Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 8 maja 2007 r.
II UZP 1/07
Rozpoznając ponownie apelację w tej samej sprawie sąd drugiej instan-
cji musi kierować się zajętym uprzednio stanowiskiem prawnym i ewentual-
nych wątpliwości w tej kwestii nie może przedstawiać jako zagadnienia praw-
nego (art. 390 § 3 k.p.c.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Korzeniowski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 maja 2007 r. sprawy z
wniosku Janusza D. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w
P. o umorzenie należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego, na skutek za-
gadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie z dnia 4
stycznia 2007 r. [...]
„Czy dopuszczalne jest wydanie decyzji przez jednostkę organizacyjną Zakła-
du Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 63 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 28 listo-
pada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. Nr 228, poz. 2255 ze zm.) i podpi-
sanie jej przez osobę upoważnioną przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych i w konsekwencji prowadzenie postępowania odwoławczego (sądowego) prze-
ciwko jednostce organizacyjnej wymienionego organu ?”
o d m ó w i ł podjęcia uchwały.
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione zagadnienie prawne wystąpiło w następującym stanie faktycz-
nym. Wnioskodawca Janusz D. złożył do Zakładu Ubezpieczeń-Oddziału w P. wnio-
sek o umorzenie należności wobec funduszu alimentacyjnego. Decyzją z dnia 23
marca 2005 r. organ rentowy odmówił uwzględnienia tego wniosku. Po rozpoznaniu
odwołania wnioskodawcy Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
2
Płocku wyrokiem z dnia 21 września 2005 r. zmienił zaskarżoną decyzję i umorzył
należności wnioskodawcy wobec funduszu alimentacyjnego. Na skutek apelacji or-
ganu rentowego wyrok ten oraz poprzedzająca go decyzja zostały uchylone wyro-
kiem Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z
dnia 30 stycznia 2006 r. i sprawa została przekazana Prezesowi Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych - likwidatorowi funduszu alimentacyjnego do ponownego rozpo-
znania. Sąd Apelacyjny uznał, że Oddział w P. jako jednostka terenowa Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych nie był właściwy do wydania decyzji dotyczącej zlikwido-
wanego mocą ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.
Nr 228, poz. 2255 ze zm.) funduszu alimentacyjnego, a organem uprawnionym jest
likwidator tego funduszu - Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Po ponownym
rozpoznaniu sprawy działający z upoważnienia likwidatora funduszu alimentacyjnego
zastępca dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w P. decyzją z dnia
24 marca 2006 r. odmówił umorzenia należności wobec funduszu alimentacyjnego.
Od tej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie, które zostało uwzględnione przez Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Płocku wyrokiem z dnia 24 paź-
dziernika 2006 r. zmieniającym zaskarżoną decyzję i umarzającym zaległe należno-
ści. W postępowaniu sądowym organ rentowy był reprezentowany przez osobę legi-
tymująca się pełnomocnictwem procesowym dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziału w P., który był upoważniony przez likwidatora funduszu alimenta-
cyjnego do działania w jego imieniu. Sąd Okręgowy w Płocku jako stronę postępo-
wania traktował Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w P., czego przejawem
było zawiadamianie tego organu o terminach rozpraw, dopuszczanie do udziału jego
pełnomocników i wreszcie określenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w
P. jako autora decyzji.
Rozpoznając apelację organu rentowego od tego wyroku Sąd Apelacyjny w
Warszawie powziął wątpliwości co do tego, czy dopuszczalne jest wydanie decyzji
przez jednostkę organizacyjną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i prowadzenie
postępowania sądowego przeciwko tej jednostce. Wprawdzie wydanie decyzji z dnia
24 marca 2006 r. mieści się w granicach udzielonego pełnomocnictwa przez Prezesa
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ale w postępowaniu sądowym zapomniano o
tym, kto z mocy prawa jest właściwym organem do wydania tego typu decyzji. Zgod-
nie z art. 63 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (obecnie
jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 136, poz. 992 ze zm.) z dniem 1 maja 2004 r. fun-
3
dusz alimentacyjny przeszedł w stan likwidacji, a jego aktywa i pasywa stały się akty-
wami i pasywami Skarbu Państwa. Likwidatorem funduszu jest Prezes Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, do którego uprawnień, w myśl ar. 68 ust. 1 tej ustawy,
należy umorzenie, rozłożenie na raty lub odroczenie płatności należności z tego fun-
duszu z tytułu wypłaconych lub bezpodstawnie pobranych świadczeń. W świetle art.
63 ust. 4 wymienionej ustawy Prezes Zakładu może upoważnić innych pracowników
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do wykonania określonych czynności związanych
z likwidacją funduszu, a więc także do wydawania decyzji w jego imieniu. Nie ozna-
cza to jednak, że upoważniony pracownik wydaje takie decyzje w imieniu jednostki
organizacyjnej Zakładu. Decyzja wydana na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy pozo-
staje decyzją podjętą przez Prezesa Zakładu, który może działać przez ustanowio-
nego przez siebie pełnomocnika. Argumentem przemawiającym za wyraźną odręb-
nością podmiotów właściwych do wydania decyzji w zakresie spraw dotyczących
likwidowanego funduszu alimentacyjnego jest treść art. 68 ust. 4 ustawy o świadcze-
niach rodzinnych, który stanowi, że odwołanie od decyzji w tym przedmiocie wnosi
się do jednostki organizacyjnej wskazanej w tej decyzji. Natomiast zgodnie z art. 83
ust. 5 ustawy z dnia 17 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) odwołanie wnosi się na piśmie do tej jednostki orga-
nizacyjnej, która wydała decyzję. Z odrębności podmiotu, jakim jest Prezes Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, wynikają określone konsekwencje procesowe. Nawet
przy stwierdzeniu, że decyzję o odmowie umorzenia należności likwidowanego Fun-
duszu Alimentacyjnego wydała właściwa osoba (dysponująca odpowiednim pełno-
mocnictwem), a wyrok został wydany przeciwko Oddziałowi Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, to sprawa wydaje się zbyt poważna, aby określenie właściwego pod-
miotu uprawnionego do wydania decyzji mogło nastąpić w trybie sprostowania nie-
dokładności lub innej oczywistej omyłki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 390 § 1 k.p.c. stanowi, że jeżeli przy rozpatrywaniu apelacji po-
wstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może przedstawić
to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Zgodnie z tą regulacją
przedmiotem zagadnienia prawnego może być taki problem prawny, od rozwiązania
którego zależy rozstrzygnięcie sprawy rozpoznawanej w wyniku apelacji strony od
4
wyroku sądu pierwszej instancji. Przedstawione przez Sąd Apelacyjny wątpliwości
natury proceduralnej dotyczą kwestii niemających wpływu na rozstrzygnięcie. Pierw-
sza z tych wątpliwości, dotycząca podmiotu uprawnionego do wydania decyzji w
sprawie umorzenia należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego, została już
przez Sąd Apelacyjny rozstrzygnięta w poprzednim postępowaniu zakończonym wy-
rokiem uchylającym wyrok Sądu pierwszej instancji i decyzję organu rentowego. Sąd
Apelacyjny wyraził w nim pogląd, że uprawnionym do wydania decyzji tego rodzaju
jest Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako likwidator funduszu alimentacyj-
nego. Zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c. ocena prawna wyrażona w tym wyroku wiąże sąd
drugiej instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Rozpoznając ponownie apela-
cję w tej samej sprawie sąd drugiej instancji musi kierować się zajętym uprzednio
stanowiskiem prawnym i ewentualnych wątpliwości w tej kwestii nie może przedsta-
wiać jako zagadnienia prawnego, które wymaga rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyż-
szy. Z uzasadnienia przedstawionego zagadnienia prawnego wynika zresztą, że Sąd
Apelacyjny nie ma wątpliwości co do tego, że podmiotem uprawnionym do wydania
decyzji jest likwidator funduszu alimentacyjnego, który z mocy art. 63 ust. 4 ustawy o
świadczeniach rodzinnych może upoważnić innych pracowników zakładu do wyko-
nywania czynności związanych z likwidacją funduszu. Zgodnie z art. 68 ust. 1 tej
ustawy decyzje dotyczące między innymi umorzenia należności funduszu alimenta-
cyjnego w stosunku do osoby, przeciwko której prowadzona jest egzekucja, wydaje
likwidator funduszu. Zaskarżona decyzja została wydana w ponownym postępowaniu
przez likwidatora funduszu alimentacyjnego działającego przez upoważnionego
przez niego pracownika. Sąd Apelacyjny słusznie stwierdza, że stroną postępowania
toczącego się w wyniku odwołania zainteresowanego jest nadal Prezes Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych jako likwidator funduszu alimentacyjnego. Kwestia kiero-
wania pism opatrzonych nagłówkiem czy pieczątką Oddziału Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych nie ma żadnego znaczenia procesowego, jeżeli pełnomocnik proceso-
wy został prawidłowo ustanowiony przez osobę działającą z upoważnienia likwidato-
ra funduszu alimentacyjnego. Natomiast uchybienie Sądu pierwszej instancji w po-
staci błędnego oznaczenia podmiotu działającego jako organ rentowy w rozumieniu
art. 47711
§ 1 k.p.c. może być usunięte w trybie sprostowania na podstawie art. 350 §
3 k.p.c.
Drugą kwestię dotyczącą organu, do którego kieruje się odwołanie od decyzji
likwidatora funduszu, rozstrzyga jednoznacznie przepis art. 68 ust. 4 ustawy o świad-
5
czeniach rodzinnych. Stanowi on, że odwołanie od decyzji likwidatora wnosi się na
piśmie do jednostki organizacyjnej Zakładu wskazanej w decyzji. Jest to regulacja
odmienna od zasady ogólnej wyrażonej w art. 4779
§ 1 k.p.c., zgodnie z którą odwo-
łanie od decyzji organu rentowego wnosi się na piśmie do organu, który wydał decy-
zję. W przypadku spraw dotyczących zobowiązań wobec likwidowanego funduszu
alimentacyjnego organ wydający decyzję - likwidator funduszu - powinien wskazać
organ, do którego wnosi się odwołanie. W każdym przypadku odwołanie przysługuje
do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, z tym że wnosi się je za pośrednictwem
właściwego organu. Kwestia ewentualnych nieprawidłowości w postępowaniu odwo-
ławczym przed organem rentowym nie ma żadnego znaczenia w sytuacji, gdy od-
wołanie wraz z aktami sprawy zostało przekazane do właściwego sądu a sąd ten
rozpoznał sprawę merytorycznie. Nie jest to więc kwestia, która wymagałaby roz-
strzygnięcia przy rozpoznawaniu apelacji.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 li-
stopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) odmówił
podjęcia uchwały.
========================================