III CZP 80/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-07-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:III CZP 33/01 III CZP 91/96
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 80/07
POSTANOWIENIE
Dnia 13 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Protokolant Bożena Nowicka
w sprawie z powództwa J. M.
przeciwko Gminnej Spółce Wodnej w A.
o ustalenie,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 września 2007 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w S.
postanowieniem z dnia 30 maja 2007 r.,
1. "Czy dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o uchylenie
uchwały zarządu spółki wodnej, bowiem pomimo rozpoznania sprawy
przez Sąd I instancji jako sprawy o ustalenie ustania członkostwa
w spółce wodnej dochodzi tu do kwestionowania uchwały zarządu
tejże spółki odmawiającej zgody na wystąpienie ze spółki
oraz w przypadku twierdzącej odpowiedzi na pytanie pierwsze
2. czy przymusowe członkostwo w spółce wodnej może ustać
na skutek wypowiedzenia tegoż członkostwa
2
3. czy sprawa o ustalenie ustania członkostwa w spółce
wodnej ma charakter majątkowy
4. czy normy Konstytucji mogą być stosowane
w przedmiotowej sprawie bezpośrednio (art. 8 Konstytucji RP), skoro
w ustawie prawo wodne nie uregulowano zagadnienia wystąpienia
ze spółki wodnej, przewidując jedynie możliwość wykluczenia ?".
odmawia podjęcia uchwały.
3
Uzasadnienie
W pozwie skierowanym przeciwko pozwanej Gminnej Spółce Wodnej powód
J. M. domagał się ustalenia, że jego członkostwo w tej Spółce ustało z dniem 28
kwietnia 2006 r.
Pozwana wniosła o oddalenie tego powództwa.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest następcą prawnym członka pozwanej,
której statut przewiduje wykluczenie członka, a także jego wystąpienie ze spółki na
podstawie uchwały zarządu. Powód pismem z dnia 25 stycznia 2006 r.
wypowiedział członkostwo na co nie uzyskał zgody zarządu pozwanej.
Sąd Rejonowy uznał, że powód nie może być bez własnej woli członkiem
pozwanej, tym bardziej, że przepisy ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne
(tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, ze zm.) przewidują utrzymywanie
urządzeń wodnych przez osoby nie będące członkami spółki wodnej.
Przyjmując nadto, że powód ma interes prawny w dochodzeniu żądania
zgłoszonego w pozwie, Sąd Rejonowy uwzględnił to żądanie wyrokiem z dnia
8 marca 2007 r.
Przy rozpoznawaniu apelacji pozwanej od tego wyroku Sąd Okręgowy w S.
powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz w przedstawionym Sądowi
Najwyższemu zagadnieniu prawnym. Zdaniem Sądu drugiej instancji, wyjaśnienia
wymaga w pierwszej kolejności, czy członkowi spółki wodnej przysługuje prawo
zaskarżenia uchwały zarządu odmawiającej zgody na wystąpienie ze spółki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Żądanie sformułowane w pozwie, popierane przed sądem pierwszej
instancji, zostało oparte na faktach mających uzasadnić powództwo o ustalenie,
że ustało członkostwo powoda w spółce wodnej. Tak został skonkretyzowany
zakres prawa przedmiotowego poddanego przez powoda ochronie sądowej,
a także, tak zostały wytyczone granice rozpoznania sprawy oraz, w konsekwencji,
4
granice orzekania, poza które sąd meriti wychodzić nie może (por. art. 187 § 1, 321
k.p.c.). W tym też kierunku podążało postępowanie prowadzone przez Sąd
pierwszej instancji, który powództwo o ustalenie uwzględnił.
Natomiast przedstawione przez Sąd Okręgowy zagadnienie prawne, czy
członkowi spółki wodnej przysługuje prawo zaskarżenia uchwały zarządu
odmawiającej zgody na wystąpienie ze spółki, oparte jest na założeniu, że powód
wytoczył powództwo o uchylenie, bądź zmianę tej treści uchwały. Inaczej mówiąc,
że powód zaskarżył uchwałę zarządu odmawiającą wyrażenia zgody na jego
wystąpienie ze spółki. Tak sformułowane powództwo należy do powództw
o ukształtowanie prawa i zmierza do stworzenia w drodze orzeczenia sądowego
nowego, bądź przemiany dotychczasowego stanu prawnego.
Zgodnie art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który
nie był objęty żądaniem. Podkreśla się, że przepis ten daje wyraz m. in. tradycyjnej
zasadzie dyspozycyjności, która przejawia się w tym, że sąd jest związany
granicami żądania powództwa. Zgodnie z tym przepisem, sąd ma obowiązek orzec
negatywnie lub pozytywnie o tym żądaniu. Samo pojęcie żądania określa art. 187
§ 1 k.p.c., stanowiąc, że pozew powinien m.in. zawierać dokładnie określone
żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie.
Sąd powinien dbać o prawidłowe sformułowanie żądania pozwu, aby wiadomy był
zakres rozpoznania i orzekania w sprawie.
Treścią żądania powoda w sprawie, w której przedstawiono przytoczone
zagadnienie prawne, było ustalenie, że ustało jego członkostwo w spółce wodnej,
a nie, jak to przyjął Sąd Okręgowy, żądanie uchylenia bądź zmiany uchwały
zarządu spółki. Niepodobna uznać, aby oba te żądania stanowiły ten sam
przedmiot żądania, w rozumieniu art. 321 § 1 k.p.c. Oznacza to, że wyrokowanie
przez Sąd Okręgowy w przedmiocie uchylenia bądź zmiany uchwały zarządu spółki
pozostawałoby w sprzeczności z art. 321 § 1 k.p.c., gdyż w sposób oczywisty
naruszałoby wymagania odnoszące się do przedmiotu roszczenia.
Sąd rozstrzygałby coś innego niż żądał powód.
Przedmiotem przedstawionego Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości może być tylko taka
5
wątpliwość, której wyjaśnienie jest niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy
(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1996 r., III CZP 91/96,
OSNC 1997, nr 1, poz. 9; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca
2001 r., III CZP 33/01, niepubl.). Tego rodzaju wątpliwość nie występuje
w okolicznościach sprawy, przy rozpoznawaniu której Sąd Okręgowy sformułował
przytoczone wyżej zagadnienie prawne, co w pełni uzasadniała odmowę podjęcia
uchwały rozstrzygającej to zagadnienie (art. 390 § 1 k.p.c. oraz art. 61 § 1 ustawy
z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym - Dz. U. Nr 240, poz. 2052
ze zm.). Powód bowiem, jak wskazano, wytoczył powództwo o ustalenie, a nie jak
to przyjął Sąd Okręgowy o ukształtowanie prawa.
Konsekwencją odmowy podjęcia uchwały rozstrzygającej powyższe
zagadnienie prawne jest pozostawienie bez odpowiedzi także pozostałych
zagadnień prawnych przedstawionych Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia.
Sąd Okręgowy bowiem przedstawił je jedynie w wypadku pozytywnego
rozstrzygnięcia tego zagadnienia.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w postanowieniu.
jz
POSTANOWIENIE
Dnia 13 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Protokolant Bożena Nowicka
w sprawie z powództwa J. M.
przeciwko Gminnej Spółce Wodnej w A.
o ustalenie,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 września 2007 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w S.
postanowieniem z dnia 30 maja 2007 r.,
1. "Czy dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o uchylenie
uchwały zarządu spółki wodnej, bowiem pomimo rozpoznania sprawy
przez Sąd I instancji jako sprawy o ustalenie ustania członkostwa
w spółce wodnej dochodzi tu do kwestionowania uchwały zarządu
tejże spółki odmawiającej zgody na wystąpienie ze spółki
oraz w przypadku twierdzącej odpowiedzi na pytanie pierwsze
2. czy przymusowe członkostwo w spółce wodnej może ustać
na skutek wypowiedzenia tegoż członkostwa
2
3. czy sprawa o ustalenie ustania członkostwa w spółce
wodnej ma charakter majątkowy
4. czy normy Konstytucji mogą być stosowane
w przedmiotowej sprawie bezpośrednio (art. 8 Konstytucji RP), skoro
w ustawie prawo wodne nie uregulowano zagadnienia wystąpienia
ze spółki wodnej, przewidując jedynie możliwość wykluczenia ?".
odmawia podjęcia uchwały.
3
Uzasadnienie
W pozwie skierowanym przeciwko pozwanej Gminnej Spółce Wodnej powód
J. M. domagał się ustalenia, że jego członkostwo w tej Spółce ustało z dniem 28
kwietnia 2006 r.
Pozwana wniosła o oddalenie tego powództwa.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest następcą prawnym członka pozwanej,
której statut przewiduje wykluczenie członka, a także jego wystąpienie ze spółki na
podstawie uchwały zarządu. Powód pismem z dnia 25 stycznia 2006 r.
wypowiedział członkostwo na co nie uzyskał zgody zarządu pozwanej.
Sąd Rejonowy uznał, że powód nie może być bez własnej woli członkiem
pozwanej, tym bardziej, że przepisy ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne
(tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, ze zm.) przewidują utrzymywanie
urządzeń wodnych przez osoby nie będące członkami spółki wodnej.
Przyjmując nadto, że powód ma interes prawny w dochodzeniu żądania
zgłoszonego w pozwie, Sąd Rejonowy uwzględnił to żądanie wyrokiem z dnia
8 marca 2007 r.
Przy rozpoznawaniu apelacji pozwanej od tego wyroku Sąd Okręgowy w S.
powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz w przedstawionym Sądowi
Najwyższemu zagadnieniu prawnym. Zdaniem Sądu drugiej instancji, wyjaśnienia
wymaga w pierwszej kolejności, czy członkowi spółki wodnej przysługuje prawo
zaskarżenia uchwały zarządu odmawiającej zgody na wystąpienie ze spółki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Żądanie sformułowane w pozwie, popierane przed sądem pierwszej
instancji, zostało oparte na faktach mających uzasadnić powództwo o ustalenie,
że ustało członkostwo powoda w spółce wodnej. Tak został skonkretyzowany
zakres prawa przedmiotowego poddanego przez powoda ochronie sądowej,
a także, tak zostały wytyczone granice rozpoznania sprawy oraz, w konsekwencji,
4
granice orzekania, poza które sąd meriti wychodzić nie może (por. art. 187 § 1, 321
k.p.c.). W tym też kierunku podążało postępowanie prowadzone przez Sąd
pierwszej instancji, który powództwo o ustalenie uwzględnił.
Natomiast przedstawione przez Sąd Okręgowy zagadnienie prawne, czy
członkowi spółki wodnej przysługuje prawo zaskarżenia uchwały zarządu
odmawiającej zgody na wystąpienie ze spółki, oparte jest na założeniu, że powód
wytoczył powództwo o uchylenie, bądź zmianę tej treści uchwały. Inaczej mówiąc,
że powód zaskarżył uchwałę zarządu odmawiającą wyrażenia zgody na jego
wystąpienie ze spółki. Tak sformułowane powództwo należy do powództw
o ukształtowanie prawa i zmierza do stworzenia w drodze orzeczenia sądowego
nowego, bądź przemiany dotychczasowego stanu prawnego.
Zgodnie art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który
nie był objęty żądaniem. Podkreśla się, że przepis ten daje wyraz m. in. tradycyjnej
zasadzie dyspozycyjności, która przejawia się w tym, że sąd jest związany
granicami żądania powództwa. Zgodnie z tym przepisem, sąd ma obowiązek orzec
negatywnie lub pozytywnie o tym żądaniu. Samo pojęcie żądania określa art. 187
§ 1 k.p.c., stanowiąc, że pozew powinien m.in. zawierać dokładnie określone
żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie.
Sąd powinien dbać o prawidłowe sformułowanie żądania pozwu, aby wiadomy był
zakres rozpoznania i orzekania w sprawie.
Treścią żądania powoda w sprawie, w której przedstawiono przytoczone
zagadnienie prawne, było ustalenie, że ustało jego członkostwo w spółce wodnej,
a nie, jak to przyjął Sąd Okręgowy, żądanie uchylenia bądź zmiany uchwały
zarządu spółki. Niepodobna uznać, aby oba te żądania stanowiły ten sam
przedmiot żądania, w rozumieniu art. 321 § 1 k.p.c. Oznacza to, że wyrokowanie
przez Sąd Okręgowy w przedmiocie uchylenia bądź zmiany uchwały zarządu spółki
pozostawałoby w sprzeczności z art. 321 § 1 k.p.c., gdyż w sposób oczywisty
naruszałoby wymagania odnoszące się do przedmiotu roszczenia.
Sąd rozstrzygałby coś innego niż żądał powód.
Przedmiotem przedstawionego Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości może być tylko taka
5
wątpliwość, której wyjaśnienie jest niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy
(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1996 r., III CZP 91/96,
OSNC 1997, nr 1, poz. 9; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca
2001 r., III CZP 33/01, niepubl.). Tego rodzaju wątpliwość nie występuje
w okolicznościach sprawy, przy rozpoznawaniu której Sąd Okręgowy sformułował
przytoczone wyżej zagadnienie prawne, co w pełni uzasadniała odmowę podjęcia
uchwały rozstrzygającej to zagadnienie (art. 390 § 1 k.p.c. oraz art. 61 § 1 ustawy
z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym - Dz. U. Nr 240, poz. 2052
ze zm.). Powód bowiem, jak wskazano, wytoczył powództwo o ustalenie, a nie jak
to przyjął Sąd Okręgowy o ukształtowanie prawa.
Konsekwencją odmowy podjęcia uchwały rozstrzygającej powyższe
zagadnienie prawne jest pozostawienie bez odpowiedzi także pozostałych
zagadnień prawnych przedstawionych Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia.
Sąd Okręgowy bowiem przedstawił je jedynie w wypadku pozytywnego
rozstrzygnięcia tego zagadnienia.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w postanowieniu.
jz