Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 196/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Agencji Nieruchomości Rolnych w Warszawie
Oddziałowi Terenowemu w P.
przeciwko W.K. i S. P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 19 września 2007 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 5 grudnia 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną; zasądza od pozwanych na rzecz
strony powodowej kwotę 3600 (trzy tysiące sześćset) zł tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w P. nakazem zapłaty z dnia 13 maja 2002 r. wydanym w
postępowaniu nakazowym orzekł, że pozwani W. K. i S. P. w ciągu 2 tygodni winni
solidarnie zapłacić powódce Agencji Nieruchomości kwotę 2.509.835,64 zł z
ustawowym odsetkami od dnia 7 grudnia 2001 r. oraz orzekł o kosztach. Po
rozpoznaniu zarzutów pozwanych od tego nakazu Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia
20 kwietnia 2006 r. utrzymał nakaz zapłaty w części zasądzającej kwotę
2.209.835,64 zł z odsetkami od kwoty 1.436.070,29 zł liczonymi od dnia 7 grudnia
2001 r. i od kwoty 773.765,35 zł liczonymi od dnia 8 maja 2002 r., orzekł o
kosztach procesu, uchylił nakaz zapłaty w pozostałej części.
Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia faktyczne: W dniu 10 grudnia
1991 r. zostało założone Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe
„B.” Spółka z o.o. W okresie od założenia Spółki do dnia 8 czerwca 2001 r. pozwani
pełnili funkcję członków zarządu.
Powódka zawarła ze Spółką „B.” w dniu 31 maja 1993 r. umowę dzierżawy
nieruchomości rolnych, w dniu 20 stycznia 1994 r. umowę sprzedaży ruchomości, a
następnie w dniu 30 czerwca 1997 r. umowę sprzedaży nieruchomości rolnych,
których Spółka „B.” była dzierżawcą wraz ze znajdującymi się na gruncie
budynkami, budowlami i urządzeniami za cenę 2.185.000 zł. Większa część ceny –
kwota 1.966.400 zł nie została zapłacona przy zawieraniu umowy. Kupująca Spółka
zobowiązała się ją zapłacić w ośmiu równych ratach rocznych.
Jako zabezpieczenie wykonania umowy spółka „B.” wystawiła 10 weksli in
blanco, które poręczyli pozwani. Sporządzona została także deklaracja wekslowa,
zgodnie z którą w przypadku nienależytego wykonywania postanowień umowy
sprzedaży Agencja będzie uprawniona wypełnić weksel i przedstawić Spółce lub
poręczycielom do zapłaty, a w przypadku niezapłacenia sumy wekslowej w terminie
14 dni od dnia wezwania Agencja mogła wystąpić o wydanie nakazu zapłaty.
Z uwagi na niewywiązywanie się z umowy kupna nieruchomości powódka
wypełniła weksel na kwotę 2.509.835,64 zł wynikającą z zadłużenia nabywcy
nieruchomości na dzień 6 grudnia 2001 r. i w dniu 24 grudnia 2001 r. wezwała
3
pozwanych do zapłaty tej kwoty, a w dniu 25 marca 2002 r. wezwała ich jako
poręczycieli do wykupienia weksla.
W dniu 8 czerwca 2001 r. Spółka „B.” zmieniła nazwę na „Prywatne
Gospodarstwo Rolne B.” Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.,
a w dniu 7 grudnia 2001 r. Sąd Rejonowy w P. ogłosił upadłość tej Spółki.
Na dzień 6 grudnia 2001 r. Spółka „B.”, nie uregulowała wymagalnych
zobowiązań z tytułu zapłaty rat ceny za okres 1999 – 2001 na łączną kwotę
698.670,29 zł Poza powyższą kwotą zadłużenia głównego Spółki „B.” do zapłaty
zostały jeszcze 3 raty za lata 2002 – 2004 na kwotę 737.400 zł. Ponadto Spółka
zalegała z zapłatą odsetek w kwotach 528.177,66 zł z tytułu oprocentowania rat
kapitałowych i 245.587,69 zł z tytułu oprocentowania preferencyjnego.
Apelację pozwanych od wyroku Sądu Okręgowego Sąd Apelacyjny oddalił
wyrokiem z dnia 5 grudnia 2006 r. Odnosząc się do zarzutu apelacji, że weksel w
dniu ogłoszenia upadłości Spółki „B.” tj. 7 grudnia 2001 r. nie był jeszcze
wypełniony, faktyczne wypełnienie weksla nastąpiło po dniu 18 stycznia 2002 r. i
wówczas wpisano jako datę płatności „6 grudnia 2001 r.” Sąd Apelacyjny nie
podzielił poglądu, wyrażonego w jednym z komentarzy do art. 58 k.c., że nieważny
jest weksel postdatowany lub antydatowany. Sąd Apelacyjny wskazał, że pogląd
ten nie jest podzielany ani przez innych komentatorów ani w judykaturze. W
okresie przedwojennym Sąd Najwyższy wskazywał, że antydatowanie czeku, który
ma podobny do weksla charakter, nie czyni go nieważnym (wyrok z dnia 14
października 1931 r. III K 888/31 - OSN 1932/1/14). Także obecnie Sąd Najwyższy
stoi na stanowisku, że antydatowanie weksla płatnego, po uzupełnieniu „w dacie
oznaczonej nie wpływa na jego ważność” (wyrok z dnia 5 maja 2005 r., III CK
520/04, OSNC z 2006 r., Nr 4, poz. 67).
Zobowiązanie wekslowe powstaje nie w momencie wypełnienia weksla,
a w momencie podpisania weksla i wręczenia go remitentowi. Wypełnienie weksla
niezupełnego nie jest koniecznym warunkiem powstania zobowiązania
wekslowego, a jest tylko warunkiem realizowania wierzytelności wekslowej. Weksel
in blanco zawiera już zobowiązanie wekslowe, gdyż uważa się, że dokument
wydany został w zamiarze takiego zobowiązania się przez podpisującego weksel.
4
Wprawdzie dokument powinien być wypełniany, aby mógł być uważany za weksel,
lecz wypełnienie nie jest koniecznym warunkiem powstania zobowiązania
wekslowego, a jest tylko warunkiem realizowania wierzytelności wekslowej.
Zobowiązanie wekslowe powstaje już na skutek podpisu na dokumencie,
przeznaczonym z woli wyraźnej podpisującego, do stania się wekslem pod
warunkiem, by podpisującym była osoba zdolna do działań prawnych. Dokonanie
prawidłowego wypełnienia nadaje dokumentowi zupełną moc wekslową od chwili
podpisania dokumentu. Odpowiedzialność wekslowa istnieje, a tylko realizacja
wierzytelności jest uzależniona od wypełnienia dokumentu istotnymi warunkami
weksla, zgodnymi z wolą podpisującego.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego pozwani zarzucili
naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 1, 10, 32
ust. 2, 101 prawa wekslowego poprzez uznanie, że uzupełnienie weksla in blanco
datą płatności wsteczną w stosunku do daty, w której faktycznie następuje
uzupełnienie weksla jest dopuszczalne i nie narusza warunków porozumienia
wekslowego oraz nie prowadzi do nieważności weksla i do utraty praw wekslowych
przez wierzyciela wekslowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wbrew stanowisku skarżących z powołanych przez nich przepisów prawa
wekslowego nie wynika, aby uzupełnienie weksla in blanco datą płatności
wcześniejszą w stosunku do daty, w której faktycznie nastąpiło uzupełnienie
weksla, prowadziło do nieważności weksla i do utraty praw wekslowych przez
wierzyciela wekslowego.
Przepis art. 1 prawa wekslowego określa jedynie ustawowe części składowe,
które weksel trasowany powinien zawierać. W punkcie 4 wymienia się oznaczenie
terminu płatności. W przepisie tym nie zamieszczono jednakże bliższych
wskazówek, w szczególności nie ma tam wskazania niedopuszczalności
oznaczenia terminu płatności wcześniejszego niż data wypełnienia weksla. Z art. 10
wynika, że w chwili wystawienia weksel może być niezupełny, że w takim wypadku
dłużnik wekslowy może skutecznie podnieść zarzut wypełnienia weksla niezgodnie
z porozumieniem, że wobec nabywcy weksla możliwość podniesienia zarzutu
5
uzupełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem ograniczona jest do sytuacji,
w której weksel nabyty został w złej wierze albo przy dopuszczeniu się przez
nabywcę rażącego niedbalstwa. Artykuł 32 prawa wekslowego nie zawiera ustępu
2, składa się z trzech zdań. Ze zdania 2 tego artykułu wynika, że poręczyciel
weksla nie ponosi odpowiedzialności w razie wady formalnej. Jednakże wpisanie
jako terminu płatności, jakiejkolwiek daty, która jest możliwa wedle kalendarza, nie
może być uznane za wadę formalną. Także ostatni z powołanych w skardze
kasacyjnej przepisów prawa wekslowego – art. 101 – nie wprowadza ograniczeń
co do datowania terminu płatności weksla, określa tylko co powinien zawierać
weksel własny.
Odrębnym zagadnieniem jest kwestia zgodności uzupełnienia weksla
in blanco z porozumieniem wekslowym. Nie ma dostatecznie uzasadnionej
podstawy twierdzenie, że uzupełnienie weksla datą płatności wcześniejszą niż data
uzupełnienia jest zawsze niezgodne z treścią porozumienia wekslowego, bez
względu na jego konkretną treść. Z ustaleń Sądów meriti nie wynika, że w tej
sprawie przedmiotem porozumienia wekslowego była data płatności weksla.
Z ustaleń tych wynika tylko, że zgodnie z porozumieniem wekslowym remitent
mógł wypełnić weksel i przedstawić do zapłaty w razie nienależytego wykonania
przez wystawcę weksla umowy kupna-sprzedaży. Bezspornym jest, że w dniu
6 grudnia 2001 r., a więc w dacie oznaczonej jako data płatności weksla, wystawca
był w zwłoce z zapłatą rat ceny, a więc nienależycie wykonywał umowę. Nie można
więc zgodzić się, że uzupełnienie weksla przez oznaczenie tej daty jako daty
płatności weksla było niezgodne z porozumieniem wekslowym.
Z powyższych względów na mocy art. 39814
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak
w sentencji wyroku.