Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 24 maja 2007 r.
II PK 306/06
1. Reorganizacja urzędu gminy połączona z likwidacją określonego sta-
nowiska pracy, nawet przy wzroście zatrudnienia w innej grupie zawodowej,
stanowi zmniejszenie zatrudnienia w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z
dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.).
2. Zmiana treści stosunku pracy mianowanego pracownika samorządo-
wego nie jest możliwa na podstawie przepisów Kodeksu pracy.
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 maja
2007 r. sprawy z powództwa Lecha C. przeciwko Burmistrzowi Miasta P., Urzędowi
Miejskiemu w P. o przywrócenie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwa-
nej Urzędu Miejskiego w P. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Ostrołęce z dnia 29 maja 2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt 1 i oddalił apelację.
U z a s a d n i e n i e
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Ostrowi Mazowieckiej wyrokiem z dnia 28 grudnia 2005 r. oddalił po-
wództwo Lecha C. o przywrócenie do pracy skierowane przeciwko Burmistrzowi Mia-
sta P. oraz przeciwko Urzędowi Miejskiemu w P. W pisemnych motywach rozstrzy-
gnięcia Sąd Rejonowy wskazał, że powód był zatrudniony w Urzędzie Miejskim w P.
na stanowisku kierownika Wydziału Urbanistyki i Architektury . W dniu 31 marca
2004 r. powód otrzymał oświadczenie rozwiązujące z nim stosunek pracy na podsta-
wie mianowania z dnia 7 maja 2002 r., z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wy-
powiedzenia, upływającego w dniu 30 czerwca 2004 r. Jako przyczynę rozwiązania
2
stosunku pracy podano likwidację stanowiska pracy powoda związaną ze zmianami
organizacyjnymi w Urzędzie Miejskim w P. Burmistrz w ramach swoich kompetencji,
wynikających z przepisu art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
gminnym (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 159 ze zm.), zarządzeniem [...]
z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie zmiany regulaminu organizacyjnego Urzędu Miej-
skiego w P. z dniem 1 kwietnia 2004 r. utworzył nowy wydział - Wydział Gospodarki
Gruntami i Architektury, w miejsce dwóch dotychczasowych wydziałów - Wydziału
Urbanistyki i Architektury i Wydziału Gospodarki Gruntami. W wyniku połączenia się
tych dwóch wydziałów likwidacji uległo stanowisko kierownika Wydziału Urbanistyki i
Architektury, które zajmował powód, kierownikiem zaś nowego Wydziału Gospodarki
Gruntami i Architektury została dotychczasowa kierownik Wydziału Gospodarki
Gruntami Anna M. Sąd Rejonowy dodatkowo ustalił, że w połączonych wydziałach,
jak też w całym Urzędzie Miejskim, nastąpiło faktyczne zmniejszenie zatrudnienia, a
Anna M. miała dłuższy staż pracy w Urzędzie, a nadto powód nie posiadał uprawnień
do zajmowania stanowiska architekta. Co prawda, powód mógł zajmować w nowo
powstałym Wydziale stanowisko osoby, która przeszła do Wydziału Organizacyjne-
go, lecz pracodawca nie zatrudnił na tym stanowisku innych osób i była to jego suwe-
renna decyzja. Fakt ten nie miał znaczenia, zdaniem Sądu, przy ocenie zasadności
wypowiedzenia. Dodatkowo Sąd ustalił, że w nowym Wydziale Gospodarki Gruntami
i Architektury zlikwidowano jedno stanowisko naczelnika. Mając tak ustalony stan
faktyczny Sąd Rejonowy stwierdził, że likwidacja konkretnego stanowiska pracy na
skutek zmian struktury organizacyjnej zakładu pracy, powodująca zmniejszenie za-
trudnienia, uzasadnia zwolnienie pracownika, który był zatrudniony na likwidowanym
stanowisku bez potrzeby oceny jego kwalifikacji, stażu pracy itp. w porównaniu z in-
nymi pracownikami. Zasady te bowiem mają zastosowanie dopiero w przypadku licz-
bowego zmniejszenia podobnych stanowisk pracy, kiedy to typowanie do zwolnienia
odbywa się według kryteriów uwzględniających te okoliczności. Sąd wskazał rów-
nież, że w wyjątkowych wypadkach wypowiedzenie umowy o pracę może być
uznane za nieuzasadnione, kiedy to pracodawca zastosował wypowiedzenie defini-
tywne, chociaż dysponował stanowiskiem pracy odpowiednim do kwalifikacji zwal-
nianego pracownika.
W wyniku apelacji powoda Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Ostrołęce wyrokiem z dnia 29 maja 2006 r. zmienił zaskarżony wyrok w pkt II
w ten sposób, że zasądził od pozwanego Urzędu Miejskiego w P. na rzecz powoda
3
odszkodowanie w związku z niezgodnym z przepisami wypowiedzeniem umowy o
pracę w kwocie 11.869,92 zł i oddalił apelację w pozostałej części (skierowaną prze-
ciwko Burmistrzowi Miasta P.- z uwagi na brak legitymacji procesowej biernej po jego
stronie). W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy podzielił ustalenia Sądu Rejonowe-
go o likwidacji stanowiska powoda, będącej następstwem powołania jednego wy-
działu w miejsce dotychczas istniejących dwóch wydziałów i objęcia stanowiska kie-
rownika nowego wydziału przez Annę M. w oparciu o zarządzenie Burmistrza Miasta
P. Sąd Okręgowy za Sądem Rejonowym wywiódł, że sąd nie jest władny oceniać
celowości zmian organizacyjnych podjętych przez pracodawcę, skoro faktycznie zo-
stały przeprowadzone, w obowiązującym u pracodawcy trybie. Jednocześnie Sąd
Okręgowy uznał za uzasadniony zarzut apelacji dotyczący naruszenia art.10 ust.1
pkt 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.), zgodnie z którym rozwiązanie sto-
sunku pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym może nastąpić w drodze
wypowiedzenia w razie likwidacji lub reorganizacji urzędu gminy lub innych jednostek
oraz biur (ich odpowiedników), połączonej ze zmniejszeniem stanu zatrudnienia.
Stwierdził, że przesłankę zmniejszenia zatrudnienia należy odnosić do całego
Urzędu a nie do jego poszczególnych jednostek organizacyjnych i w przypadku po-
woda to zmniejszenie zatrudnienia musiałoby być następstwem zmian wprowadzo-
nych zarządzeniem Burmistrza Miasta P. [...] z dnia 31 marca 2004 r., bowiem te
właśnie zmiany legły u podstaw decyzji o wypowiedzeniu powodowi umowy o pracę.
Sąd Okręgowy wskazał, że wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, w wyniku zmian
organizacyjnych wprowadzonych tym zarządzeniem dokonano wyłącznie wypowie-
dzenia umowy o pracę powodowi, bowiem jedyną zmianą organizacyjną wprowa-
dzoną przez to zarządzenie było połączenie dwóch wydziałów w jeden, który otrzy-
mał nazwę Wydział Gospodarki Gruntami i Architektury. Inne zmiany organizacyjne,
połączone ze zmniejszeniem zatrudnienia dokonywane były znacznie wcześniej. Dla
wsparcia swojego stanowiska Sąd Okręgowy powołał się na wyrok Sądu Najwyższe-
go z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 581/00 (OSNP 2003 nr 14, poz. 333), w którym
to wyroku stwierdza się, że przesłankę rozwiązania stosunku pracy z mianowanym
urzędnikiem samorządowym odnosić należy do całego reorganizowanego urzędu a
nie do jego poszczególnych jednostek. Również zdaniem Sądu Okręgowego przed-
miotowe wypowiedzenie narusza zasady współżycia społecznego, bowiem z mate-
riału dowodowego wynika, że pracodawca miał możliwość zatrudnienia powoda na
4
innym stanowisku, co prawda nie kierowniczym lecz zgodnym z jego kwalifikacjami i
dającym mu szansę na kontynuowanie zatrudnienia. Pozwany nie dokonał wypowie-
dzenia zmieniającego, lecz od razu definitywnie wypowiedział umowę o pracę. Sąd
wskazał, że w nowym Wydziale Gospodarki Gruntami i Architektury istniało stanowi-
sko do spraw planowania i zagospodarowania przestrzennego i mogło być ono ob-
sadzone przez powoda. Z tych przyczyn Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w
sposób opisany wyżej.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł Urząd Miejski w P. opiera-
jąc ją na zarzucie naruszenia art.10 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządo-
wych, polegającym na przyjęciu, że nie została spełniona przesłanka z niego wyni-
kająca w postaci zmniejszenia zatrudnienia oraz na naruszeniu art. 5 k.c. w związku
z art. 300 k.c. oraz art. 42 k.p., polegającym na przyjęciu, że pozwany wypowiadając
umowę o pracę naruszył zasady współżycia społecznego. Skarżący powołał także
naruszenie art. 325 k.p.c., polegające na błędnym sformułowaniu sentencji zaskar-
żonego wyroku poprzez stwierdzenie w nim o odszkodowaniu za niezgodne z prze-
pisami prawa wypowiedzenie umowy o pracę, podczas gdy rozwiązany został stosu-
nek pracy z pracownikiem mianowanym.
Uzasadniając przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący wskazał, iż
skarga jest oczywiście uzasadniona, a także, iż w sprawie występuje istotne zagad-
nienie prawne.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że Sąd Okręgowy dokonał błędnej wy-
kładni art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych. Wskazano, że
przepis ten nie określa, w jakim stopniu nastąpić musi w całym urzędzie zmniejsze-
nie zatrudnienia, aby zaistniała możliwość jego zastosowania. Stąd, zdaniem skarżą-
cego, każde ograniczenie zatrudnienia - nawet o jedną osobę - stanowi spełnienie
przesłanki, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządo-
wych. Skarżący - w ramach zarzutu naruszenia art. 5 k.c. w związku z art. 300 k.p. i
art. 42 k.p. - wskazał, że Sąd Okręgowy odwołując się do zasad współżycia społecz-
nego, zarzucił pozwanemu, że od razu wypowiedział powodowi umowę o pracę w
sytuacji, kiedy zaistniały przesłanki do wypowiedzenia zmieniającego i zapropono-
wania powodowi wakującego stanowiska, nie biorąc pod uwagę tego, że przepisy
ustawy o pracownikach samorządowych nie przewidują wypowiedzenia zmieniające-
go pracownikom samorządowym. Zarzut naruszenia art. 325 k.p.c. skarżący uzasad-
nił tym, że Sąd Okręgowy orzekał o stosunku pracy na podstawie mianowania, tym-
5
czasem w sentencji wyroku użyto sformułowania sugerującego, że strony wiązała
umowa o pracę.
Uzasadniając wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący
wskazał na konieczność wykładni art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach samo-
rządowych, a mianowicie wyjaśnienia, czy kryterium zmniejszenia zatrudnienia, o
którym mowa w tym przepisie, jest spełnione także wtedy, gdy zmniejszenie zatrud-
nienia następuje tylko o jedną osobę. Natomiast fakt błędnej sentencji zaskarżonego
wyroku czyni skargę kasacyjną oczywiście uzasadnioną.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona w zakresie zarzutu naruszenia art. 10 ust.
1 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych. Sąd Okręgowy rozstrzygając niniej-
szą sprawę uznał, że w wyniku rozwiązania stosunku pracy z powodem w drodze
wypowiedzenia doszło do naruszenia tego przepisu, bowiem w wyniku reorganizacji
przeprowadzonej u pozwanego na mocy zarządzenia Burmistrza Miasta P. z dnia 31
marca 2004 r. [...]., stanowiącej uzasadnienie wypowiedzenia, doszło do rozwiązania
stosunku pracy jedynie z powodem, a to - zdaniem Sądu - jest niewystarczające do
uznania zaistnienia przesłanki w postaci reorganizacji połączonej ze zmniejszeniem
stanu zatrudnienia, wskazanej w tym przepisie. Jak zdaje się wynikać z uzasadnienia
orzeczenia, Sąd przyjął, że połączenie dwóch dotychczas działających wydziałów w
jeden i w związku z tym zlikwidowanie jednego stanowiska kierowniczego, nie doty-
czy całego Urzędu Miejskiego w P. i dlatego nie wyczerpuje wskazanej wyżej prze-
słanki. Pogląd taki jest nieuzasadniony. Reorganizacja urzędu, o której mowa w prze-
pisie art. 10 ust. 1 pkt. 2 ustawy, nie musi oznaczać reorganizacji wszystkich lub kilku
komórek organizacyjnych urzędu, wystarczy bowiem taka reorganizacja, która dotyka
jednej z jego komórek organizacyjnych pod warunkiem, że następstwem tej reorgani-
zacji jest zmniejszenie stanu zatrudnienia, przy czym zmniejszenie zatrudnienia
może polegać również na zlikwidowaniu wyłącznie jednego „etatu”. Pogląd przeciwny
jest nieuprawniony w świetle wykładni literalnej powyższego przepisu. W przepisie
art. 10 ust.1 pkt 2 ustawy użyto słowa „reorganizacja”, a w rozumieniu tego słowa
mieści się każda zmiana struktury organizacyjnej określonej jednostki, choćby doty-
czyła tylko jednego wycinka jej działania i jednego z jej elementów konstrukcyjnych.
W odniesieniu zaś do zmniejszenia zatrudnienia, to występuje ono również wtedy,
6
kiedy stan zatrudnienia zmniejsza się o jedną osobę. Prezentując przeciwne stano-
wisko Sąd Okręgowy błędnie zinterpretował wywody Sądu Najwyższego zawarte w
uzasadnieniu wyroku przezeń przywołanego. Zdanie, iż „treść tego przepisu (art. 10
ust.1 pkt 2) wskazuje więc jednoznacznie, że zmniejszenie stanu zatrudnienia sta-
nowiące przesłankę umożliwiającą wypowiedzenie należy odnosić do całego reorga-
nizowanego urzędu, a nie do jego poszczególnych jednostek organizacyjnych” nale-
ży odczytać w kontekście zanegowanej przez Sąd Najwyższy argumentacji przed-
stawionej przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku w sprawie I PKN 581/00, a
mianowicie Sąd Okręgowy stwierdził, że „jedną z przesłanek wymienionych w art. 10
ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych, to jest zmniejszenie stanu za-
trudnienia w reorganizowanym urzędzie gminy, należy odnieść tylko do wydziału, w
którym poprzednio był zatrudniony powód.” Generalnie zaś stwierdzić należy, że
znaczenie przepisu art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy odczytywać należy zgodnie z jego ce-
lem, co w przedmiotowej sprawie oznacza badanie, czy mimo zmian organizacyjnych
istniała możliwość zatrudniania powoda na dotychczasowym stanowisku. Na tak po-
stawione pytanie odpowiedź jest negatywna, gdyż z dwóch stanowisk kierowniczych,
jedno uległo likwidacji, a stanowisko kierownicze w nowo powstałym wydziale powie-
rzono innej osobie - byłemu kierownikowi drugiego zlikwidowanego wydziału. Poru-
szanie się w obrębie wyłącznie tych dwóch stanowisk kierowniczych przy badaniu
zmniejszenia zatrudnienia jest uzasadnione i zgodne z wykładnią celowościową po-
wyższego przepisu, gdyż nawet zwiększenie stanu zatrudnienia w innej grupie zawo-
dowej, przykładowo: księgowych, portierów nie uzasadniałoby zatrudniania powoda
na stanowisku, którego już nie ma. Likwidacja określonego stanowiska pracy, nawet
przy wzroście liczby etatów w innej grupie zawodowej, będzie zawsze stanowiła
zmniejszenie zatrudnienia uzasadniające wypowiedzenie umowy o pracę, a zatem
porównania stanu zatrudnienia należy dokonywać w tych samych grupach zawodo-
wych. Na koniec stwierdzić należy, że teza o tym, że zmniejszenie stanu zatrudnienia
stanowiące przesłankę umożliwiającą wypowiedzenie należy odnosić do całego
reorganizowanego urzędu, a nie do jego poszczególnych jednostek organizacyjnych
jest prawdziwa w takim znaczeniu, iż przesłankę tę należy badać w stosunku do ca-
łego urzędu ale i w określonych grupach zawodowych. W odniesieniu więc do sta-
nowisk kierowników wydziałów w całym urzędzie nastąpiło zmniejszenie zatrudnienia
o jeden etat i stanowiło to podstawę rozwiązania stosunku pracy z powodem.
7
Uzasadniony jest także drugi z zarzutów naruszenia prawa materialnego - art.
5 k.c. w związku z art. 300 w związku z art. 42 k.p., z tym również zastrzeżeniem, iż
skarżący powołał błędną podstawę, ponieważ przepisy Kodeksu pracy zawierają
własne odniesienie do zasad współżycia społecznego w art. 8 k.p. Skarżący, formu-
łując ten zarzut, wyszedł z trafnego założenia, że w świetle przepisów ustawy o pra-
cownikach samorządowych nie ma możliwości dokonania wypowiedzenia zmieniają-
cego pracownikowi mianowanemu, bo nie przewidują one takiej instytucji. Sąd Naj-
wyższy zważył, iż istotnie w przepisach tej ustawy nie ma unormowania dotyczącego
możliwości wypowiedzenia zmieniającego i jednocześnie nie ma możliwości zasto-
sowania - poprzez przepis odsyłający - przepisu art. 42 k.p. Zgodnie z art. 31 ust. 1
ustawy o pracownikach samorządowych w kwestiach nieuregulowanych w tej usta-
wie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy. Rozdział, w którym zamiesz-
czono przepisy dotyczące stosunku pracy na podstawie mianowania w ustawie o
pracownikach samorządowych nosi tytuł: „Nawiązanie, zmiana i rozwiązanie sto-
sunku pracy”, a więc wynika z niego, iż reguluje on także modyfikacje takiego stosun-
ku pracy. Oznacza to, że unormowania zawarte w tym rozdziale w zakresie nawiąza-
nia, zmiany i rozwiązania stosunku pracy są unormowaniami zupełnymi - bez potrze-
by odwoływania się do przepisów Kodeksu pracy. Dodatkowo wskazać należy, iż nie
na wszystkich stanowiskach pracy w urzędzie miejskim stosunek pracy nawiązuje się
na podstawie mianowania a tylko na tych, które wymienione są w statucie (art. 2 pkt
2 ustawy). Zaproponowanie pracownikowi mianowanemu, którego stanowisko zo-
stało zlikwidowane, stanowiska pracy, na którym stosunek pracy nawiązuje się na
podstawie umowy o pracę, nie jest możliwe w oparciu o wypowiedzenie zmieniające.
Wypowiedzenie zmieniające ma zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy kontynuowany
jest ten sam stosunek pracy a zmieniają się jego warunki pracy i płacy. Na podstawie
wypowiedzenia zmieniającego - poprzez odesłanie do treści art. 31 ust. 1 ustawy o
pracownikach samorządowych - nie można również zaproponować samorządowemu
pracownikowi mianowanemu innego stanowiska na podstawie mianowania. Jest to
niemożliwe z uwagi na procedury związane z naborem na wolne stanowiska urzędni-
cze, określone w art. 2 pkt 2, od których nie ma odstępstw, a uregulowane przepi-
sami art. 3a - 3d ustawy. Dodatkowo wskazać należy, że takim samym procedurom
podlegają stanowiska wskazane w art. 2 pkt 4 ustawy - a zatem i te, na których za-
trudnianie odbywa się na podstawie umowę o pracę. W podsumowaniu powyższych
8
wywodów stwierdzić należy, iż pozwany nie naruszył zasad współżycia społecznego,
dokonując definitywnego wypowiedzenia stosunku pracy.
Na koniec Sąd Najwyższy stwierdza, że zarzut naruszenia art. 325 k.p.c. uza-
sadniony tym, że Sąd Okręgowy orzekał o stosunku pracy na podstawie mianowania,
tymczasem w sentencji wyroku użyto sformułowania sugerującego, że strony wiązała
umowa o pracę, dotyczy kwestii wyłącznie technicznej, tj. niezręcznej redakcji sen-
tencji wyroku, natomiast uchybienie to jest bez znaczenia dla wyniku sprawy.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39816
k.p.c. orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================