Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 74/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 maja 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Dariusz Zawistowski
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa A.W.
przeciwko Z.R.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 16 maja 2007 r.,
skargi kasacyjnej pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 października 2006 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu Okręgowego w
R. i zobowiązał pozwaną do złożenia oświadczenia woli o szczegółowo wskazanej
treści, na podstawie którego na rzecz powódki przeniesiona zostanie szczegółowo
opisana własność nieruchomości gruntowej. Rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego
oparte zostało na ustaleniu, że pozwana skutecznie odwołała darowiznę, której
przedmiotem była ta nieruchomość.
Według dokonanych w sprawie ustaleń w dniu 23 lutego 2001 r. powódka
z mężem (aktualnie już nieżyjącym) na podstawie umowy zawartej w formie aktu
notarialnego przekazali na rzecz pozwanej i jej męża (obecnie już nieżyjącego)
część gospodarstwa rolnego o po. 2.82 ha. Pozwani w zamian za darowiznę tego
gospodarstwa zobowiązali się do dożywotniej opieki nad darczyńcami. W umowie
obowiązki w zakresie opieki nie zostały sprecyzowane. Sąd Okręgowy w oparciu
o przeprowadzone dowody ustalił, że pozwana i jej mąż zobowiązali się świadczyć
miesięcznie na rzecz powódki 200 zł, a ponadto – w razie potrzeby – organizować
transport powódki do lekarza, a także dostarczać posiłki i utrzymywać porządek
w mieszkaniu powódki. Po śmierci męża powódki (styczeń 2003 r.) relacje między
stronami pogorszyły się, powódka odmawiała przyjmowania pomocy ze strony
pozwanej, a nawet nie wpuszczała jej do domu. Sąd Okręgowy uznał,
że zachowanie pozwanej i jej męża, a po jego śmierci, zachowanie samej pozwanej
nie kwalifikuje się jako „rażąca niewdzięczność” w rozumieniu art. 898 § 1 k.c.
Oceny tej nie podzielił Sąd Apelacyjny stwierdzając, że powódka „pozbawiona
została jakiejkolwiek opieki”. Sąd Apelacyjny podniósł, że: „Nie można jednak było
– tak jak uczynił Sąd Okręgowy – uznać, że zostało to spowodowane
postępowaniem powódki, która pomoc taką odrzucała, co w konsekwencji
doprowadziło do błędnych wniosków, że brak takiej opieki nie stanowi rażącej
niewdzięczności”.
Rozpoznając skargę kasacyjną pozwanej, opartą na podstawie naruszenia
prawa procesowego – art. 382, 316 § 1 i art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.,
3
a także naruszenia prawa materialnego – art. 899 § 2 i 3, art. 898 § 1, art. 1027
w zw. z art. 899 § 2 i art. 908 § 1 w zw. z art. 65 § 2 k.c., Sąd Najwyższy zważył,
co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona. Sąd Apelacyjny naruszył – powołane
w podstawach skargi – zarówno przepisy postępowania, jak i przepisy prawa
materialnego.
Sąd Apelacyjny uznał, że „apelacja jest zasadna o ile zarzuca sprzeczność
ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego”, dodając
jednocześnie (w następnym zdaniu uzasadnienia), że „ustalenia dokonane przez
Sąd są prawidłowe i nie kwestionowane przez żadną ze stron”. Wewnętrzna
sprzeczność obu stwierdzeń jest oczywista. Uzasadnienie wyroku Sądu
Apelacyjnego sporządzone zostało nadto w sposób nie pozwalający
na jednoznaczne stwierdzenie, czy ustalenia Sądu Okręgowego zostały
zakwestionowane przez Sąd Apelacyjny, a jeśli tak, to należało wskazać na jakich
dowodach oparte są odmienne ustalenia, czy też nastąpiła tylko odmienna ich
ocena z punktu widzenia zastosowanego prawa materialnego. W wielu jego
fragmentach pojawiają się stwierdzenia, mające charakter nowych ustaleń –
odmiennych w stosunku do przyjętych przez Sąd Okręgowy - które jednak nie
znajdują oparcia w materiale zebranym przez Sąd Okręgowy. Pełnomocnik
skarżącej precyzyjnie je przytoczył w skardze kasacyjnej, z powołaniem stron
uzasadnienia Sądu Apelacyjnego oraz kart akt sądowych. Podzielając zgłoszone
zastrzeżenia, uznać należało, że usprawiedliwiają one zarzut naruszenia art. 382,
316 § 1 i art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
Za usprawiedliwione uznać należało także zarzuty zgłoszone w ramach
podstawy naruszenia prawa materialnego. Skoro nieruchomość będąca
przedmiotem darowizny: po pierwsze - była objęta ustawową wspólnością
majątkową powódki i jej zmarłego męża, a rażąca niewdzięczność – jak uznał Sąd
Apelacyjny - dotyczyła tylko powódki i zaistniała dopiero po śmierci męża powódki,
który nie był w chwili śmierci uprawniony do odwołania darowizny; po drugie – z akt
sprawy nie wynika, aby nastąpiło stwierdzenie nabycia spadku przez powódkę po
zmarłym mężu, a więc nie zostało wykazane, że powódka była jedyną
4
spadkobierczynią uprawnioną do odwołania darowizny, to za uzasadniony uznać
należało zarzut naruszenia art. 899 § 2 k.c. przez jego zastosowanie oraz art. 1027
w zw. z art. 899 § 2 k.c. przez jego niezastosowanie (por. wyrok SN z dnia 29
września 1969 r., I CR 458/69, OSNCP 1970, nr 7-8, poz.137). Naruszony został
także art. 899 § 3 k.c. przez jego nie zastosowanie, skoro z akt sprawy, a przede
wszystkim z ustaleń Sądu Apelacyjnego nie wynika, aby powódka w ciągu roku
przed wytoczeniem powództwa dowiedziała się o jakiejkolwiek niewdzięczności
pozwanej względem zmarłego K.W. Naruszony został ponadto art. 65 § 2 k.c. przez
nie rozważnie przy kwalifikowaniu umowy łączącej strony, jakie znaczenie należało
nadać oświadczeniom obdarowanych, w których zobowiązali się do dożywotniej
opieki nad darczyńcami (por. wyrok SN z dnia 13 października 2005 r., I CK 112/05,
LEX nr 186998).
Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 39815
k.p.c.).

III CSK 74/07

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia