Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 142/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 września 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. N.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "N."
o nakazanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 21 września 2007 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 30 listopada 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i nie obciąża powoda kosztami
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
W pozwie z dnia 30 sierpnia 2005 r. A.N. wniósł o nakazanie złożenia
pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej „N.” oświadczenia woli o ustanowieniu na jego
rzecz własnościowego prawa do lokalu o powierzchni 64,26 m2
w budynku przy ul.
M. 32b w W., położonego na nieruchomości, dla której prowadzona jest przez Sąd
Rejonowy księga wieczysta nr KW […].
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 czerwca 2006 r. oddalił powództwo.
Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny. W dniu 12 czerwca 2003 r. powód
zawarł ze Spółdzielnią umowę, w której Spółdzielnia zobowiązała się do
ustanowienia na rzecz powoda własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego
o powierzchni 64,26 m2
w budynku przy ul. M. 32b, a powód - do pokrycia kosztów
zadania inwestycyjnego w części przypadającej na jego lokal przez wniesienie
wkładu budowlanego w wysokości 90 000,00 zł, uiszczenia kwoty 100 zł tytułem
wpisowego oraz kwoty 500 zł tytułem wniesienia udziału członkowskiego.
W wolnostojącym budynku, w którym był usytuowany omawiany lokal,
znajdowało się jeszcze jedno pomieszczenie o pow. ok. 30 m2
zajęte przez stację
transformatorową. W spornym lokalu w dniu zawarcia umowy przez strony mieściły
się biura zarządu Spółdzielni. Spółdzielnia w umowie wyraziła zgodę na wykonanie
przez powoda zmian wewnątrz lokalu w sposób zgodny z przepisami prawa
budowlanego oraz ogólnym projektem architektonicznym; koszty tych zmian miał
ponieść powód. Po zawarciu umowy pozwana przystąpiła do przystosowania na
biura zarządu innych pomieszczeń. Powód spełnił przewidziane w umowie
świadczenia pieniężne. W dniu 20 października 2003 r. pozwana wydała mu
protokolarnie lokal. W dniu 18 lutego 2005 r. powód wystąpił do E. S.A. - oddział w
W. z pytaniem o możliwość zmiany przeznaczenia spornego lokalu z użytkowego
na mieszkalny. Otrzymał odpowiedź, że stacja transformatorowa została
umieszczona w budynku specjalnie wzniesionym na potrzeby infrastruktury
technicznej, który nie może być wykorzystywany na stały pobyt ludzi ze względu na
pracujące w nim urządzenia elektromagnetyczne.
Opierając się na powyższych ustaleniach Sąd Okręgowy oddalił powództwo.
3
Zdaniem Sądu Okręgowego, umowa zawarta przez strony w dniu
12 czerwca 2003 r. była nieważna. Po pierwsze, będąc umową przedwstępną, nie
określała terminu, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona (art. 389
k.c. w pierwotnym brzmieniu). Po drugie, była umową o świadczenie, którego nie
można wykonać. Do zmiany lokalu użytkowego na lokal mieszkalny przeznaczony
do stałego przebywania ludzi konieczne jest spełnienie wymagań przewidzianych
w § 96 oraz w § 182 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia
2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690 ze zm.), a pomieszczenia przylegające
bezpośrednio do stacji transformatorowej nie spełniają powyższych wymagań.
Stacja transformatorowa, o którą chodzi w sprawie, znajduje się, praktycznie rzecz
biorąc, w jedynym możliwym miejscu i obsługuje 200 mieszkań i 7 lokali
użytkowych. Ewentualny koszt jej przeniesienia wahałby się pomiędzy 200 000
a 500 000 zł. Skoro lokal nie może uzyskać statusu lokalu o charakterze
mieszkalnym, pozwana zobowiązała się do świadczenia niemożliwego.
Wyrokiem z dnia 30 listopada 2006 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
powoda.
Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, częściowo
jednak odmiennie je ocenił. Uznał, że łącząca strony umowa nie była umową
przedwstępną, lecz umową o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa
do lokalu (zawierającą wszystkie istotne postanowienia tej umowy). Niemniej
świadczenie, do którego zobowiązała się pozwana, było niemożliwe, ponieważ
w spornym lokalu ze względu na sąsiedztwo stacji transformatorowej nie mogą
mieszkać ludzie, a stacji tej nie można przenieść z powodu wysokich kosztów
w inne miejsce.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił:
1) naruszenie art. 387 § 1 k.c. w zw. z art. 2 ust. 1 i 171
ust. 1 i 2 ustawy
z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych przez uznanie,
że strony umówiły się o świadczenie niemożliwe;
2) naruszenie art. 5 ust. 2 oraz 7 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. -
Prawo budowlane w związku z § 4, 96 i 182 rozporządzenia Ministra Infrastruktury
z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
4
odpowiadać budynki i ich usytuowanie przez uznanie, że w pomieszczeniach
stanowiących sporny lokal nie mogą zamieszkiwać ludzie z uwagi na bezpośrednią
bliskość i oddziaływanie stacji transformatorowej;
3) naruszenie art. 278 i 245 k.p.c. w zw. z art. 12 ust. 1 i 2 oraz art. 71 i 82
Prawa budowlanego, przez wyrażenie oceny o niemożliwości zmiany
przeznaczenia lokalu bez wymaganej ustawowo decyzji administracyjnej lub opinii
rzeczoznawcy budowlanego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 171
ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu
obowiązującym w chwili zawarcia umowy przez strony przewidywał, że przez
umowę o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
spółdzielnia zobowiązuje się oddać członkowi lokal do używania, a członek
zobowiązuje się wnieść wkład budowlany oraz uiszczać opłaty określone w ustawie
i w statucie spółdzielni. Przepis ten określał elementy przedmiotowo istotne umowy
o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz wskazywał na
wiążące się z tym prawem uprawnienie do używania lokalu, zakładające jego
posiadanie. Używanie lokalu ustalone w umowie o ustanowienie spółdzielczego
własnościowego prawa mogło polegać na wykorzystywaniu go w celach
mieszkalnych lub użytkowych. Zgodnie z art. 171
ust. 3 powoływanej ustawy,
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu powstawało z chwilą zawarcia umowy
o ustanowienie tego prawa.
Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że umowa zawarta przez strony
w dniu 12 czerwca 2003 r. miała istotne cechy umowy unormowanej w art. 171
ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. W szczególności Spółdzielnia
zobowiązała się w niej do oddania powodowi do używania oznaczonego lokalu,
a powód - do wniesienia wkładu budowlanego oraz uiszczania określonych opłat.
Wspomniany lokal, zgodnie z treścią omawianej umowy, miał być wykorzystywany
przez powoda, po dokonaniu stosownych zmian, na cele mieszkalne.
Sąd Apelacyjny zatem trafnie zakwalifikował umowę zawartą przez strony
jako umowę o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.
Błędnie jednak uznał ją za umowę o świadczenie niemożliwe w rozumieniu
387 § 1 k.c. Spółdzielnia określone w tej umowie świadczenie polegające na
5
oddaniu powodowi do używania lokalu położonego w budynku przy ul. M. 32b nie
tylko mogła spełnić, ale i spełniła, zaś spółdzielcze własnościowe prawo do tego
lokalu powód nabył, zgodnie z art. 171
ust. 3 ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych, już w chwili zawarcia umowy o ustanowienie tego prawa. Kwestia
możliwości skorzystania przez powoda w świetle właściwych regulacji prawa
budowlanego z uzgodnionego przez strony upoważnienia do przystosowania lokalu
do wymagań niezbędnych do wykorzystywania go w celach mieszkalnych nie
wchodzi w zakres problematyki pierwotnej niemożliwości świadczenia, lecz wiąże
się z innymi zagadnieniami. Może być mianowicie rozpatrywana w szczególności w
płaszczyźnie błędu powoda co do właściwości przedmiotu świadczenia Spółdzielni
lub odpowiedzialności Spółdzielni wobec powoda z tytułu wady przedmiotu
świadczenia.
Jednakże zaskarżony wyrok, mimo zasadności podniesionego w skardze
kasacyjnej zarzutu naruszenia art. 387 § 1 k.c., ostatecznie odpowiada prawu.
Skoro umowę stron należało zakwalifikować jako umowę o ustanowienie
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu skutkującą nabyciem przez
powoda tego prawa już z chwilą jej zawarcia, zamieszczone w pozwie żądanie
nakazania złożenia pozwanej oświadczenia woli o ustanowieniu na rzecz powoda
własnościowego prawa do lokalu w budynku przy ul. M. 32b, nie mogło zostać
uwzględnione. Jednocześnie ze względu na treść art. 321 k.p.c. niemożliwe byłoby
orzekanie co do przedmiotów nieobjętych tym żądaniem.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
oddalił skargę kasacyjną powoda, a kosztach postępowania kasacyjnego orzekł
zgodnie z art. 102 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
jz