Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 192/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi M. S.A. z siedzibą w W.
przeciwko M. D.
o uchylenie wyroku sądu polubownego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 12 września 2007 r.,
skargi kasacyjnej skarżącego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 listopada 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od M. S.A. z siedzibą w W.
na rzecz M. D. kwotę 600 zł (sześćset) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 6 lipca 2005 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił skargę
wniesioną przez M. S.A. o uchylenie wyroku sądu polubownego - Sądu
Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie wydanego w dniu 6
lipca 2006 r. w sprawie z powództwa M. D. przeciwko M. S.A. Wyrokiem tym
zasądzono na rzecz M. D. kwotę 1 500 000 zł. wraz z odsetkami od dnia 1 kwietnia
2001 r., a powództwo o zasądzenie 3 000 000 zł zostało w pozostałym zakresie
oddalone. Dochodzona należność stanowiła karę umowną, która w ocenie sądu
polubownego była wygórowana i podlegała z tego względu miarkowaniu. Wobec
pozwanej spółki zostało otwarte postępowanie układowe. Układ z wierzycielami
został zatwierdzony przez Sąd Rejonowy w Ł. postanowieniem z dnia 5 listopada
2003 r. Wierzytelność powoda nie została wciągnięta na listę wierzytelności
objętych układem, gdyż była kwestionowana przez dłużnika.
Sąd pierwszej instancji uznał, że skarga o uchylenie wyroku sądu
polubownego nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżony wyrok nie
uchybia praworządności ani dobrym obyczajom, a pozostałe zarzuty skarżącego
skupione wokół treści art. 67 § 1 prawa o postępowaniu układowym były
nieuzasadnione. Sąd Okręgowy podkreślił, że z treść uzasadnienia wyroku sądu
polubownego wskazuje, że zarzut pozwanego wynikający z treści tego przepisu był
przedmiotem oceny sądu polubownego, a kwestia związania układem była przez
sąd rozważana w ramach miarkowania kary umownej. W wyroku sądu
polubownego dokonano miarkowania kary umownej w większym rozmiarze, niż
byłoby to możliwe w oparciu o warunki zawartego układu. Wskazanie przez sąd
polubowny jako podstawy orzeczenia art. 484 k.c. nie oznaczało, że wyrok nie
zawiera rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 29 listopada 2006 r. oddalił apelację M.
S.A. uznając, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, choć usprawiedliwiony był
zarzut apelacji, że Sąd pierwszej instancji błędnie ocenił, iż kwestia związania
wierzyciela układem była przedmiotem rozważań sądu polubownego w ramach
miarkowania kary umownej. Sąd Apelacyjny wskazał, że wyrok sądu polubownego
narusza przepisy prawa materialnego z uwagi na niezastosowanie art. 67 § 1
3
prawa o postępowaniu układowym, co było wynikiem błędnego zastosowania art.
67 § 2 tej ustawy. Jednakże uchybienie to nie stanowi naruszenia zasady
praworządności ani nie uchybia zasadom współżycia społecznego i dobrym
obyczajom. W postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego
niedopuszczalne jest badanie, czy sąd polubowny należycie rozstrzygnął sprawę
pod względem faktycznym i prawnym. Sąd polubowny nie jest związany przepisami
prawa materialnego i mylnej wykładni tego prawa nie można oceniać jako
uchybienia praworządności. Przemawiało to za oddaleniem apelacji.
Skarga kasacyjna strony pozwanej została oparta o podstawę naruszenia
przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Skarżący zarzucił w niej obrazę
art. 712 § 1 pkt 4 i art. 714 k.p.c. przez błędne przyjęcie, że zaskarżony wyrok sądu
polubownego nie uchybia praworządności, zasadom współżycia społecznego
i dobrym obyczajom. W oparciu o te zarzuty skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Konstrukcja skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego wskazuje, że
środek ten nie służy dokonywaniu merytorycznej kontroli poprawności
rozstrzygnięcia sądu polubownego przez sąd powszechny, podobnej do kontroli
instancyjnej w postępowaniu sądowym. Dawał temu wyraz art. 712 § 1 k.p.c., który
miał zastosowanie w sprawie określając podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu
polubownego. Podobnie zagadnienie to reguluje obowiązujący obecnie art. 1206
k.p.c. Na gruncie tych przepisów ocena rozstrzygnięcia sądu polubownego pod
kątem merytorycznym sprowadza się do oceny, czy nie uchybia ono
praworządności lub zasadom współżycia społecznego. Uwzględniając powyższe
rozwiązanie ustawowe Sąd Najwyższy zwracał uwagę, że sąd powszechny nie
może w ramach postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego
rozpoznawać merytorycznie sporu pomiędzy stronami postępowania arbitrażowego
(por. wyrok z dnia 11 maja 2007 r., I CSK 82/07). W orzecznictwie podkreślono
również, że kwestionowanie wyroku sądu polubownego z uwagi na uchybienie
praworządności lub zasadom współżycia społecznego nie może odbywać się
poprzez wykazywanie i dowodzenie wadliwości natury prawnej lub faktycznej
4
zapadłego rozstrzygnięcia wydanego przez sąd polubowny (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 27 maja 1998 r., I CKN 709/97). Według poglądu wyrażonego
przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 maja 1997 r. (I CKN 205/ 97) spełnieniem
przesłanki określonej w art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c. może być tylko takie naruszenie
norm materialnoprawnych i to nawet o kogentnym charakterze, w wyniku którego
orzeczenie sądu polubownego powoduje jawne pogwałcenie naczelnych zasad
porządku prawnego lub godzi ono w określone zasady współżycia społecznego.
W uzasadnieniu wyroku z dnia 21 grudnia 1973 r. (I CR 663/73) Sąd Najwyższy
stwierdził również, że mylnej wykładni prawa materialnego przez sąd polubowny nie
można oceniać jako uchybienia praworządności w rozumieniu art. 712 § 1 pkt 4
k.p.c.
W świetle tych poglądów usprawiedliwiona była ocena Sądu Apelacyjnego,
że naruszenie przez sąd polubowny przepisu art. 67 prawa o postępowaniu
układowym, w wyniku jego błędnej wykładni, nie stanowi wystarczającej przesłanki
do uchylenia jego wyroku. Sąd ten ocenił również prawidłowo, że wskazana wyżej
wadliwość rozstrzygnięcia sądu polubownego nie mogła być zakwalifikowana jako
uchybienie praworządności. Na gruncie art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c. w orzecznictwie
i literaturze przyjmowano powszechnie, że za uchybiające praworządności mogą
być uznane tego rodzaju orzeczenia sądów polubownych, które naruszają naczelne
zasady porządku prawnego. Zasadność tych poglądów potwierdza brzmienie art.
1206 § 2 pkt 2 k.p.c. Przepis ten przewiduje obecnie jednoznacznie, że przesłanką
uchylenia wyroku sądu polubownego jest jego sprzeczność z podstawowymi
zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku
publicznego). Nie znajdował zaś w żadnym razie uzasadnienia pogląd skarżącego,
iż pod pojęciem rozstrzygnięcia sądu polubownego uchybiającego praworządności
należy rozumieć wadliwość polegającą na naruszeniu przez sąd polubowny
przepisów prawa materialnego, jako że istotą pojęcia praworządności jest
obowiązek adresowany do organów państwowych nakazujący im przestrzeganie
obowiązującego prawa, a sąd polubowny jest w zakresie sprawowanej funkcji
orzeczniczej organem państwa, który podobnie jak pozostałe jego organy musi
przestrzegać zasady praworządności.
5
Skarżący nie wskazał też przekonywujących argumentów dla uzasadnienia
jego tezy, że zaskarżony wyrok sądu polubownego uchybia zasadom współżycia
społecznego z tej racji, że narusza on art. 67 prawa o postępowaniu układowym.
Wymaga zaś podkreślenia, że sąd polubowny dokonał miarkowania kary umownej
na podstawie art. 484 § 2 k.c. w rozmiarze większym niż wynikający z treści
zawartego układu, który dotyczył również wierzytelności powoda. Nie można zatem
podzielić oceny skarżącego, że w wyniku naruszenia art. 67 prawa o postępowaniu
układowym powód znalazł się w sytuacji korzystniejszej niż pozostali wierzyciele
objęci układem i z tego względu wyrok sądu polubownego narusza zasady
współżycia społecznego.
Z tych względów skarga kasacyjna była pozbawiona uzasadnionych podstaw
i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. O kosztach postępowania
kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1, 391 § 1 i 39821
k.p.c.
kg