Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 112/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 czerwca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa "P." Spółki Akcyjnej w Ł.
przeciwko Bankowi […]
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 czerwca 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 26 października 2006 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego jej rozpoznania oraz
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo do wysokości 158 758 25 zł
podzielając twierdzenia powodowej Spółki „P.” o nieistnieniu w tym zakresie
roszczenia pozwanego Banku [...] wobec zawarcia przez dłużnika z wierzycielami
układu, który z mocy art. 67 § 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia
24 października 1934 r. – Prawo o postępowaniu układowym (Dz.U. Nr 63, poz.
836) obowiązuje również stronę pozwaną. Za związanych należy uznać wszystkich
wierzycieli, nawet tych których wierzytelności podlegały wciągnięciu na listę, lecz
nie zostały uwzględnione. Wierzytelność Banku w wysokości 396 895 62 zł podlega
zatem zaspokojeniu w takiej tylko wysokości, jaka wynika z treści układu, tj. do
wysokości 60% pomimo, że sędzia komisarz po wciągnięciu jej na listę
wierzytelności, odmówił jej uwzględnienia. Dlatego pozwany Bank nie mógł objąć
bankowym tytułem egzekucyjnym wierzytelności w wysokości 158 758 25,
stanowiącej 40% spornej kwoty 396 895 62 zł.
W uwzględnieniu apelacji pozwanego Banku Sąd Apelacyjny zmienił
zaskarżony wyrok i powództwo oddalił; oddalił w całości apelację powodowej spółki
„P.” oraz rozstrzygnął o kosztach procesu za obie instancje.
Sad Apelacyjny z powołaniem się na przepisy oraz tok postępowania układowego
stwierdził, że ustalenie listy wierzytelności ma charakter czynności także
procesowej dokonywanej w formie postanowienia sędziego komisarza.
Po uprawomocnieniu się tego postanowienia wiąże ono nie tylko sąd, który je
wydał, ale i inne sądy (art. 365 § 1 k.p.c.). Wierzytelność pozwanego Banku,
z mocy postanowienia, nie została objęta postępowaniem układowym. Sąd
Okręgowy był - związany zdaniem Sądu II instancji – podjętym przez sędziego
komisarza postanowieniem o ustaleniu listy wierzytelności i wyłączeniu z tej listy
wierzytelności strony pozwanej. W tym stanie sprawy Sąd Apelacyjny nie rozważał
zasadności wyłączenia z listy wierzytelności należności zabezpieczonych
przewłaszczeniem rzeczy.
Skargę kasacyjną wniosła strona powodowa P., w której zarzuciła:
1. błędną wykładnię przepisu art. 67 § 1 Rozporządzenia Prezydenta
Rzeczpospolitej z dnia 24 października 1934 r. – prawo o postępowaniu
3
układowym (Dz.U. nr 93, poz. 836) polegającą na przyjęciu przez Sąd
Apelacyjny stanowiska, że treść tego przepisu nie dotyczy wierzytelności,
które nie zostały wciągnięte na listę wierzytelności ustaloną postanowieniem
przez sędziego komisarza.
2. błędną wykładnię przepisu art. 365 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego
polegającą na przyjęciu, że z mocy tego przepisu prawomocne
postanowienie o ustaleniu listy wierzytelności wiąże inne sądy co do
wierzytelności, które nie zostały wciągnięte na tę listę.
3. błędną wykładnię przepisu art. 6 § 1 oraz niezastosowanie art. 47 § 2
rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 24 października 1934 r.
– prawo o postępowaniu układowym (Dz.U. nr 93 poz. 836) polegającą na
przyjęciu przez Sąd Apelacyjny stanowiska, że kwestia objęcia lub
nieobjęcia wierzytelności postępowaniem układowym jest rozstrzygana
wyłącznie w toku postępowania układowego przed sądem rejonowym,
wskutek czego nie jest dopuszczalne badanie tej kwestii w toku
postępowania pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności.
4. niezastosowanie art. 47 § 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej
z dnia 24 października 1934 r. – prawo o postępowaniu układowym (Dz.U.
nr 93 poz. 836) prowadzące do uznania przez sąd, że postanowienie
o ustaleniu listy wierzycieli wiąże inne sądy co do wierzytelności, które nie
zostały wciągnięte na tę listę.
5. niezastosowanie przepisu art. 4 § 1 rozporządzenia Prezydenta
Rzeczpospolitej z dnia 24 października 1934 r. - prawo o postępowaniu
układowym (Dz.U. nr 93 poz. 836) zgodnie z którym objęcie wierzytelności
postępowaniem układowym następuje z mocy samego prawa
i w konsekwencji przyjęcie przez Sąd Apelacyjny stanowiska, że objęcie
wierzytelności postępowaniem sędziego – komisarza w sprawie wciągnięcia
wierzytelności na listę,
Wskazując na powyższe storna powodowa wnosiła o uchylenie
zaskarżonego Sądu Apelacyjnego w całości, a także o uchylenie poprzedzającego
go wyroku Sądu Okręgowego z dnia 6 lutego 2006 r. wydanego w sprawie X GC
4
…/05 w części oddalającej powództwo i przekazanie i sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania za wszystkie instancje.
Pozwany Bank wnosił o oddalenie skargi kasacyjnej z zasądzeniem kosztów
postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
U podstaw struktury normatywnej przepisów prawa o postępowaniu
układowym z 1934 r. leżało założenie zakazu prowadzenia sporów w postępowaniu
układowym oraz wynikająca z tego założenia możliwość kontynuowania lub
wytaczania powództw o te prawa przez wierzycieli w innym postępowaniu. Dlatego
art. 47 prawa układowego, którego naruszenie w skardze kasacyjnej zarzuca
powodowa Spółka, stanowił, że postanowienie co do wciągnięcia wierzytelności na
listę nie pozbawia osób zainteresowanych prawa wytoczenia powództwa przed
sądem właściwym, zarówno co do istoty, jak i wysokości roszczenia. W myśl
natomiast art. 30 powołanego prawa układowego, otwarcie postępowania
układowego nie tamuje możności wszczynania przeciwko dłużnikowi nowych spraw
sądowych.
Spór, także w instancji kasacyjnej, ogniskuje się wokół znaczenia układu,
a ściśle rzecz ujmując – skutków, jakie należy przypisać samej liście wierzytelności,
w której to kwestii ujawniło się rozbieżne stanowisko sądów pierwszej i drugiej
instancji. Na ogół zgodnie przyjmuje się, że lista wierzytelności stanowi rodzaj
orzeczenia, którym orzeka się o istnieniu wierzytelności na potrzeby postępowania
układowego. Postanowienie o wciągnięciu na listę rozstrzyga dwie kwestie: a)
liczbę wierzycieli, których obecność lub oddanie przez nich głosu jest niezbędna do
skuteczności uchwały zgromadzenia wierzycieli; b) siłę głosu każdego z wierzycieli.
Wciągnięcie na listę potwierdza jedynie istnienie wierzytelności i to nie w
definitywny sposób. Lista ma zatem deklaratywny charakter. Wciągnięcie
wierzytelności na listę wierzytelności w postępowaniu układowym nie wyklucza –
wbrew odmiennemu zapatrywaniu wyrażonemu w zaskarżonym orzeczeniu –
ponownego badania w procesie cywilnym kwestii objęcia wierzytelności układem.
Powołany przez Sąd Apelacyjny art. 365 § 1 k.p.c. stanowi, że orzeczenie
5
prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy.
Oznacza to, że strony, wymienione sądy oraz organy w tym przepisie wskazane nie
mogą skutecznie kwestionować stanu rzeczy, jaki wynika z orzeczenia, a kwestia
związania sądu jest brana pod uwagę w innym postępowaniu niż to, w którym
wydano rozstrzygnięcie. Moc wiążąca dotyczy zarówno orzeczeń merytorycznych,
jak i niemerytorycznych. Nie rozstrzygając o spornej w literaturze przedmiotu
kwestii, czy postanowienie o wyciągnięciu na listę wierzytelności jest orzeczeniem
merytorycznym, samo wciągnięcie na listę nie rozstrzyga – jak to wskazano -
w sposób definitywny o istnieniu wierzytelności jak to czyni wyrok sądu. Według
powołanego w skardze kasacyjnej art. 47 § 2 prawa o postępowaniu układowym,
postanowienie o wciągnięciu wierzytelności na listę nie pozbawia wierzyciela prawa
wytoczenia powództwa ani co do istoty (zasady) ani co do wysokości roszczenia.
Nadto, co należy szczególnie podkreślić, układ obowiązuje także wierzytelności
nie uwzględnione na liście, byleby tylko podlegały one wciągnięciu (art. 67 § 2 pr.
ukł.). Upada zatem zapatrywanie Sądu drugiej instancji stwierdzające, że podjęte
przez sędziego komisarza postanowienie o ustaleniu listy wierzytelności
i wyłączeniu z tej listy wierzytelności strony pozwanej wyłącza jakiekolwiek badanie
kwestii rozstrzygniętych w tym postanowieniu. Sąd Apelacyjny nie był zobligowany
przyjąć poczynionych w prawomocnym postanowieniu ustaleń za własne. Przyjęcie
za podstawę kwestionowanego rozstrzygnięcia błędnego – jak się okazało –
założenia o wyłączeniu możliwości czynienia własnych ustaleń przez sąd
orzekający w tym procesie i – stosownie do wyników tych ustaleń – rozstrzygania
o kwestiach już wcześniej ustalonych prowadzi do wniosku, że skarga kasacyjna
została oparta na uzasadnionych podstawach i dlatego podlega uwzględnieniu
(art. 39815
§ 1 k.p.c.).