Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 281/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 kwietnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Józef Iwulski
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa E. R.
przeciwko Syndykowi Masy Upadłości Zakładów Przemysłu Bawełnianego im.
A.L."A." w upadłości w Ł., Zakładom Przemysłu Bawełnianego im. A. L."A." w
upadłości w Ł.
o odprawę emerytalną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 kwietnia 2007 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Ł.
z dnia 19 czerwca 2006 r., sygn. akt (...),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 31 marca 2006 r. Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Ł. zasądził od pozwanego Syndyka Masy Upadłości
2
Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. A. L. ,,A." w upadłości na rzecz powódki E.
R. kwotę 11.300 zł tytułem odprawy emerytalnej na podstawie art. 921
k.p.
Wysokość wyżej wskazanej kwoty Sąd ustalił w myśl postanowień Układu
Zbiorowego Pracy obowiązującego u pozwanego w chwili rozwiązywania umowy o
pracę z powódką. Wysokość odprawy pieniężnej zgodnie z treścią ust. 2 art. 30
Układu uzależniona była od okresu czasu przepracowanego przez pracownika i po
30 latach pracy wynosiła ona 400 % podstawy wymiaru.
Od powyższego rozstrzygnięcia strona pozwana wniosła apelację.
Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2006 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Ł. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił
powództwo E. R. Mając na uwadze, iż przyczyną rozwiązania stosunku pracy z
powódką było wypowiedzenie umowy o pracę ze skutkiem na dzień 31 marca 2005
r. wobec upadłości pozwanego, a nie kwestia przejścia powódki na emeryturę oraz
okoliczność, iż powódka nabyła prawo do emerytury trzy miesiące po rozwiązaniu
stosunku pracy (po spełnieniu przesłanki wieku uprawniającego do tzw. emerytury
wcześniejszej) – Sąd Okręgowy stwierdził, że zgodnie z art. 921
k.p. nie wystąpił w
niniejszej sprawie związek o charakterze przyczynowym. Ponadto nie wystąpił
również związek czasowy, gdyż co do zasady nie może nabyć prawa do odprawy
emerytalnej pracownik, który spełnił warunki do nabycia prawa do emerytury po
ustaniu stosunku pracy. Mając powyższe na uwadze, w ocenie Sądu Okręgowego,
nie zostały spełnione przez powódkę przesłanki z art. 921
§ 1 k.p., a tym samym jej
roszczenie w kwestii nabycia prawa do odprawy emerytalnej było niezasadne.
Na powyższe rozstrzygnięcie powódka wniosła skargę kasacyjną powołując
się na naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędna wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie przepisu przepis art. 921
§ 2 k.p. - polegające na
przyjęciu przez Sąd drugiej instancji stanowiska, że pracownik musi w chwili
ustania stosunku pracy spełniać warunki do uzyskania uprawnień emerytalnych lub
rentowych; naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie art. 921
§ 2 k.p. - polegające na przyjęciu przez Sąd
drugiej instancji stanowiska, że związek funkcjonalny między rozwiązaniem
stosunku pracy a przejściem na emeryturę zachodzi gdy wprost przyczyną
rozwiązania stosunku pracy jest zamiar przejścia pracownika na rentę lub
3
emeryturę; oraz naruszenie przepisów postępowania - art. 233 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nieuzasadniona. Po pierwsze, kluczowe
znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy miała okoliczność, że stosunek
pracy z powódką został rozwiązany przez syndyka masy upadłości, a przyczyną
wypowiedzenia umowy o pracę była upadłość przedsiębiorstwa – pracodawcy
powódki. Zgodnie z prawem upadłościowym i naprawczym z dniem ogłoszenia
upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu
wierzycieli upadłego. Od tego momentu majątkiem przedsiębiorstwa zarządza
syndyk, który w przeciwieństwie do pracodawcy nie ma na celu prowadzenia
przedsiębiorstwa w celu osiągania zysku. Jego głównym zadaniem jest wywiązanie
się z zobowiązań upadłego przedsiębiorstwa wobec jego wierzycieli. Stan upadłości
przedsiębiorstwa ma szczególny wpływ na stosunki pracownicze. W miejsce
dotychczasowego pracodawcy wstępuje syndyk masy upadłości, jego
odpowiedzialność za zobowiązania ze stosunku pracy łączącego dotychczasowego
pracodawcę z pracownikami z mocy przepisów kodeksu pracy jest ograniczona,
pracownik wobec syndyka masy upadłości nie może powoływać się na przepisy
prawa pracy dotyczące ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub
rozwiązaniem umowy o pracę. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności wynika
wprost z treści art. 411
§ 1 k.p., który stanowi, że w razie ogłoszenia upadłości lub
likwidacji pracodawcy, nie stosuje się przepisów art. 38, 39 i 41, ani przepisów
szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub
rozwiązaniem umowy o pracę. Odpowiedzialność syndyka za zobowiązania ze
stosunku pracy podlega także ograniczeniu ze względu na „kondycję” ekonomiczną
upadłego przedsiębiorstwa, syndyk prowadzi likwidację przedsiębiorstwa w ten
sposób, aby z masy upadłości zaspokoić jak największą grupę wierzycieli. Cel ten
realizuje zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo
upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60. poz. 535 ze zm.). Przepis art. 342 ust 1
powyższej ustawy zalicza do wierzytelności i należności podlegających
zaspokojeniu z funduszu masy upadłości „należności ze stosunku pracy”, jednakże
nie precyzuje, co należy rozumieć pod tym określeniem. Niewątpliwie pojęcie to nie
obejmuje należności wynikających z innego stosunku prawnego niż stosunek pracy
4
(np. ze stosunków cywilnoprawnych: zlecenia, umowy o dzieło). Ustalając zakres
owych należności, należy mieć na uwadze treść art. 238 powołanej ustawy, w
świetle którego przepisy dotyczące roszczeń pracowniczych stosuje się
odpowiednio do roszczeń Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o
zwrot z masy świadczeń Funduszu wypłaconych pracownikom upadłego. W tym
stanie rzeczy uzasadnione wydaje się stanowisko, że pojęcie „należności ze
stosunku pracy” należy rozumieć w taki sam sposób, w jaki ujmuje tę kwestię
(roszczeń pracowniczych) ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (j.t. - Dz.U. z 2002, Nr 9, poz.
85 ze zm.) - w art. 6, jak również obecnie obowiązująca ustawa z dnia 13 lipca
2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy
(Dz.U. Nr 158, poz. 1122) - w art. 12. Uwzględniając treść wyżej wymienionych
przepisów pod pojęciem „należności ze stosunku pracy” należałoby rozumieć: 1.
wynagrodzenia za pracę, 2. przysługujące pracownikowi na podstawie
powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy:
- wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, za czas
niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy) i za czas innej
usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
- wynagrodzenia za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby,
o którym mowa w art. 92 k.p.
- wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego,
- odprawy pieniężnej przysługującej na podstawie przepisów o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników,
- ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, o którym mowa w art. 171
§ 1 Kodeksu pracy, należny za rok kalendarzowy, w którym ustał stosunek
pracy,
- odszkodowania, o którym mowa w art. 361
§ 1 k.p.,
- dodatku wyrównawczego, o którym mowa w art. 230 i 231 k.p.
(zob. M. Gersdorf, Niewypłacalność pracodawcy w prawie pracy..., LexisNexis
Warszawa 2002, s. 150 i n). W tym miejscu należy podkreślić, że zarówno ustawa z
1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy,
5
jak i obecnie obowiązująca, nie zalicza do roszczeń podlegających zaspokojeniu ze
środków Funduszu odprawy pieniężnej z art. 921
§ 1 k.p. Zasadne jest także
stanowisko, według którego brak jest podstaw do utożsamiania odpowiedzialności
syndyka w przedmiocie roszczeń wynikających ze stosunku pracy z
odpowiedzialnością pracodawcy. Uznać należy, że wskazana koncepcja
przyjmująca dla należności ze stosunku pracy z art. 342 ust. 1 ustawy prawo
upadłościowe... zakres odpowiedzialności syndyka taki, jak dla roszczeń
pracowniczych zaspokajanych przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy jest uzasadniona. Mogła
przecież w niniejszym stanie faktycznym wystąpić sytuacja, w której należności ze
stosunku pracy nie zostałyby zaspokojone z masy upadłości, a pracownicy
upadłego przedsiębiorstwa mieliby jedynie możliwość dochodzenia tych należność
od Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w zakresie ustalonym
art. 12 ust 2 u.o.r.p.
Po drugie, odprawa przewidziana w art. 921
k.p. przysługuje, gdy
rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z przejściem pracownika na
emeryturę. Przesłankami nabycia prawa do odprawy emerytalnej przez pracownika
jest więc ustanie (rozwiązanie, wygaśnięcie) stosunku pracy i pozostające z nim w
związku czasowym uzyskanie „statusu emeryta". Sąd Najwyższy w składzie
rozpoznającym niniejszą sprawę w stosunku do wskazanego zagadnienia
prawnego - czy można uznać za „przechodzącego na emeryturę" pracownika, który
w dacie ustania stosunku pracy nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego, a więc
nie spełniał warunku nabycia prawa do emerytury, a wiek ten osiągnął w czasie
pobierania zasiłku chorobowego po rozwiązaniu stosunku pracy – podziela pogląd
wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2004r., I PK 694/03,
(OSNP 2005, nr 11, poz. 155). Powyższa kwestia nie była jednak głównym
powodem oddalenia niniejszej skargi kasacyjnej. Pobieranie zasiłku chorobowego
po ustaniu stosunku pracy nie jest „substytutem wynagrodzenia za pracę za okres
wypowiedzenia". Inne są przesłanki tego świadczenia i inna jego funkcja. Biorąc
powyższe pod uwagę, w sytuacji, w której w momencie rozwiązania stosunku pracy
pracownik nie spełnia warunku nabycia prawa do emerytury w postaci osiągnięcia
odpowiedniego wieku, pobieranie zasiłku chorobowego nie ma żadnego związku z
6
nabyciem prawa do emerytury, które następuje wprawdzie w pewnym związku
czasowym z rozwiązaniem stosunku pracy, ale jest to związek całkowicie
przypadkowy. Taki przypadkowy związek czasowy między ustaniem stosunku pracy,
a nabyciem prawa do emerytury nie może być potraktowany jako „przejście na
emeryturę" w rozumieniu art. 921
k.p. Podobny pogląd (wprawdzie dotyczący
innego stanu prawnego i dlatego inaczej uzasadniony) przedstawił Sąd Najwyższy
w uchwale z dnia 3 marca 1989 r., III PZP 7/89 (OSNCP 1990 nr 6, poz. 77),
według której rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron przed
osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego nie jest rozwiązaniem
stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę w zakresie uprawnień
pracownika do odprawy emerytalnej.
Wobec powyższego, na podstawie art. 39814
§ 1 k.p.c., ze względu na brak
uzasadnionych podstaw kasacyjnych oraz fakt, że zaskarżone orzeczenie Sądu
drugiej instancji odpowiada prawu należało oddalić skargę kasacyjną.
7