Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 28/07
POSTANOWIENIE
Dnia 27 kwietnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSN Dariusz Zawistowski
Protokolant Beata Rogalska
w sprawie z wniosku „A.” Spółki z o.o.
o wpis,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 27 kwietnia 2007 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w W.
postanowieniem z dnia 23 stycznia 2007 r., sygn. akt [...],
„Czy w ramach sukcesji uniwersalnej, jaką było nabycie
w trybie art. 113 § 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z
dnia 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe przedsiębiorstwa
postawionego w stan upadłości, jego nabywcy przysługiwało
uprawnienie do złożenia wniosku o wpis prawa użytkowania
wieczystego nieruchomości i odrębnej własności budynku na jego
rzecz w sytuacji, gdy prawa te:
1. zostały ujawnione w księdze wieczystej na rzecz
przedsiębiorstwa upadłego w wyniku wniosku złożonego po dacie
jego sprzedaży przeprowadzonej w trybie powołanego wyżej
przepisu,
2. nie stanowiły przedmiotu wyszczególnionego w tejże umowie
sprzedaży ?”
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w W. rozpatrując apelację wnioskodawcy „A.” Spółki z o.o. od
postanowienia Sądu Rejonowego w L. z dnia 26 czerwca 2006 r., oddalającego
wniosek o wpis do księgi wieczystej prawa użytkowania wieczystego powziął
istotne wątpliwości i na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne sformułowane w sentencji
swojego postanowienia z dnia 23 stycznia 2007 r. Zagadnienie to powstało na tle
następującego stanu faktycznego.
W dniu 3 czerwca 1994 r. Gmina L., jako właściciel nieruchomości
zabudowanej położonej w W. i wpisanej do księgi wieczystej Kw nr [...],
prowadzonej przez Sąd Rejonowy w L., oddała ją w użytkowanie wieczyste
Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej - w upadłości, reprezentowanej przez Syndyka
Masy Upadłości. W sporządzonym w tym celu akcie notarialnym strony zgodnie
stwierdziły, że znajdujący się na tej nieruchomości budynek zlewni mleka został
wybudowany z środków własnych Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej. W akcie tym
strony zawarły wniosek o wpis w księdze wieczystej Kw [...] własności wyżej
opisanej nieruchomości na rzecz Gminy L. oraz o wpis prawa użytkowania
wieczystego nieruchomości i własności budynku stanowiącego odrębny od gruntu
przedmiot własności na rzecz Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w upadłości.
Aktem notarialnym zwartym również w dniu 3 czerwca 1994 r. Syndyk Masy
Upadłości Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej dokonał sprzedaży prawa
użytkowania wieczystego nieruchomości i prawa własności budynków
przysługujących Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w upadłości na rzecz „A."
spółki z o.o., przy czym w odniesieniu do nieruchomości objętej księgą wieczystą
Kw [...] sprzedaż dotyczyła własności nakładów „wraz z wszelkimi roszczeniami
z nimi związanymi na budynek" zlewni mleka o powierzchni 82,93 m2
położony
w W. (§ 3 tegoż aktu notarialnego). Z treści tego postanowienia umownego
wynikało, że Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w upadłości poczyniła nakład w
postaci pobudowania budynku zlewni mleka usytuowanego na nieruchomości
położonej w W.
3
W dniu 5 stycznia 1995 r. Sąd Rejonowy w L. dokonał, w dziale II księgi
wieczystej Kw [...], prowadzonej dla zabudowanej nieruchomości położonej w W.,
wpisu Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w upadłości jako użytkownika
wieczystego działki o powierzchni 0,13 ha i właściciela zabudowań posadowionych
na tej działce.
Postanowieniem z dnia 10 grudnia 1996 r. Sąd Rejonowy w W. wykreślił z
rejestru spółdzielni Okręgową Spółdzielnię Mleczarską na skutek ukończenia
postępowania upadłościowego.
W dniu 13 kwietnia 2006 r. „A." spółka z o.o. złożyło do Sądu Rejonowego w L.
wniosek o dokonanie w dziale II księgi wieczystej Kw [...], w miejsce
dotychczasowego użytkownika wieczystego i właściciela budynku, tj. Okręgowej
Spółdzielni Mleczarskiej - w upadłości, nowego użytkownika wieczystego i
właściciela tegoż budynku - „A.”. Wnioskodawca podnosił, że jako nabywca w
całości Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej - w upadłości, w ramach tzw. sukcesji
uniwersalnej uzyskał prawa i roszczenia przysługujące upadłej Spółdzielni,
wynikające z treści umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste
i przeniesienie własności budynków nieodpłatnie, objęte aktem notarialnym rep. A
nr [....]/1994 z dnia 3 czerwca 1994 r. Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2006 r.
wniosek został oddalony.
Zdaniem Sądu oddalającego wniosek w skład przedsiębiorstwa Okręgowej
Spółdzielni Mleczarskiej w upadłości wchodziło prawo użytkowania wieczystego
nieruchomości objętej księgą wieczystą Kw nr [...], ale nieruchomość ta nie została
ujęta w akcie notarialnym sprzedaży przedsiębiorstwa, a jej wartość nie została
uwzględniona w wartości przedsiębiorstwa, które było przedmiotem umowy
sprzedaży. Sąd I instancji stwierdził, że Syndyk Masy Upadłości Okręgowej
Spółdzielni Mleczarskiej w akcie notarialnym z dnia 3 czerwca 1994 r. przeniósł
tylko nakłady na nieruchomość budynkową opisaną w księdze wieczystej Kw [...].
Ponadto argumentem przemawiającym za takim rozstrzygnięciem był fakt, że
wpisany do księgi wieczystej Kw [...] użytkownik wieczysty i właściciel budynku
Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w upadłości, na skutek wykreślenia z rejestru,
przestała istnieć.
4
W apelacji od tego postanowienia wnioskodawca zarzucił przede wszystkim
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
art. 34 ustawy o księgach wieczystych i hipotece poprzez przyjęcie, że nie doszło
do zmiany właściciela wskutek następstwa prawnego wynikającego ze sprzedaży
przedsiębiorstwa Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w całości,
Badając stan prawny w sprawie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na stanowisko
Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 21 maja 2002 r. III CZP 29/02
(OSNC 2003 r., nr 6, poz. 76), zgodnie z którym prawo użytkowania wieczystego
nie powstaje z chwilą zawarcia stosownej umowy, ale dopiero wskutek dokonania
wpisu tego prawa w księdze wieczystej, który ma charakter konstytutywny, przy
czym wpis ten ma moc wsteczną od daty złożenia wniosku o jego dokonanie.
Podobnie w uzasadnieniu do wyroku z dnia 7 listopada 1997 r. II CKN 420/97
Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że bez konstytutywnego wpisu prawa
użytkowania wieczystego do księgi wieczystej, prawo to nie powstaje, a zatem nie
może być skutecznie przeniesione bez uprzedniego dokonania tego wpisu.
Dopiero zatem po powstaniu skutku konstytutywnego (a więc po powstaniu lub
nabyciu prawa użytkowania wieczystego) koniecznym stanie się zawarcie umowy
przenoszącej to prawo na kolejnego nabywcę (umowa o skutku rzeczowym).
Z drugiej strony Sąd przedstawiający zagadnienie prawne zwrócił uwagę, że
w postanowieniu z dnia 26 czerwca 2001 r. l Ca 1/01 (OSNC 2002 r., nr 2, poz. 26)
Sąd Najwyższy rozważając kwestię innego prawa, którego wpis do księgi
wieczystej ma skutek konstytutywny, a mianowicie ustanowienia odrębnej
własności lokalu, nawiązał do konstrukcji zbycia ekspektatywy - przyszłego,
oczekiwanego prawa. W uzasadnieniu do tego orzeczenia podkreślono, że zgodnie
z art. 38 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wniosek o wpis nie może
być uzależniony od warunku lub terminu, może być jednak uzależniony od
dokonania innego wpisu na podstawie uprzednio lub równocześnie złożonego
wniosku. W przytoczonej sprawie Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że
dopuszczalnym jest dokonanie wpisu w księdze wieczystej jako właściciela -
nabywcy ekspektatywy odrębnej własności lokalu, tylko wówczas, gdy zbywca tego
prawa był wpisany jako właściciel do księgi wieczystej, przy czym jest to niezależne
5
od tego, w jakiej dacie został złożony wniosek o dokonanie wpisu. Jeśli więc
w dacie zawierania umowy, której przedmiotem jest przekazanie ekspektatywy
odrębnej własności lokalu, przekazujący ją nie był ujawniony w księdze wieczystej,
ale wniosek o wpis tego prawa na jego rzecz już wpłynął do sądu
wieczystoksięgowego, to przejmujący tę ekspektatywę, zostanie wpisany jako
właściciel tegoż prawa do księgi wieczystej, po ujawnieniu tego prawa
w księdze na rzecz przekazującego.
Sąd Okręgowy przedstawiający pytanie zwrócił uwagę także na stanowisko
Sądu Okręgowego w W., który rozpoznając taki sam wniosek „A." jak w niniejszej
sprawie, dotyczący tylko innej nieruchomości uznał, że wskutek sprzedaży
przedsiębiorstwa Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w upadłości na podstawie
art. 113 § 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października
1934 r. Prawo upadłościowe „doszło do sukcesji uniwersalnej". Jej skutkiem jest
więc zbycie ogółu praw i obowiązków, zaś nabywca wstępuje w całą sytuację
prawną swojego poprzednika. Skoro więc zbywca oczekiwał na nabycie
określonego prawa użytkowania wieczystego, to wskutek sukcesji uniwersalnej ta
sytuacja prawna przeszła na nabywcę. Mógł być on więc od razu wpisany jako
użytkownik wieczysty do księgi wieczystej. Skoro tak się nie stało, to w każdym
czasie jako następca prawny pod tytułem ogólnym dotychczasowego użytkownika
wieczystego może domagać się wpisania tego prawa na jego rzecz. Tego rodzaju
następstwo prawne wyklucza jednocześnie konieczność zawarcia umowy
rzeczowej jako czynności sprzecznej z jego istotą.
Zdaniem Sądu Okręgowego rozpoznającego niniejszą sprawę powyższe
stanowisko jest nietrafne. Zgodnie z poczynionymi ustaleniami Sąd ten przyjął, że
przedsiębiorstwo w upadłości - Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska dzień jego
zbycia, tj. 3 czerwca 1994 r., nie dysponowało prawem użytkowania wieczystego
nieruchomości położonej w W., zabudowanej budynkiem zlewni mleka. Wniosek o
wpis prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w W. i odrębnej
własności budynku na rzecz Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w upadłości
wpłynął do Sądu Rejonowego w L. w dniu 28 grudnia 1994 r., a został
uwzględniony w dniu 5 stycznia 1995 r. Tak więc dopiero z dniem 28 grudnia 1994
r. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w upadłości stała się użytkownikiem
6
wieczystym nieruchomości położonej w W. i właścicielem budynku zlewni mleka.
Wobec tego, że wpis ten miał charakter konstytutywny (tworzący prawo
użytkowania wieczystego) Syndyk Masy Upadłości tejże Spółdzielni nie mógł
sprzedać w dniu 3 czerwca 1994 r. wnioskodawcy nieistniejącego wówczas prawa
użytkowania wieczystego i odrębnej własności budynku.
Należy stwierdzić także, że o nabyciu przez wnioskodawcę „A." ekspektatywy
prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w W. i odrębnej
własności budynku można byłoby mówić tylko wówczas, gdyby wniosek o wpis tych
praw na rzecz Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w upadłości wpłynął do Sądu
Rejonowego w L. w dniu 3 czerwca 1994 r. i to przed godziną zawarcia aktu
notarialnego (do którego doszło także 3 czerwca 1994 r.).
Ekspektatywa jest rodzajem prawa tymczasowego i decydująca jest jej
konkretyzacja w stopniu uzasadniającym przyjęcie, że uzupełnienie dodatkowego,
brakującego elementu jest zdolne przekształcić je w pełne, definitywne prawo.
W niniejszej sprawie „liczenie” przez wnioskodawcę w dacie zawarcia umowy
sprzedaży na pozytywny wpis prawa użytkowania wieczystego nieruchomości
i odrębnej własności budynku na rzecz powołanej spółdzielni było
niewystarczające dla przyjęcia zaistnienia owego „prawa tymczasowego".
Odnosząc się do drugiej części pytania prawnego Sąd Okręgowy stwierdził, że
z treści § 3 i § 1 pkt 60 powołanego aktu notarialnego wynika, iż Syndyk Masy
Upadłości Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej sprzedał „A." prawo własności do
nakładów w postaci budynku murowanego o powierzchni 82,93 m2
położonego na
działce gruntu o powierzchni 0,13 ha we wsi W. wraz z wszelkimi roszczeniami z
nimi związanymi. Nie było tu zatem mowy w ogóle o prawach związanych z tą
nieruchomością, a powstałych w wyniku umowy zawartej również w formie aktu
notarialnego z dnia 3 czerwca 1994 r. pomiędzy Syndykiem Masy Upadłości
Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej a Gminą L. Brak więc było postanowienia
umownego stwierdzającego, że istotnie Syndyk Masy Upadłości sprzedaje
wnioskodawcy ekspektatywę prawa, o której mowa była powyżej.
W ocenie Sądu Okręgowego przedstawiającego zagadnienie prawne
określenie przedmiotu sprzedaży jako zbycia prawa własności do nakładów
7
w postaci budynku wraz z wszelkimi roszczeniami z nimi związanymi jest w swojej
treści jednoznaczne i forma nabycia upadłego przedsiębiorstwa traktowana jako
sukcesja uniwersalna nie może skutkować przyjęciem poglądu, zwłaszcza
w kontekście art. 6288
§ 2 k.p.c., że wnioskodawca nabył prawo użytkowania
wieczystego nieruchomości i odrębnej własności budynku bądź ich ekspektatywę.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 390 k.p.c. sąd II instancji może przedstawić Sądowi
Najwyższemu zagadnienie prawne jeżeli budzi ono poważne wątpliwości,
a usuniecie tych wątpliwości ma wpływ na rozstrzygnięcie rozpoznawanej przez
ten Sąd sprawy. Przepis ten zakreśla wiec wyraźne ramy, w których Sąd Najwyższy
może udzielić odpowiedzi. Po pierwsze, sąd II instancji nie może przy okazji
przedstawiania zagadnienia prawnego oczekiwać, że Sąd Najwyższy będzie ustalał
stan faktyczny sprawy. Ustalenie tego stanu należy bowiem wyłącznie do
kompetencji sądu, który przedstawia zagadnienie prawne. Po drugie, zagadnienie
prawne musi budzić dla tego sądu wątpliwości, które ze swej istoty mają być
poważne. Oznacza to, że sąd ten dostrzega różne możliwości interpretacji
wchodzących w grę przepisów, poparte stanowiskami wyrażonymi w orzecznictwie
i doktrynie a nie widzi dostatecznie przekonywających argumentów za przyjęciem
jednej z tych interpretacji. Tak sformułowane granice, w jakich sąd rozpoznający
apelację może zwracać się do Sądu Najwyższego, z jednej strony nakładają na ten
sąd wyraźne obowiązki przy redagowaniu oraz uzasadnianiu zagadnienia
prawnego, z drugiej umożliwiają udzielenia odmowy, gdy odpowiedź dotyczyłaby
w istocie stanu faktycznego sprawy lub przedstawione zagadnienie prawne nie
budzi poważnych wątpliwości.
Sąd Okręgowy w W. w swoim postanowieniu szeroko przedstawił stan
faktyczny sprawy oraz wskazał na pewną rozbieżność w stanowisku Sądu
Najwyższego, co do możliwości zbycia prawa użytkowania wieczystego po
zawarciu umowy, a przed wpisem tego prawa do księgi wieczystej. Podstawowa
wątpliwość tego Sądu wiąże się jednak nie tyle z zagadnieniem prawnym, co z
koniecznością ustalenia jakie znaczenie dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy
ma rozumienie umowy sprzedaży przedsiębiorstwa, będącej w upadłości
8
Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej przez syndyka masy upadłości, stronie
powodowej. Jak wynika z samej sentencji przedstawionego zagadnienia Sąd ten
przyjmuje, że nastąpiła sprzedaż tego przedsiębiorstwa, z drugiej zaś ze względu
na sposób opisania w umowie sprzedaży jednego ze składników tego
przedsiębiorstwa, dochodzi do wniosku, że składnik ten nie przeszedł na powoda.
Co więcej, uzasadnienie postanowienia zawierającego zagadnienie prawne nie
stanowi prezentacji różnych możliwych interpretacji i argumentów, które miałyby
przemawiać za ich przyjęciem lub odrzuceniem jednej z nich, lecz świadczy
w istocie o tym, że przy określonym podejściu do ustaleń faktycznych Sąd
Okręgowy nie ma żadnych wątpliwości, co do rozstrzygnięcia tej sprawy. Jedyna
w istocie wątpliwość wiąże się z tym, że rozpoznający sprawę w podobnym stanie
faktycznym inny skład tego Sądu wyraził odmienne zapatrywanie. Przedstawianie
Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 390 k.p.c., zagadnienia prawnego nie
może jednak służyć do ujednolicenia rozstrzygnięć w ramach tego samego sądu,
które w istocie sprowadzają się do odmiennej oceny stanu faktycznego sprawy.
Powyższe względy wskazują, że postanowienie Sądu Okręgowego nie daje
podstaw, aby Sąd Najwyższy rozstrzygnął przedstawione zagadnienie, gdyż jest to
przede wszystkim zagadnienie związane z oceną stanu faktycznego i nie budzi
ono wątpliwości Sądu Okręgowego, który wskazał na pewne rozbieżności w
orzecznictwie tego Sądu, ale ostatecznie zajął w sprawie jednoznaczne stanowisko.
Odmawiając udzielenia odpowiedzi Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że ocena
kluczowego dla rozstrzygnięcia sprawy zagadnienia jak rozumieć treść umowy na
podstawie, której nastąpiło zbycie przedsiębiorstwa należącego do upadłej
Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej powinna zostać dokonana z uwzględnieniem
wskazówek wynikających z art. 65 k.c. Zgodnie z tym przepisem w umowach zaś
należy badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, a nie tylko opierać się na jej
dosłownym brzmieniu. W rozważanym przez sąd stanie faktycznym należy więc
zbadać, czy opisowe sformułowanie, że przedmiotem zbycia jest „prawo własności
do nakładów w postaci budynku wraz z wszelkim roszczeniami z nimi związanymi”,
ze względu na niewyjaśnioną w momencie zawierania umowy sytuację prawną
gruntu, na którym budynek został posadowiony, było w rozumieniu stron
przeniesieniem wszelkich przysługujących zbywcy prawa, w tym ekspektatywy
9
nabycia prawa użytkowania do gruntu, czy też strony, używając takiego
sformułowania, chciały wyłączyć z czynności obejmującej zbycie całego
przedsiębiorstwa, wchodzącą w jego skład wspomnianą ekspektatywę nabycia
prawa użytkowania do gruntu. Przy ocenie tego sformułowania umowy nie należy
także tracić z pola widzenia, że celem umowy z dnia 3 czerwca 1994 r. było zbycie
całego przedsiębiorstwa upadłej Spółdzielni. Tak ten cel umowy rozumiał również
Sąd Rejonowy w W., który dnia 10 grudnia 1996 r. wydał postanowienie
o wykreśleniu Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej. Wykreślenie wspomnianej
Spółdzielni z rejestru i w związku z tym utrata przez nią osobowości prawnej
nastąpiło na skutek ukończenia postępowania upadłościowego. Postępowanie
upadłościowe zostało zaś zakończone w związku z całkowitym zlikwidowaniem
majątku upadłej Spółdzielni. Oznacza to, że w rozumieniu tego Sądu skutkiem
umowy o zbyciu przedsiębiorstwa upadłej Spółdzielni było przejście na nabywcę
wszelkich praw, w tym również ekspektatywy prawa użytkowania wieczystego do
działki gruntu, na której znajdował się budynek zlewni mleka. W innym przypadku
przed ukończeniem postępowania należało dokonać w drodze ostatniego podziału
przydzielenia prawa użytkowania wieczystego do wspomnianej działki określonej
osobie. W tej sytuacji, opieranie oceny użytego w umowie o zbycie
przedsiębiorstwa sformułowania, tylko na jego literalnej wykładni, w okolicznościach
rozpoznawanej sprawy, budzi poważne wątpliwości. Ważne znaczenie dla
rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy może również mieć ustalenie, która z dwóch
umów zawieranych przez Okręgową Spółdzielnię Mleczarską w upadłości w dniu 3
czerwca 1994 r. została zawarta jako pierwsza. Jeżeli najpierw Spółdzielnia
zawarła umowę o ustanowienie użytkowania wieczystego, a następnie dopiero
umowę o zbyciu przedsiębiorstwa, to w momencie zbycia przedsiębiorstwa w jego
skład wchodził już składnik majątkowy w postaci wyraźnego zalążka przyszłego
prawa użytkowania wieczystego. Przy odwrotnej kolejności zawierania
wspomnianych umów, w momencie zbywania przedsiębiorstwa jeszcze nie było
takiej wyraźnej sytuacji prawnej.
Rację ma Sąd Okręgowy, gdy podkreśla, że z momentem zawarcia umowy
zbycia użytkowania wieczystego po stronie nabywcy powstaje sytuacja prawna,
którą w orzecznictwie oraz doktrynie określa się jako ekspektatywę, i że taka
10
ekspektatywa może zostać zbyta. W przypadku, gdy uzyskanie pełnego prawa jest
związane dopiero z konstytutywnym wpisem do księgi wieczystej, wyłania się
jednak ważne zagadnienie od kiedy takie przyszłe prawo może być przedmiotem
obrotu. Skoro ustawodawca wyraźnie uzależnia powstanie prawa użytkowania
wieczystego od konstytutywnego wpisu do księgi wieczystej, to należy przy ocenie
dopuszczalności zbycia ekspektatywy tego prawa mieć to na uwadze.
Dopuszczenie do zbywania takiej ekspektatywy bez powiązania jej zbycia
z wnioskiem o wpis do księgi wieczystej mogłoby prowadzić do w istocie obejścia
prawa. Możliwość zbywania przyszłego prawa użytkowania wieczystego już od
momentu zawarciu umowy ustanawiającej to prawo mogłaby doprowadzić do
wielokrotnego zbycia tego prawa, przed złożeniem wniosku o wpis do księgi
wieczystej a wolą ustawodawcy jest związanie zbywalności prawa użytkowania
wieczystego, z prawem już wpisanym do takiej księgi. Wobec tego należy
opowiedzieć się za poglądem wyrażonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego
w odniesieniu do odrębnej własności lokalu, że zbywalności ekspektatywy prawa,
które powstaje z chwilą wpisu do księgi wieczystej, powstaje dopiero z momentem
złożenia wniosku o taki wpis (postanowienie SN z dnia 26 czerwca 2001 r., I Ca
1/01, OSNC 2002, nr 2, poz. 26). Sąd prowadzący księgę wieczystą musi bowiem
uwzględnić prawidłowo złożony wniosek. Wobec tego nabycie prawa użytkowania
wieczystego przez zbywcę jest na tyle pewne, iż można uznać, że mamy w tym
przypadku do czynienia z tak dużym prawdopodobieństwem nabycia przez niego
prawa, że brak wpisu do księgi wieczystej nie może być przeszkodą do
przenoszenia ekspektatywy tego prawa na nabywcę. Tym bardziej gdy zważyć, że
skutki wpisu do księgi wieczystej liczy się od daty złożenia wniosku. Jeżeli więc
zbycie ekspektatywy następuje już po złożeniu wniosku o wpis, to jego
uwzględnienie powoduje, że zbywca zawierając umowę był już użytkownikiem
wieczystym, tyle tylko iż skutek ten nastąpił dopiero z chwilą skutecznego
dokonania wpisu. Jeżeli zaś zbywca poprzez konstytutywny wpis uzyskał prawo
użytkowania wieczystego to po stronie nabywcy nie widać przeszkód, aby on
z kolei mógł skutecznie wystąpić z wnioskiem o wpisanie prawa użytkowania
wieczystego na swoją rzecz i w konsekwencji stać się użytkownikiem wieczystym.
11
Mając na uwadze powyższe względy Sąd Najwyższy, na podstawie art. 390
k.p.c., orzekł jak w sentencji postanowienia.