Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 30 SIERPNIA 2007 R.
II KZ 25/07
Na gruncie przepisu art. 523 § 2 k.p.k., stronom postępowania w
przedmiocie umorzenia postępowania i orzeczenia środka zabezpieczają-
cego, w warunkach określonych w art. 520 k.p.k., przysługuje kasacja od
prawomocnego wyroku sądu odwoławczego, w razie orzeczenia środka
zabezpieczającego – umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycz-
nym, nie tylko w wypadku uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k., ale
także z powodu innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć
istotny wpływ na treść prawomocnego orzeczenia (art. 523 § 1 k.p.k.).
Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sąd Najwyższy w sprawie Mariana M., oskarżonego z art. 233 i inne
k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 30 sierpnia 2007
r., zażalenia na zarządzenie przewodniczącego wydziału Sądu Okręgowe-
go w W. z dnia 2 maja 2007 r., o odmowie przyjęcia kasacji
p o s t a n o w i ł uchylić zaskarżone zarządzenie i przekazać sprawę Są-
dowi Okręgowemu w W. w celu podjęcia czynności związanych z wniesie-
niem kasacji.
U Z A S A D N I E N I E
Przewodniczący Wydziału Sądu Okręgowego w W. w uzasadnieniu
zarządzenia z dnia 2 maja 2007 r., którym odmówił przyjęcia kasacji obroń-
cy oskarżonego w tej sprawie Mariana M. uznał, że skoro jej autor formułu-
2
2
je wyłącznie zarzut rażącego naruszenia prawa innego niż uchybienia
wskazane w art. 439 k.p.k., to wobec tego, że oskarżony nie tylko nie zo-
stał skazany na bezwzględną karę pozbawienia wolności, ale w ogóle nie
został skazany, gdyż postępowanie zostało umorzone i orzeczony został
środek zabezpieczający, a skarżący nie jest podmiotem określonym w art.
521 k.p.k., to kasacja, w świetle unormowań art. 523 k.p.k., jest niedopusz-
czalna.
Oskarżony Marian M. w zażaleniu na to zarządzenie podnosi, między
innymi, niesłuszne przyjęcie, że „nie doszło do mojego skazania skoro po-
byt w zamkniętym zakładzie na czas nieokreślony jest znacznie gorszą do-
legliwością aniżeli przewidywana kara pozbawienia wolności z warunko-
wym jej zawieszeniem tytułem próby”, co, w istocie, wyraża pogląd, że wy-
konanie orzeczonego w tej sprawie środka zabezpieczającego stanowi po-
zbawienie wolności, które może okazać się dolegliwością równą karze do-
żywotniego pozbawienia wolności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego zarzą-
dzenia znajduje oparcie w wyniku wykładni językowej przepisu art. 523 § 2
k.p.k., w którym dobitnie ustawodawca stwierdza, że jedynie w wypadkach
w nim przewidzianych można wnieść kasację na korzyść oskarżonego, co
w piśmiennictwie stało się podstawą stwierdzenia, że nie wydaje się, aby
można było wykazać w oparciu o poprawną logicznie wykładnię, że w in-
nych postępowaniach wyroki sądów odwoławczych mogą być zaskarżone
„na korzyść i na niekorzyść” bez żadnych ograniczeń, niezależnie od kate-
gorii uchybień (a więc nie tylko w oparciu o uchybienia z art. 439 k.p.k.) (R.
Kmiecik: Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2001 r., I
KZP 15/01, OSP 2002, z. 3, poz. 41; zob. także K. Sychta: Glosa do tej
samej uchwały, Pal. 2003 nr 5-6, s. 273, 274). Pogląd ten odnosi się prze-
de wszystkim do kasacji stron w zakresie głównego nurtu postępowania
3
3
karnego w wypadkach określonych w art. 523 § 2 k.p.k. Sąd Najwyższy, w
szeregu orzeczeń, dokonał takiej samej wykładni jednoznacznie wywodząc
niedopuszczalność kasacji na korzyść oskarżonego (po dniu 1 września
2000 r.), między innymi, w wypadku: orzeczenia kary pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (postanowienie z dnia 9 lutego
2005 r., II KZ 1/05 – niepubl.), warunkowego umorzenia postępowania (po-
stanowienie z dnia 7 marca 2001 r., II KKN 6/01 – niepubl.), w sprawach o
wykroczenia (postanowienia: z dnia 2 lutego 2001 r., V KKN 550/2000 i z
dnia 3 kwietnia 2001 r., IV KZ 22/01 – niepubl.), od prawomocnych posta-
nowień sądu wydawanych w postępowaniu wykonawczym w zakresie w
jakim podlegają one korygowaniu w trybie określonym w art. 24 § 1 k.k.w.
(postanowienie z dnia 5 lutego 2003 r., V KK 241/02, OSNKW 2003, z. 5-6,
poz. 49) i, co w rozpatrywanej sprawie najistotniejsze, także w wypadku
bezwarunkowego umorzenia postępowania (postanowienie z dnia 31
stycznia 2001 r., V KZ 131/00 – niepubl.).
Z drugiej jednak strony, Sąd Najwyższy uznał dopuszczalność kasa-
cji, pomimo jednoznacznego wyniku wykładni językowej przepisów art. 523
k.p.k., od wyroku sądu odwoławczego, którym orzeczono w przedmiocie
odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie ustawy rehabilitacyjnej z
1991 r. (uchwała z dnia 24 lipca 2001 r., I KZP 15/01, OSNKW 2001, z. 9-
10, poz. 74 oraz postanowienie z dnia 16 listopada 2001 r., III KZ 1/01 –
niepubl.), a także w wypadku orzeczenia wobec nieletniego środka po-
prawczego – umieszczenia w zakładzie poprawczym (postanowienie z dnia
12 lipca 2001 r., III KZ 39/01, OSNKW 2001, z. 9-10, poz. 82), jednak nie w
wypadku warunkowego zawieszenia wykonania takiego środka na okres
próby (postanowienie z dnia 28 lipca 2005 r., II KZ 28/05 – niepubl.).
W uzasadnieniach tych orzeczeń wskazywano nie tylko na wyrażoną
w uzasadnieniu projektu ustawy z 2000 r. nowelizującej Kodeks postępo-
wania karnego intencję znacznego ograniczenia możliwości wnoszenia
4
4
przez strony kasacji na korzyść oskarżonego tylko do wypadku orzeczenia
bezwzględnej kary pozbawienia wolności, ale przede wszystkim zwracano
uwagę na istotę takiego ograniczenia – stopień dolegliwości kary, której
wymierzenie uprawnia stronę do wniesienia kasacji z innych powodów niż
te określone w art. 439 k.p.k. Właśnie w uzasadnieniu postanowienia III KZ
39/01 trafnie stwierdzono, że brak jest wystarczających racji dla restrykcyj-
nej wykładni art. 523 § 2 k.p.k. i przyjęcia, że kasacja nie przysługuje w ra-
zie orzeczenia środka poprawczego – umieszczenia w zakładzie popraw-
czym, choć przecież i w tym ostatnim wypadku mamy do czynienia z od-
powiedzialnością represyjną za czyn wypełniający znamiona czynu zabro-
nionego przez ustawę karną, a w wyniku wykonania takiego środka po-
prawczego następuje pozbawienie wolności nie różniące się, w swej isto-
cie, od pozbawienia wolności w wykonaniu kary kryminalnej (zob. także: A.
Gaberle, M. Korcyl-Wolska: Komentarz do ustawy o postępowaniu w spra-
wach nieletnich, Gdańsk 2002, s. 204 – 205). Tym bardziej, że w postępo-
waniu cywilnym przysługuje skarga kasacyjna od orzeczenia sądu drugiej
instancji orzekającego w stosunku do nieletniego środek wychowawczy
(postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 8 marca 1998 r., II CKN 771/97,
OSNC 1998, z. 10, poz. 168; z dnia 8 czerwca 1998 r., I CKN 195/98,
OSNPr.iPr 1999, nr 11-12, poz. 33; z dnia 15 grudnia 1998 r., I CKN
939/97, OSNPr.iPr 1999, nr 11-12, poz. 37; zob. także K. Gromek: Komen-
tarz do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, Warszawa 2004,
tezy 14 i 15 do art. 59, s. 331 oraz odmiennie: P. Górecki, Postępowanie
odwoławcze w sprawach nieletnich – wybrane problemy procesowe, PS
2004, nr 2, s. 102 – 105; P. Górecki: Ustawa o postępowaniu w sprawach
nieletnich. Komentarz, Warszawa 2007, tezy 9 – 12 do art. 58, s. 164 –
166).
Podobnie, w istocie, jest w wypadku, jak w rozpoznawanej sprawie,
gdy sąd umarza postępowanie i orzeka środek zabezpieczający – umiesz-
5
5
czenia w odpowiednim zamkniętym zakładzie psychiatrycznym (art. 93 i 94
§ 1 k.k.). W takim orzeczeniu sąd ustala, że oskarżony (podejrzany – art.
354 k.p.k.) jest sprawcą czynu wypełniającego ustawowe znamiona czynu
zabronionego o znacznej społecznej szkodliwości – zazwyczaj przeciwko
życiu (art. 94 § 1 k.k.), któremu, co prawda, nie wymierza się kary, gdyż
wobec niepoczytalności w czasie popełnienia czynu nie można przypisać
mu winy (nie popełnia przestępstwa – art. 31 § 1 k.k. i nie można wobec
tego wymierzyć kary), to jednak ponosi konsekwencje prawne popełnienia
czynu w postaci umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym,
którego istotą jest pozbawienie wolności w warunkach zbliżonych do odby-
wania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym (art. 81 pkt
2, art. 96 i 97 k.k.w.) nawet, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia, do-
żywotnio. Zauważyć przy tym należy, że w wypadku przymusowego przy-
jęcia do szpitala psychiatrycznego osoby z zaburzeniami psychicznymi w
trybie określonym ustawą z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia
psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 ze zm.), od orzeczenia sądu opie-
kuńczego w tym przedmiocie przysługuje apelacja, a od orzeczenia sądu
drugiej instancji – skarga kasacyjna (postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 15 kwietnia 1997 r., I CZ 25/97, OSNC 1997, z. 9, poz. 135, zob. też
J. Duda: Komentarz do ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, Warsza-
wa 2006, tezy 10 –12 do art. 42 ustawy, s. 168 –172).
To właśnie uzasadnia, zdaniem Sądu Najwyższego, pogląd, że na
gruncie przepisu art. 523 § 2 k.p.k., stronom postępowania w przedmiocie
umorzenia postępowania i orzeczenia środka zabezpieczającego, w wa-
runkach określonych w art. 520 k.p.k., przysługuje kasacja od prawomoc-
nego wyroku sądu odwoławczego, w razie orzeczenia środka zabezpiecza-
jącego – umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym, nie tylko
w wypadku uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k., ale także z powodu
6
6
innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na
treść prawomocnego orzeczenia – art. 523 § 1 k.p.k.
Mając powyższe rozważania na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak
w postanowieniu.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13