznie podwyższa do kwoty 2.560 zł (dwa tysiące pięćset sześćdziesiąt) miesięcznie;

- w punkcie 3 (trzecim) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 25.710 zł (dwadzieścia pięć tysięcy siedemset dziesięć) z ustawowymi odsetkami od dnia 1 grudnia 2007 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

- w punkcie 4 (czwartym) w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powódki tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 8.463 zł (osiem tysięcy czterysta sześćdziesiąt trzy) podwyższa do kwoty 10.911,40 zł (dziesięć tysięcy dziewięćset jedenaście złotych czterdzieści groszy);

II.  oddala obie apelacje w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.048 zł (cztery tysiące czterdzieści osiem) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Małoletnia powódka A. C. pozwem z dnia 5 marca 2009 r. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej Gminy M. B. kwoty 64 747 zł tytułem zwrotu poniesionych kosztów rehabilitacji i zakupu specjalistycznego sprzętu, z ustawowymi odsetkami oraz podwyższenia renty zasądzonej od pozwanej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 maja 2004 r., z kwoty 895 zł miesięcznie, do kwoty 3000 zł miesięcznie. Domagała się także powódka zwrotu kosztów procesu.

Z uzasadnienia pozwu wynikało, że wyrokiem z dnia 31 lipca 2003 r. sygn. akt IC (...) Sąd Okręgowy w (...) zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia, kwotę 38 729,81 zł tytułem odszkodowania i rentę w kwocie 600 zł miesięcznie. Ustalono również odpowiedzialność pozwanej za skutki zdarzenia, które mogą ujawnić się w przyszłości.

Wskazana wyżej renta została podwyższona na mocy wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 maja 2004r. sygn. akt I ACa (...) do kwoty 895 zł miesięcznie.

W sprawie o sygn. akt IC (...) ustalono, że na skutek zawinionego i wadliwego działania pracowników Szpitala Miejskiego im. (...) w B. powódka urodziła się (...). Uszczerbek na zdrowiu powódki wyniósł 100%. Powódka wymaga pełnej opieki osób trzecich i systematycznej rehabilitacji.

Obecnie w pozwie rodzice powódki wywodzili, że powódka jest starsza, jej stan zdrowia nie uległ poprawie ale zwiększyły się jej potrzeby i koszty zapewnienia opieki. Od chwili wyroku z 7 maja 2004 r. nastąpiła istotna zmiana warunków ekonomicznych. Powódka poniosła koszty rehabilitacji i zakupu specjalistycznego sprzętu o wartości dochodzonej pozwem.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa. Zgłosiła zarzut przedawnienia w stosunku do części roszczeń odszkodowawczych powódki a także zarzuciła, że potrzeba rehabilitacji powódki była znana w chwili wyrokowania przez sądy obu instancji w latach 2003-2004 i jest zaspokajana w ramach renty związanej ze zwiększonymi potrzebami powódki. Koszty rehabilitacji nie są zatem nowymi skutkami zdarzenia. Nadto pozwana zakwestionowała celowość przebywania powódki na turnusach rehabilitacyjnych kilkakrotnie w ciągu roku, zapłacenie przez powódkę przedstawionych faktur VAT i datę żądania odsetek. Wywodziła, że po wydaniu wyroku zasądzającego rentę nie nastąpiła zmiana stosunków, która uzasadniałaby podwyższenie renty.

Powódka w toku procesu dwukrotnie rozszerzyła żądanie pozwu. I tak w piśmie procesowym z dnia 1 lutego 2011 r. (k. 219) wniosła o zasądzenie dalszej kwoty 49 823 zł z ustawowymi odsetkami od dnia zgłoszenia żądania do dnia zapłaty, wskazując że poniosła koszty rehabilitacji i zakupu sprzętu specjalistycznego w latach 2008, 2009 i 2010, zaś w piśmie procesowym z dnia 17 stycznia 2012 r. wniosła o zasądzenie kolejnej kwoty 33 823 zł z ustawowymi odsetkami od dnia zgłoszenia żądania do dnia zapłaty, podnosząc, iż poniosła w tej kwocie w 2011 r. koszty rehabilitacji i zakupu specjalistycznego sprzętu.

Pozwana domagała się oddalenia dalszych żądań powódki i wywodziła, że stałe i powtarzalne wydatki związane z rehabilitacją nie stanowią o zwiększeniu potrzeb poszkodowanej i są wyrównywane w ramach świadczenia rentowego, ustalonego w oparciu o art. 444 § 2 kc.

Wyrokiem z dnia 21 marca 2012 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 121 983 zł z ustawowymi odsetkami:

-

od kwoty 18 998 zł od dnia 1 grudnia 2007 r do dnia zapłaty,

-

od kwoty 19 339 zł od dnia 9 kwietnia 2009 r do dnia zapłaty,

-

od kwoty 49 823 zł od dnia 2 lutego 2011 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 33 823 zł od dnia 18 stycznia 2012 r do dnia zapłaty,

podwyższył zasądzoną od pozwanej na rzecz powódki wyrokiem Sądu Apelacyjnego w (...)z dnia 7 maja 2004r. sygn. akt I ACa (...) rentę z kwoty 895 zł miesięcznie do kwoty 1600 zł miesięcznie, począwszy od 1 stycznia 2008 r, oddalił powództwo w pozostałej części i rozstrzygnął o kosztach procesu.

Sąd I instancji ustalił, że w latach 2004-2011 rodzice powódki ponosili dalsze wydatki związane z wielokrotnym uczestnictwem powódki w turnusach rehabilitacyjnych oraz zakupem specjalistycznego sprzętu, tj. krzesła rehabilitacyjnego, gorsetu rehabilitacyjnego, specjalistycznego wózka i jego oprzyrządowania oraz klina rehabilitacyjnego. Wydatki te zostały udokumentowane fakturami VAT i rachunkami.

Obecnie powódka ma 14 lat, jej stan zdrowia nie uległ poprawie. (...)

Powódka wymaga całodobowej opieki dla zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Opiekę bezpośrednią sprawuje matka, przez kilka godzin dziennie powódką zajmuje się opiekunka. Powódka wymaga również stałej rehabilitacji ruchowej i stymulacji rozwoju psychicznego. Kilka razy w roku powódka uczestniczy w turnusach rehabilitacyjnych wraz z opiekunem. Rodzice zajmują się również rehabilitacją powódki. Ojciec powódki jest lekarzem, a matka ukończyła podyplomowe studia logopedyczne i oligofrenopedagogiczne. Matka powódki nie pracuje zawodowo z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad córką. Powódka korzysta z pampersów i specjalistycznego sprzętu rehabilitacyjnego (krzesła rehabilitacyjnego, fotelika do przewożenia samochodem, wózka, pionizatora, wałka rehabilitacyjnego i gorsetu).

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało w znacznej części na uwzględnienie. Według tego Sądu w rozpoznawanej sprawie nie nastąpiła zmiana stanu zdrowia powódki, gdyż z opinii biegłej wynikało, że nie nastąpiła poprawa zdrowia powódki, jednak nastąpiła zmiana stosunków, polegająca na zwiększeniu wydatków na zaspokojenie wzmożonych potrzeb, w tym konieczności korzystania z całodobowej opieki.

Nadto Sąd Okręgowy wskazał, że zwiększenie potrzeb poszkodowanego polega na konieczności pokrycia kosztów utrzymania, powstałych w następstwie zdarzenia szkodzącego. Są nimi wszelkie koszty związane z zapewnieniem poszkodowanemu stałej lub doraźnej opieki oraz koszty zmiany warunków bytowych.

Ustalając miesięczną rentę w wysokości 895 zł miesięcznie Sąd Apelacyjny w (...)w wyroku z dnia 7 maja 2004 r. uwzględnił następujące miesięczne wydatki małoletniej powódki: hipoterapia – 170 zł, dojazdy – 100 zł, konsultacje medyczne – 100 zł, opieka – 525 zł (150 godzin opieki po 3,5 zł za 1 godzinę)

Obecnie Sąd Okręgowy uznał, że powódka ponosi te same wydatki na hipoterapię, dojazdy i konsultacje medyczne. Dodatkowo ponosi koszty leków w wysokości 30 zł miesięcznie, jak również zwiększone koszty opieki, gdyż zmieniła się siła nabywcza pieniądza pomiędzy rokiem 2004 a chwilą obecną. Sąd I instancji przyjął, że zachodzi konieczność sprawowania opieki nad powódką przez 150 godzin miesięcznie, tak jak uznał Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 7 maja 2004 r, jednak koszt 1 godziny opieki uległ zwiększeniu do kwoty 8 zł, która nie jest kwotą wygórowaną i zgodną z zasadami doświadczenia życiowego. Zatem koszty opieki nad powódką wzrosły do kwoty 1200 zł miesięcznie, a renta miesięczna, z uwagi na wydatki stałe, wyżej wskazane, winna wynosić 1600 zł miesięcznie.

Sąd Okręgowy wskazał, że w wyroku Sądu Okręgowego w (...)z dnia 31 lipca 2003 r. ustalona została odpowiedzialność strony pozwanej za skutki zdarzenia, które mogą ujawnić się w przyszłości. W rozpoznawanej sprawie strona powodowa wykazała, że dalsza szkoda powstała, gdyż powódka poniosła dalsze koszty rehabilitacji i zakupu sprzętu rehabilitacyjnego. Wraz z rozwojem fizycznym powódki ujawniła się konieczność bardziej intensywnej rehabilitacji i potrzeba socjalizacji. Sąd I instancji uznał, że rodzice powódki mają prawo wyboru najlepszego sposobu i intensywności rehabilitacji a także sposobu sprawowania opieki nad dzieckiem, przy uwzględnieniu aktualnego stanu wiedzy medycznej. Rodzice małoletniej powódki postępują racjonalnie dokonując wyboru sposobu rehabilitacji, konsultują swoje decyzje z lekarzami i specjalistami do spraw rehabilitacji, jak również opierają się na własnym doświadczeniu, zdobytym w ciągu wielu lat opieki nad dzieckiem oraz uzyskanym wykształceniem. Powódka średnio 4 razy w roku uczestniczy w turnusach rehabilitacyjnych. Uczestnictwo w turnusach rehabilitacyjnych wymaga czasu i zaangażowania również od rodziców małoletniej.

W ocenie Sądu I instancji koszty związane z pobytem powódki na turnusach rehabilitacyjnych nie stanowią wydatków stałych, które można obliczyć w wymiarze miesięcznym. Nie kompensuje ich renta ustalona w ramach zwiększonych potrzeb powódki. Wydatki rodziców powódki na uczestnictwo w turnusach rehabilitacyjnych kształtują się różnie za poszczególne lata. Nie sposób przewidzieć tych kosztów w latach następnych. Z kolei zrekompensowanie tych kosztów jest zgodne z obowiązkiem kompensaty wszelkich kosztów leczenia, terapii i rehabilitacji.

Sąd Okręgowy uznał, że powódka wykazała zasadność i wysokość rzeczywiście poniesionych kosztów na zakup urządzeń rehabilitacyjnych: gorsetu rehabilitacyjnego, fotelika rehabilitacyjnego, wózka specjalistycznego, stolika do wózka, klina rehabilitacyjnego oraz zasadność udziału w turnusach rehabilitacyjnych.

Poniesione koszty powódka wykazała odpowiednimi rachunkami i fakturami VAT. Związek przyczynowy między poniesionymi kosztami a działaniem pozwanej jest według Sądu I instancji oczywisty. Gdyby nie zaniedbania pracowników Szpitala Miejskiego w B. przy porodzie w dniu 10 listopada 1998 r, nie byłoby potrzeby rehabilitowania powódki i sprawowania nad nią całodobowej opieki.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 444 § 1 kc zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 121 983 zł tytułem naprawienia szkody wynikającej z uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia powódki, wraz z ustawowymi odsetkami, liczonymi na podstawie art. 481 § 1 i § 3 kc od kwot wymienionych w punkcie 1 a-d wyroku.

Sąd ten oddalił powództwo o zapłatę kwoty 26 410 zł, uznając zasadność zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia w odniesieniu do części wydatków poniesionych na rehabilitację powódki w okresie od 26 marca 2004 r. do 6 sierpnia 2005 r. Powództwo zostało wytoczone 5 maja 2009 r. a zatem przedawnione w tej dacie były roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, za okres od 26 marca 2004 r. do 6 sierpnia 2005 r, gdyż przedawniły się one z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia, zgodnie z art. 442 § 1 kc w brzmieniu obowiązującym do dnia 10 sierpnia 2007 r.

Oddaleniu podlegało również żądanie zasądzenia renty ponad kwotę 1600 zł miesięcznie.

Koszty procesu zostały stosunkowo rozdzielone, na podstawie art. 100 kpc.

Obie strony zaskarżyły powyższy wyrok apelacjami.

Pozwana w swojej apelacji, skierowanej przeciwko rozstrzygnięciom zasądzającym od niej na rzecz powódki kwotę odszkodowania i renty, zarzuciła:

1.  błędną wykładnię art. 444 § 1 kc przez przyjęcie, że stała i powtarzalna (kilkakrotnie w roku) konieczność poddawania się przez powódkę zabiegom rehabilitacyjnym powinna być wyrównywana w ramach obowiązku kompensaty wszelkich kosztów spowodowanych uszkodzeniem ciała, o których stanowi powołany przepis, a nie w ramach świadczenia rentowego, określonego w art. 444 § 2 kc, które to świadczenie może być zmienione jedynie w oparciu o art. 907 § 2 kc,

2.  pominięcie konsekwencji prawomocnych wyroków: Sądu Okręgowego w Bydgoszczy IC (...) i Sądu Apelacyjnego w (...)I ACa (...) tj. powagi rzeczy osądzonej co do roszczenia o zasądzenie renty z tytułu zwiększonych potrzeb również w zakresie, w którym wiąże się ona z potrzebą rehabilitacji (co oczywiście nie wyklucza zmiany wysokości renty w oparciu o art. 907 § 2 kc),

3.  nieuprawnione przyjęcie, że przyszłe, stałe i powtarzalne wydatki związane z następstwem nieszczęśliwego wypadku są „skutkami zdarzenia, jakie mogą ujawnić się w przyszłości” i o których stanowi pkt. 4 wyroku Sądu Okręgowego w sprawie IC (...)

4.  naruszenie art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 278 § 1 kpc poprzez poczynienie przez Sąd Okręgowy bez odwołania się do wiadomości specjalnych (oceny dokonanej przez biegłego lekarza specjalistę z zakresu rehabilitacji) ustalenia, że wydatki na wszystkie czynności (turnusy, zabiegi, terapie itp.) rehabilitacyjne oraz konkretny sprzęt rehabilitacyjny, ujęte w podstawie faktycznej powództwa, pozostają w adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą, za którą odpowiada pozwana, podczas gdy przy szkodzie osobowej, jakiej doznała powódka, adekwatny związek przyczynowy nie wyznacza zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej, gdyż w ramach roszczenia z art. 444 § 1 kc powódka ma prawo do żądania zwrotu jedynie wydatków celowych,

5.  naruszenie art. 233 § 1 kpc przez sprzeczne z logiką i doświadczeniem życiowym przyjęcie, że same faktury VAT czy też rachunki mogą stanowić dowód poniesienia wydatków w postaci stwierdzonych w nich należności, a w konsekwencji wadliwe przyjęcie, że powódka wykazała poniesienie wydatków objętych pozwem, jak również, że faktura VAT nr (...) uzasadnia zasądzenie od pozwanej kwoty 1400 zł, pomimo, że z tego dokumentu rozliczeniowego wyraźnie wynika, że powódka uiściła koszt fotelika ortopedycznego w wysokości 700 zł, a resztę sfinansował NFZ,

6.  naruszenie art. 199 § 1 pkt. 2 kpc przez nie odrzucenie pozwu w części roszczenia wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 24 kwietnia 2008 r, (...) z dnia 6 sierpnia 2008 r, (...)z dnia 9 sierpnia 2008 r. i (...) z dnia 14 października 2008 r, wystawionych na łączną kwotę 12 999 zł, o jaką m.in. rozszerzono powództwo pismem procesowym powódki z dnia 1 lutego 2011r., a która była już w tym czasie przedmiotem zawisłej sprawy, w związku z objęciem należności wynikających z tych faktur pozwem doręczonym powodowi dnia 9 kwietnia 2009 r,

7.  naruszenie art. 230 kpc oraz art. 233 § 1 kpc przez uznanie za przyznaną przez stronę pozwaną okoliczności, iż powódka wymaga opieki domowej sprawowanej przez osobę trzecią w wymiarze 150 godzin, podczas gdy pozwana wskazywała, że stan zdrowia powódki umożliwia pobyt w placówce pobytu dziennego dla dzieci niepełnosprawnych, w której odpłatność jest niewielka (ok. 300 zł miesięcznie),

8.  naruszenie art. 230 kpc oraz art. 233 § 1 kpc przez dokonanie ustalenia, że godzinowa stawka za opiekę nad powódką w wysokości 8 zł może być inkorporowana do podstawy faktycznej orzeczenia jako „zgodna z zasadami doświadczenia życiowego” i „niekwestionowana przez pozwanego”,

9.  sprzeczne z materiałem dowodowym zebranym w sprawie przyjęcie, że nastąpiła zmiana stosunków (art. 907 § 2 kc) polegająca na konieczności korzystania przez powódkę z całodobowej opieki, gdy tymczasem konieczność korzystania z takiej opieki stwierdzona była już w wyroku z dnia 31 lipca 2003 r. Sądu Okręgowego w (...) w sprawie o sygn. akt IC (...), a w konsekwencji orzeczenie o zmianie wysokości świadczenia rentowego w sytuacji, gdy brak było podstaw do takiego orzeczenia i wobec bezspornej możliwości korzystania przez powódkę z niedrogich placówek pobytu dziennego, jak również przyjęcie, że niczym nieograniczona ilość rehabilitacji powódki pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem sprawczym, za które odpowiada pozwana,

10.  naruszenie art. 361 § 2 kc przez przyjęcie, że koszt rehabilitacji realizowanej przez powódkę wyłącznie w placówkach niepublicznych, świadczących odpłatnie usługi zdrowotne, pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą, podczas gdy powódka nie wykazała, że nie zachodziła możliwość korzystania z rehabilitacji w ramach systemu publicznej służby zdrowia, finansowanej z ubezpieczenia zdrowotnego, a wybór odpłatnych form rehabilitacji wiąże się z subiektywnym przeświadczeniem rodziców powódki, że korzystanie z placówek publicznych jest bezcelowe.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i odrzucenia pozwu co do kwoty 12 999 zł, wynikającej z faktur VAT nr (...) z 24 kwietnia 2008 r, nr (...)z 6 sierpnia 2008, nr (...) z 9 sierpnia 2008 r i nr (...)z 14 październikam2008 r, gdyż o to samo świadczenie powódka wytoczyła pierwotnie pozew, zmiany wyroku w punktach 1,2 i 4 przez oddalenie w całości powództwa, względnie uchylenia zaskarżonego wyroku w powyższym zakresie i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Powódka skierowała swoją apelację przeciwko rozstrzygnięciu o częściowym oddaleniu powództwa, zarzucając:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 442 kc w brzmieniu sprzed dnia 10 sierpnia 2007 r w zw. z art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz art. 442 kc przez niewłaściwe zastosowanie i uwzględnienie podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia obejmującego kwotę 26 410 zł z tytułu wydatków poniesionych w okresie od 26 marca 2004r. do 6 sierpnia 2005 r. na rehabilitację powódki zakup specjalistycznego sprzętu;

2.  przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, tj. naruszenie art. 233 § 1 kc oraz art. 328 § 2 kc przy badaniu zmiany stosunków, uprawniającej do żądania podwyższenia należnej małoletniej powódce renty, co w konsekwencji doprowadziło do sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego przez zaliczenie w skład podwyższonej renty kosztów zapewnienia powódce opieki w niezmienionym wymiarze 150 godzin miesięcznie, mimo że z opinii biegłej T. J. i z zeznań P. C. wynikała konieczność całodobowej opieki nad powódką.

Skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 1 przez zasądzenie na jej rzecz od pozwanej dalszej kwoty 26 410 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 grudnia 2007 r. do dnia zapłaty oraz w punkcie 4 przez podwyższenie należnej powódce renty do kwoty 3000 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu apelacji powódka podała, że na kwotę 3000 zł, żądaną tytułem renty, składają się następujące kwoty, wydatkowane miesięcznie: 170 zł na hipoterapię, 30 zł na zakup leków, 200 zł na koszty dojazdów, 200 zł kosztów konsultacji medycznych oraz 2400 zł kosztów sprawowania opieki nad powódka, tj. 300 godzin miesięcznie, przy przyjęciu stawki 8 zł za godzinę.

W piśmie procesowym z dnia 2 października 2012 r. powódka przyznała, że dochodzona należność z faktury VAT nr (...) r z dnia 16 stycznia 2007 r. powinna wynosić 700 zł, a nie 1400 zł, gdyż powódka uzyskała refundację w kwocie 700 zł na zakup fotelika ortopedycznego, jak również przyznała rację zarzutowi podniesionemu w apelacji pozwanej, w odniesieniu do dwukrotnego zasądzenia w zaskarżonym wyroku kwoty 12999 zł, wynikającego z niezauważenia faktu, że powódka dołączyła zarówno do pozwu jak i do pisma rozszerzającego powództwo z dnia 1 lutego 2011 r. kilka tych samych faktur VAT (nr (...) z 24 kwietnia 2008 r, nr (...) z 6 sierpnia 2008 r, (...) z 9 sierpnia 2008 r i nr (...) z 14 października 2008 r.). W powyższym zakresie powódka poparła wnioski pozwanej o zmianę zaskarżonego wyroku.

Obie strony wniosły o oddalenie apelacji wniesionej przez stronę przeciwną i zasądzenie od niej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

W pierwszej kolejności należało odnieść się do apelacji strony pozwanej, gdyż była to apelacja dalej idąca. Apelacja pozwanej zasługiwała na uwzględnienie w części zarzucającej dwukrotne zasądzenie odszkodowania na podstawie wymienionych przez skarżącą kilku faktur, dołączonych zarówno do pozwu z dnia 5 marca 2009 r, jak i do pisma procesowego powódki z dnia 1 lutego 2011 r. w którym dokonano rozszerzenia żądania pozwu, jak i w części kwestionującej zasądzenie pełnej kwoty odszkodowania za zakup fotelika ortopedycznego dla powódki na podstawie faktury VAT nr (...) z dnia 16 stycznia 2007 r, opiewającej na kwotę 1400 zł, bez uwzględnienia okoliczności uzyskania refundacji NFZ na zakup tego fotelika w wysokości 700 zł.

Strona powodowa powyższe okoliczności przyznała i wniosła o ich uwzględnienie w wyroku Sądu Apelacyjnego.

W związku z powyższym na podstawie art. 386 § 1 kpc Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 ten sposób, że w miejsce zasądzonej tam od pozwanej na rzecz powódki kwoty 121 983 zł zasądził kwotę 108 984 zł (121983 zł – 12999 zł = 108.984 zł) wraz z ustawowymi odsetkami m.in. od kwoty 36 824 zł (w miejsce kwoty 49 823 zł) od dnia 2 lutego 2011 r. do dnia zapłaty.

Nie zachodziły podstawy, wbrew poglądom obu stron, do odrzucenia pozwu w zakresie żądania zapłaty kwoty 12999 zł w oparciu o art. 199 § 1 pkt 2 kp. Do odrzucenia pozwu na podstawie powołanego przepisu dochodzi, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona. Rozszerzenie pozwu o kwotę już dochodzoną w tym samym postępowaniu uzasadnia oddalenie żądania zapłaty tej kwoty, a nie odrzucenie pozwu w części odnoszącej się do tej kwoty. Powódka nie dochodziła wcześniej tych samych roszczeń w innym postępowaniu, a rozszerzenie żądania pierwotnie wniesionego pozwu nie może być traktowane jako wniesienie odrębnego powództwa.

Pozostałe zarzuty apelacji pozwanej nie były zasadne i dlatego apelacja w pozostałym zakresie podlegała oddaleniu, w oparciu o art. 385 kpc. Nie doszło w rozpoznawanej sprawie do naruszenia art. 444 § 1 kc przez zasądzenie odszkodowania, wykazanego co do wysokości rachunkami i fakturami VAT, z tytułu zwrotu kosztów poniesionych na rehabilitację powódki w ramach turnusów rehabilitacyjnych i kosztów zakupu sprzętu rehabilitacyjnego. Zasadnie Sąd Okręgowy wskazał w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że określone wyżej wydatki nie mogą być rozpatrywane jako uzasadniające podwyższenie miesięcznej renty, gdyż nie są to wydatki stałe i powtarzalne w każdym miesiącu, lecz powstające kilka razy w roku i określone rożnymi kwotami.

Co do niezbędnej liczby turnusów rehabilitacyjnych, koniecznych dla prawidłowej rehabilitacji powódki, jak i ogólnych kosztów jej rocznej rehabilitacji wypowiedział się w sposób wyczerpujący i wnikliwy biegły lekarz rehabilitant J. T., w opinii dopuszczonej jako dowód przez Sąd Apelacyjny. Żadna ze stron opinii biegłego nie zakwestionowała.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pozwanej, że powódka nie wykazała faktycznego poniesienia kosztów wskazanych w fakturach VAT i rachunkach, gdyż tylko na niektórych z nich odnotowano zapłatę. Trafnie Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że faktury i rachunki, jako dokumenty prywatne, posiadają wartość dowodową i dają podstawę do uwzględnienia powództwa, gdyż pozwany nie wykazał aby były to dokumenty wadliwe. Nie stanowi wady rachunku jako dowodu poniesienia kosztów rehabilitacji, brak adnotacji na dokumencie należności, gdy brak jakichkolwiek dowodów na to, że zapłata rzeczywiście nie nastąpiła.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pozwanej, że powódka może przebywać w publicznej placówce opieki dziennej, w której również mogłaby być poddawana zabiegom rehabilitacyjnym, a koszty tej opieki i rehabilitacji byłyby o wiele niższe aniżeli koszty opieki domowej, domowych zabiegów rehabilitacyjnych i pobytu na turnusach rehabilitacyjnych.

Sąd Apelacyjny podziela w pełni i aprobuje pogląd Sądu Okręgowego, że o sposobie opieki i rehabilitacji mają prawo decydować rodzice powódki, którzy na przestrzeni kilkunastu lat nabyli specjalistyczną wiedzę w tym zakresie, sprawują opiekę nad powódką i prowadzą proces jej rehabilitacji, jak ocenili biegli, w sposób prawidłowy i całkowicie zgodny ze specjalistyczną wiedzą medyczną w zakresie rehabilitacji i usprawniania dzieci dotkniętych mózgowym porażeniem dziecięcym. Nie ulega żadnej wątpliwości, że indywidualna opieka i rehabilitacja jest dla powódki lepsza aniżeli pobyt w placówce dziennej, w której byłaby jedną z wielu pacjentów.

Zasadnie również uznał Sąd Okręgowy istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniami osób, za które odpowiedzialność ponosi pozwana, a szkodą powódki, przy czym art. 444 § 1 kc stanowi o obowiązku strony zobowiązanej do naprawienia szkody, obejmującej wszelkie wynikłe z tego powodu koszty.

Brak zastosowania przez Sąd I instancji art. 361 § 1 i § 2 kc, wbrew zarzutowi skarżącej, nie był błędem, gdyż zastosowanie tego przepisu zachodzi wówczas, gdy brak jest odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy. Przepisem ustawy znajdującym zastosowanie w rozpoznawanej sprawie jest właśnie art. 444 § 1 kc.

Koszt sprawowania 1 godziny opieki nad powódką w kwocie 8 zł, przyjęty przez Sąd Okręgowy w oparciu o doświadczenie życiowe, nie budził zastrzeżeń Sądu Apelacyjnego, gdyż taka stawka jest stawką średnią, a nie wygórowaną.

W związku z powyższym apelacja pozwanej w przeważającej części podlegała oddaleniu.

Apelacja powódki zasługiwała natomiast w znacznej części na uwzględnienie.

Zarzuty apelacji powódki dotyczyły oddalenia części roszczeń odszkodowawczych powódki, tj. kwoty 26 410 zł, poniesionej na rehabilitację i zakup specjalistycznego sprzętu w okresie od 26 marca 2004 r. do 6 sierpnia 2005 r. z powodu ich trzyletniego przedawnienia, w oparciu o obowiązujący do 10 sierpnia 2007 r. art. 442 § 1 kc. Ostatecznie powódka w piśmie procesowym z dnia 2 października 2012 r. domagała się zasądzenia od pozwanej tytułem odszkodowania dalszej kwoty 25 710 zł, uwzględniającej refundację z NFZ zakupu fotelika ortopedycznego w kwocie 700 zł.

W ocenie strony powodowej zachodziły podstawy do uznania, że roszczenia powódki podlegały przedawnieniu na podstawie wcześniej obowiązującego art. 442 § 2 kc, jako że szkoda powódki wynikła z czynu o charakterze przestępczym, a obecnie w grę wchodzi przedawnienie dwudziestoletnie, uregulowane w art. 442 ¹ § 2 kc.

Zarzut ten okazał się zasadny. W aktach sprawy Sądu Okręgowego w (...)o sygn. akt IC(...) znajduje się informacja o wypożyczeniu tych akt przez Sąd Rejonowy w (...) do sprawy karnej o sygn. akt IV K (...).

W sprawie o sygn. akt IV K(...) zapadł w dniu 29 czerwca 2007 r. wyrok skazujący lekarza dyżurnego i zobowiązanego do opieki nad matką powódki w dniu 10 listopada 1998 r, za czyn z art. 160 § 2 kk tj. nieumyślnego narażenia nienarodzonej jeszcze powódki na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 11 stycznia 2008 r. Zasadnie zatem wskazywała skarżąca, że roszczenia odszkodowawcze powódki, co do których Sąd Okręgowy ustalił przedawnienie trzyletnie, podlegały przedawnieniu dziesięcioletniemu i w dacie wniesienia pozwu nie były przedawnione.

W związku z powyższym należało zmienić zaskarżony wyrok w punkcie 3, w oparciu o art. 386 § 1 kpc, przez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 25 710 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 grudnia 2007 r. do dnia zapłaty.

Drugi zarzut sformułowany w apelacji powódki dotyczył roszczenia o podwyższenie renty. Skarżąca wywodziła, że rentę zasądzoną na jej rzecz wyrokiem Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 7 maja 2004 r. sygn. akt I ACa (...) w kwocie 895 zł miesięcznie należało obecnie podwyższyć do kwoty 3000 zł miesięcznie. Wskazała, iż na tak określoną kwotę składają się następujące stałe wydatki, ponoszone miesięcznie: 170 zł – opłata za hipoterapię, 30 zł – zakup leków, 200 zł – koszty dojazdów, 200 zł – koszty konsultacji medycznych i 2400 zł z tytułu opieki w wymiarze 300 godzin miesięcznie, przy kosztach opieki w wysokości 8 zł za jedną godzinę.

Co do wzrostu kosztów dojazdów i kosztów konsultacji medycznych skarżąca nie przedstawiła żadnych dowodów. Za zasadny uznać natomiast należało zarzut odnoszący się do niepodwyższenia renty należnej powódce, w związku z ustaloną przez Sąd Okręgowy zmianą stosunków, polegającą na konieczności sprawowania nad nią całodobowej opieki. Sąd Okręgowy ustalił co prawda, że nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 907 § 2 kc, polegająca na zwiększeniu wydatków na zaspokojenie wzmożonych potrzeb, wynikających z konieczności korzystania przez powódkę z całodobowej opieki, jednak niekonsekwentnie przyjął, iż opieka nad powódką jest sprawowania w wymiarze 150 godzin miesięcznie, czyli średnio przez 5 godzin dziennie.

Należy zgodzić się ze skarżącą, że nastąpiła zmiana w sferze osobistej powódki od momentu ustalenia renty w wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 7 maja 2004 r. do chwili obecnej, gdyż powódka nie jest już małym, kilkuletnim dzieckiem, lecz w bieżącym roku skończy 15 lat, znajduje się w fazie intensywnego rozwoju fizycznego i psychicznego, co skutkuje uznaniem, że wymaga znacznie większej ilości godzin opieki. W ocenie Sądu Apelacyjnego powódka wymaga co najmniej 9 godzin opieki dziennie, niezależnie od tego, że w znacznej części opiekę tę sprawuje matka powódki. W związku z powyższym Sąd Apelacyjny zmienił na podstawie art. 386 § 1 kpc zaskarżony wyrok także w punkcie 2 o tyle, że zasądzona tam od pozwanej na rzecz powódki rentę w kwocie 1600 zł miesięcznie podwyższył do kwoty 2560 zł miesięcznie.

W pozostałym zakresie apelacja powódki, jako niezasadna, podlegała oddaleniu na mocy art. 385 kpc.

Zmiana zaskarżonego wyroku skutkowała stosowną zmianą zawartego w punkcie 4 tego wyroku rozstrzygnięcia Sądu I instancji o kosztach procesu, przez podwyższenie należnej od pozwanej na rzecz powódki tytułem zwrotu kosztów procesu kwoty 8 463 zł do kwoty 10.911,40 zł, przy ich stosunkowym rozdzieleniu na podstawie art. 100 kpc i uwzględnieniu okoliczności, że powódka wygrała proces w 89 %.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny rozstrzygnął w oparciu o art. 98 kpc, zważywszy na fakt, iż powódka wygrała sprawę w postępowaniu apelacyjnym w przeważającej części a pozwana zaledwie w wymiarze jednego procenta.