II PZP 7/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Uchwała z dnia 5 grudnia 2007 r.
II PZP 7/07
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jolanta
Strusińska-Żukowska, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 grudnia 2007 r. sprawy
z powództwa Michała M. przeciwko „N.P.” Spółce z o.o. w W. o odszkodowanie i
ustalenie stosowania mobbingu, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego po-
stanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 sierpnia 2007 r. [...]
„czy w sprawach roszczenia pracownika z zakresu prawa pracy, w których
wartość przedmiotu sporu przekracza 50.000 zł, pracownik jest zwolniony od pono-
szenia opłaty od wniesionego pozwu stosownie do art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia
28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398 ze zm.) ?”
p o d j ą ł uchwałę:
W sprawach o roszczenia pracownika z zakresu prawa pracy, w których
wartość przedmiotu sporu przekracza 50.000 zł, pracownik wnoszący powódz-
two ma obowiązek uiszczenia opłaty stosunkowej od pozwu (art. 96 ust. 1 pkt 4
w związku z art. 35 ust. 1 zdanie 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach są-
dowych w sprawach cywilnych - Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
Przytoczone w sentencji uchwały zagadnienie prawne wyłoniło się przy rozpo-
znawaniu zażalenia powoda Michała M. na zarządzenie Przewodniczącego [...] Wy-
działu Pracy Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 19 czerwca 2007 r. [...], o usta-
leniu opłaty od pozwu na kwotę 27.875,00 zł po uprzednim przeliczeniu podanej
przez powoda wartości przedmiotu sporu 150.000 euro na złote polskie i ustaleniu
wartości przedmiotu sporu na 557.500,00 zł. Powód Michał M. w pozwie przeciwko
2
N.P. -Spółce z o.o. w W. wystąpił z roszczeniem o odszkodowanie w kwocie 150.000
euro z tytułu szkody na osobie spowodowanej stosowaniem w stosunku do niego
mobbingu w miejscu pracy (art. 943
k.p.). Powód został wezwany do uiszczenia sto-
sunkowej opłaty sądowej od pozwu w kwocie 27.875,00 zł zarządzeniem Przewodni-
czącej [...] Wydziału Pracy Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 19 czerwca 2007
r.
W zażaleniu na powyższe zarządzenie powód podniósł, że nie ma obowiązku
ponoszenia kosztów sądowych, powołując się na art. 96 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398
ze zm.), zgodnie z którym nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych strona w
sprawach związanych z ochroną zdrowia psychicznego. Powód wskazał, że w na-
stępstwie stosowania mobbingu jego stan psychiczny zaczął odbiegać od normy w
stopniu powodującym obecnie brak zdolności do podjęcia pracy, a zatem nie powi-
nien ponosić żadnych kosztów sądowych. Powód powołał się także na art. 102 ust. 1
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, regulujący sądowe zwolnienie
od kosztów sądowych.
Sąd Apelacyjny, rozpatrując zażalenie powoda, uznał, że do ponoszenia
kosztów sądowych w sprawie wniesionej przez powoda mają zastosowanie przepisy
art. 96 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosz-
tach sądowych w sprawach cywilnych. Na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy,
nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych pracownik wnoszący powództwo, z
zastrzeżeniem art. 35, który stanowi że „w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera
się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasa-
cyjnej i skargi o stwierdzenie niegodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę
50.000 zł, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłatę
stosunkową". Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu pytania prawnego podniósł, że moż-
liwe są dwa sposoby wykładni art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy. Wskazany przepis
może być wykładany w taki sposób, że w sprawie wytoczonej przez pracownika, w
której wartość przedmiotu sporu przekracza 50.000 zł, pracownik nie ponosi żadnych
kosztów sądowych oprócz opłaty stosunkowej od pism wymienionych w art. 35 ust. 1
zdanie pierwsze ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a mianowicie
od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z pra-
wem prawomocnego orzeczenia. W konsekwencji pracownik w sprawie z jego po-
3
wództwa, gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa 50.000 zł, powinien ponosić
opłaty wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie nie-
zgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, a wartość przedmiotu sporu będzie
miała jedynie wpływ na rodzaj tych opłat (stała lub stosunkowa). Za taką wykładnią
tego przepisu przemawia to, że oba przepisy zawarte zostały w tej samej jednostce
systematyzacyjnej, dlatego zdania drugiego art. 35 ust. 1 ustawy nie można wykła-
dać bez związku ze zdaniem pierwszym tej normy prawnej. W konsekwencji zwrot ze
zdania pierwszego ograniczający „wyłącznie" pisma wymienione w tym przepisie nie
miałby racji bytu, gdyby następujące po nim sformułowanie nie pozostawało z nim w
związku funkcyjnym (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 marca
2007 r., II PZP 1/07). Szczególnie, że ustawodawca wprowadził zasadę zwolnienia
pracownika nie tylko z opłat sądowych, ale w najszerszym zakresie, bo z konieczno-
ści ponoszenia kosztów sądowych. Gdyby zamiar ustawodawcy był inny, to art. 96
ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach powinien mieć inne brzmienie oraz inna powinna być
systematyka przepisów, a więc oba opisane stany faktyczne byłyby wtedy uregulo-
wane w oddzielnych artykułach. Sąd Apelacyjny, przedstawiając argumenty przema-
wiające za powyższą wykładnią art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy, powołał się na
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2007 r., l PZP 1/07 (OSNP 2007 nr 19-
20, poz. 269) i z dnia 27 marca 2007 r., II PZP 1/07 (OSNP 2007 nr 19-20, poz. 270),
w których uzasadnieniach wskazano, że art. 35 ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych nie reguluje zwolnienia od opłat sądowych, a tylko wysokość
opłat, co wynika z umiejscowienia tego artykułu w rozdziale ustawy zatytułowanym
„Wysokość opłat w procesie". Zwolnienie od kosztów sądowych pracownika docho-
dzącego roszczeń reguluje art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy.
Jednocześnie Sąd Apelacyjny zauważył, że art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych może być wykładany również w ten
sposób, że pracownik ma obowiązek wniesienia opłaty stosunkowej od pozwu, gdy
wartość przedmiotu sporu przewyższa 50.000 zł. Za taką wykładnią tego przepisu
przemawiają przede wszystkim zasady wykładni językowej. W art. 35 ust. 1 zdanie
drugie ustawy nie zostały przewidziane żadne ograniczenia, gdy chodzi o pisma pro-
cesowe, od których ma być wnoszona opłata. Jeżeli ustawodawca zamierzałby ogra-
niczyć wnoszenie opłat stosunkowych tylko do apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, to wska-
załby w tym przepisie, że chodzi o pisma wymienione w art. 35 ust. 1 zdanie pierw-
4
sze ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dlatego zwrotu „od wszyst-
kich podlegających opłacie pism procesowych" nie można utożsamiać tylko z pi-
smami wymienionymi w zdaniu pierwszym art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych, ale należy przyjąć, że chodzi o wszystkie pisma podlegające
opłacie na zasadach zawartych w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywil-
nych, a więc także o pozew pracownika. Podobny pogląd został wyrażony w doktry-
nie (por. K. Gonera, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Komentarz., Warszawa
2006, s. 187; A. Górski, L. Walentynowicz, Koszty sądowe w sprawach cywilnych.
Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny, Warszawa 2007).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny w pytaniu prawnym zwrócił się w istocie rzeczy o wykładnię
art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywil-
nych, powołanego w art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy, a nie o wykładnię samego art. 96
ust. 1 pkt 4 tej ustawy. Ten ostatni przepis stanowi, że nie mają obowiązku uiszcza-
nia kosztów sądowych pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwo-
łanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem art. 35 i art. 36.
Użyty we wskazanym przepisie zwrot „z zastrzeżeniem art. 35 i art. 36" wskazuje, że
zwolnienie pracownika i ubezpieczonego od uiszczania kosztów sądowych nie jest
bezwzględne i istnieją od niego wyjątki określone w art. 35 (sprawy z zakresu prawa
pracy) i w art. 36 (sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych). Przepis art. 96 ust. 1
pkt 4 ustawy nie rozstrzyga więc, jakie są wyjątki od obowiązku uiszczania kosztów
sądowych przez pracownika i ubezpieczonego, gdyż o tym rozstrzygają art. 35 i art.
36 tej ustawy. Wynika natomiast z niego, że zwolnienie pracownika i ubezpieczonego
od obowiązku uiszczania kosztów sądowych, gdy są powodami w sprawie, stanowi
zasadę, a przepisy ustanawiające wyjątki od tej zasady muszą być wykładane ściśle.
Przepis art. 35 ustawy o kosztach sądowych stanowi w ust. 1: „w sprawach z zakresu
prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji,
zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawo-
mocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu
przewyższa kwotę 50.000 zł, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism
procesowych opłatę stosunkową”. Ze zdania pierwszego art. 35 ust. 1 ustawy o
kosztach wynika, że w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podsta-
5
wową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Zdanie drugie roz-
poczyna się partykułą „jednakże", co wskazuje, że w tym zdaniu wprowadzone jest
odstępstwo od reguły wyrażonej w zdaniu pierwszym. Z dalszej części zdania dru-
giego wynika, że odstępstwo ma zastosowanie w sytuacji, gdy wartość przedmiotu
sporu przewyższa 50.000 zł, a jednocześnie, że jest to odstępstwo podwójne: po
pierwsze, gdy chodzi o pisma podlegające opłacie (opłatę pobiera się „od wszystkich
pism procesowych podlegających opłacie", i po drugie, gdy chodzi o wysokość
opłaty, pobiera się „opłatę stosunkową"). Z punktu widzenia językowego całość wy-
powiedzi normatywnej zawartej w art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych jest spójna, a zdanie pierwsze i zdanie drugie pozostają ze sobą
w związku logicznym. Ustawodawca mógł w zdaniu drugim art. 35 ust. 1 ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych w całości wyłączyć ustanowione w art. 96
ust. 1 pkt 4 wskazanej ustawy zwolnienie pracownika dochodzącego roszczeń od
uiszczania kosztów sądowych w stosunku do opłat, gdy wartość przedmiotu sporu
przewyższa 50.000 zł. W art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy o kosztach sądowych
został użyty zwrot „wszystkie pisma podlegające opłacie". Tylko przy uznaniu, że ten
zwrot oznacza pisma wymienione w art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze wskazanej
ustawy, byłoby uzasadnione stanowisko, że pracownik nie ma obowiązku uiszczenia
opłaty od pozwu, gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa 50.000 zł. Taka inter-
pretacja tego zwrotu prowadziłaby jednak przede wszystkim do pozbawienia wska-
zanego zwrotu jakiegokolwiek znaczenia normatywnego przy ustalaniu treści normy
prawnej zawartej w art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy o kosztach sądowych w spra-
wach cywilnych. Zwrot „wszystkie pisma podlegające opłacie" w zdaniu drugim art.
35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych byłby oczywiście
zbędny, gdyby miał oznaczać tylko pisma wymienione w zdaniu pierwszym art. 35
ust. 1 tej ustawy.
W doktrynie powszechnie przyjęte jest stanowisko, że z art. 35 ust. 1 zdanie
drugie w związku z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cy-
wilnych wynika, że w sprawach z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika o
roszczenia majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł,
pobiera się opłaty na zasadach ogólnych od wszystkich pism podlegających opłacie,
w tym również od pozwu. Zwolnienie pracownika od uiszczania kosztów sądowych
na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
6
jest w omawianych sprawach całkowicie wyłączone w stosunku do opłat sądowych.
Przykładowo można tu wskazać na komentarze do ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych (K. Gonera: Komentarz do ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych, Warszawa 2006, s. 170-171; A. Zieliński: Koszty sądowe w
sprawach cywilnych. Komentarz., wyd. 6, Warszawa 2007, s. 178-179; A. Oklejak, M.
Sorysz: Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Komentarz., Warszawa 2007, s. 162).
Przepis art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy był już przedmiotem wykładni Sądu
Najwyższego w uchwale z dnia 11 września 2007 r., II PZP 5/07 (jeszcze nieopubli-
kowana), w której rozstrzygnięto zagadnienie prawne, w jakiej wysokości pracodaw-
ca ma uiścić opłatę od apelacji w sprawie z powództwa pracownika, gdy wartość
przedmiotu sporu przewyższa 50.000 zł, a wartość przedmiotu zaskarżenia jest niż-
sza od tej kwoty. W uzasadnieniu uchwały zamieszczono jednak ogólniejsze wyja-
śnienia dotyczące wykładni całego art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych, z których wypływa wniosek, że w sprawie z powództwa pracow-
nika, w której wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł, pracownik ma
obowiązek wniesienia opłaty stosunkowej od pozwu. We fragmencie uzasadnienia
uchwały zawierającym ogólniejsze wyjaśnienia dotyczące wykładni art. 35 ust. 1
zdanie drugie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Najwyższy
stwierdził, że „zastrzeżenie zawarte w zdaniu drugim art. 35 ust. 1 powinno być za-
mieszczone w przepisie jako pierwsze, gdyż oznacza w zakresie opłat sądowych
wyłączenie z generalnego zwolnienia od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych,
zawartego w art. 96 ust. 1 pkt 4, pewnej kategorii spraw z powództwa pracownika.
Przepis art. 35 ust. 1 byłby wówczas bardziej zrozumiały, gdyż byłoby jasne, że
opłata podstawowa, o której mowa w zdaniu pierwszym, nie odnosi się do spraw
wyłączonych ze zwolnienia. Użycie w zdaniu drugim sformułowania: «w sprawach, w
których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50000 zł, pobiera się od
wszystkich podlegających opłacie pism opłatę stosunkową» oznacza, że sprawy te w
zakresie opłat sądowych są traktowane tak jak wszystkie sprawy cywilne rozpozna-
wane na zasadach ogólnych. Pozew, w którym pracownik żąda kwoty wyższej niż
50.000 zł, podlega opłacie stosunkowej obliczonej od wartości przedmiotu sporu,
natomiast opłata od apelacji lub innego środka zaskarżenia liczona jest od wartości
przedmiotu zaskarżenia. Jeżeli roszczenie przewyższające 50.000 zł zostanie
uwzględnione w części nieprzekraczającej 50.000 zł, a część, w której żądanie zo-
stało oddalone również nie przekracza tej kwoty, w przypadku zaskarżenia wyroku
7
przez obie strony każda z nich uiszcza opłatę stosunkową obliczoną od wskazanej w
apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia. W sprawie z powództwa pracownika, w
której żądał on w pozwie kwoty wyższej niż 50.000 zł, zdanie pierwsze przepisu art.
35 ust. 1 nie ma w ogóle zastosowania. Niezależnie od tego, która ze stron zaskarży
wyrok i w jakiej części, nie ma możliwości zastąpienia opłaty stosunkowej obliczanej
na zasadach ogólnych opłatą podstawową określoną w zdaniu pierwszym". Przed-
stawione wyżej twierdzenie można również wyprowadzić z uzasadnień orzeczeń
Sądu Najwyższego, w których dokonał on wykładni art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wskazując, że w sprawach z
zakresu prawa pracy zarówno z powództwa pracownika, jak i z powództwa praco-
dawcy, w których wartość przedmiotu sporu nie przewyższa 50.000 zł, pobiera się
opłatę podstawową w wysokości 30 zł od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, natomiast
ten przepis nie reguluje zwolnienia od opłat sądowych i w tych sprawach pobiera się
od pozostałych pism procesowych opłaty na zasadach i w wysokości określonych w
innych przepisach ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a pracownik
wnoszący powództwo jest zwolniony od uiszczania opłat od pozostałych pism proce-
sowych w tych sprawach na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 4 wskazanej ustawy (zob.
między innymi: postanowienie z dnia 19 lutego 2007 r., l PZ 38/06, niepublikowane,
uchwałę z dnia 9 stycznia 2007 r., II PZP 5/06, OSNP 2007 nr 11-12, poz. 152,
uchwałę z dnia 5 marca 2007 r., l PZP 1/07, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 269, uchwałę
z dnia 27 marca 2007 r., II PZP 1/07, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 270, postanowienie
z dnia 25 kwietnia 2007 r., II PZ 63/06, niepublikowane).
Tym się kierując, podjęto uchwalę jak w sentencji.
========================================
II PZP 7/07
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jolanta
Strusińska-Żukowska, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 grudnia 2007 r. sprawy
z powództwa Michała M. przeciwko „N.P.” Spółce z o.o. w W. o odszkodowanie i
ustalenie stosowania mobbingu, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego po-
stanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 sierpnia 2007 r. [...]
„czy w sprawach roszczenia pracownika z zakresu prawa pracy, w których
wartość przedmiotu sporu przekracza 50.000 zł, pracownik jest zwolniony od pono-
szenia opłaty od wniesionego pozwu stosownie do art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia
28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398 ze zm.) ?”
p o d j ą ł uchwałę:
W sprawach o roszczenia pracownika z zakresu prawa pracy, w których
wartość przedmiotu sporu przekracza 50.000 zł, pracownik wnoszący powódz-
two ma obowiązek uiszczenia opłaty stosunkowej od pozwu (art. 96 ust. 1 pkt 4
w związku z art. 35 ust. 1 zdanie 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach są-
dowych w sprawach cywilnych - Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
Przytoczone w sentencji uchwały zagadnienie prawne wyłoniło się przy rozpo-
znawaniu zażalenia powoda Michała M. na zarządzenie Przewodniczącego [...] Wy-
działu Pracy Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 19 czerwca 2007 r. [...], o usta-
leniu opłaty od pozwu na kwotę 27.875,00 zł po uprzednim przeliczeniu podanej
przez powoda wartości przedmiotu sporu 150.000 euro na złote polskie i ustaleniu
wartości przedmiotu sporu na 557.500,00 zł. Powód Michał M. w pozwie przeciwko
2
N.P. -Spółce z o.o. w W. wystąpił z roszczeniem o odszkodowanie w kwocie 150.000
euro z tytułu szkody na osobie spowodowanej stosowaniem w stosunku do niego
mobbingu w miejscu pracy (art. 943
k.p.). Powód został wezwany do uiszczenia sto-
sunkowej opłaty sądowej od pozwu w kwocie 27.875,00 zł zarządzeniem Przewodni-
czącej [...] Wydziału Pracy Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 19 czerwca 2007
r.
W zażaleniu na powyższe zarządzenie powód podniósł, że nie ma obowiązku
ponoszenia kosztów sądowych, powołując się na art. 96 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398
ze zm.), zgodnie z którym nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych strona w
sprawach związanych z ochroną zdrowia psychicznego. Powód wskazał, że w na-
stępstwie stosowania mobbingu jego stan psychiczny zaczął odbiegać od normy w
stopniu powodującym obecnie brak zdolności do podjęcia pracy, a zatem nie powi-
nien ponosić żadnych kosztów sądowych. Powód powołał się także na art. 102 ust. 1
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, regulujący sądowe zwolnienie
od kosztów sądowych.
Sąd Apelacyjny, rozpatrując zażalenie powoda, uznał, że do ponoszenia
kosztów sądowych w sprawie wniesionej przez powoda mają zastosowanie przepisy
art. 96 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosz-
tach sądowych w sprawach cywilnych. Na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy,
nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych pracownik wnoszący powództwo, z
zastrzeżeniem art. 35, który stanowi że „w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera
się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasa-
cyjnej i skargi o stwierdzenie niegodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę
50.000 zł, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłatę
stosunkową". Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu pytania prawnego podniósł, że moż-
liwe są dwa sposoby wykładni art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy. Wskazany przepis
może być wykładany w taki sposób, że w sprawie wytoczonej przez pracownika, w
której wartość przedmiotu sporu przekracza 50.000 zł, pracownik nie ponosi żadnych
kosztów sądowych oprócz opłaty stosunkowej od pism wymienionych w art. 35 ust. 1
zdanie pierwsze ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a mianowicie
od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z pra-
wem prawomocnego orzeczenia. W konsekwencji pracownik w sprawie z jego po-
3
wództwa, gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa 50.000 zł, powinien ponosić
opłaty wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie nie-
zgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, a wartość przedmiotu sporu będzie
miała jedynie wpływ na rodzaj tych opłat (stała lub stosunkowa). Za taką wykładnią
tego przepisu przemawia to, że oba przepisy zawarte zostały w tej samej jednostce
systematyzacyjnej, dlatego zdania drugiego art. 35 ust. 1 ustawy nie można wykła-
dać bez związku ze zdaniem pierwszym tej normy prawnej. W konsekwencji zwrot ze
zdania pierwszego ograniczający „wyłącznie" pisma wymienione w tym przepisie nie
miałby racji bytu, gdyby następujące po nim sformułowanie nie pozostawało z nim w
związku funkcyjnym (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 marca
2007 r., II PZP 1/07). Szczególnie, że ustawodawca wprowadził zasadę zwolnienia
pracownika nie tylko z opłat sądowych, ale w najszerszym zakresie, bo z konieczno-
ści ponoszenia kosztów sądowych. Gdyby zamiar ustawodawcy był inny, to art. 96
ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach powinien mieć inne brzmienie oraz inna powinna być
systematyka przepisów, a więc oba opisane stany faktyczne byłyby wtedy uregulo-
wane w oddzielnych artykułach. Sąd Apelacyjny, przedstawiając argumenty przema-
wiające za powyższą wykładnią art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy, powołał się na
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2007 r., l PZP 1/07 (OSNP 2007 nr 19-
20, poz. 269) i z dnia 27 marca 2007 r., II PZP 1/07 (OSNP 2007 nr 19-20, poz. 270),
w których uzasadnieniach wskazano, że art. 35 ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych nie reguluje zwolnienia od opłat sądowych, a tylko wysokość
opłat, co wynika z umiejscowienia tego artykułu w rozdziale ustawy zatytułowanym
„Wysokość opłat w procesie". Zwolnienie od kosztów sądowych pracownika docho-
dzącego roszczeń reguluje art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy.
Jednocześnie Sąd Apelacyjny zauważył, że art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych może być wykładany również w ten
sposób, że pracownik ma obowiązek wniesienia opłaty stosunkowej od pozwu, gdy
wartość przedmiotu sporu przewyższa 50.000 zł. Za taką wykładnią tego przepisu
przemawiają przede wszystkim zasady wykładni językowej. W art. 35 ust. 1 zdanie
drugie ustawy nie zostały przewidziane żadne ograniczenia, gdy chodzi o pisma pro-
cesowe, od których ma być wnoszona opłata. Jeżeli ustawodawca zamierzałby ogra-
niczyć wnoszenie opłat stosunkowych tylko do apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, to wska-
załby w tym przepisie, że chodzi o pisma wymienione w art. 35 ust. 1 zdanie pierw-
4
sze ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dlatego zwrotu „od wszyst-
kich podlegających opłacie pism procesowych" nie można utożsamiać tylko z pi-
smami wymienionymi w zdaniu pierwszym art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych, ale należy przyjąć, że chodzi o wszystkie pisma podlegające
opłacie na zasadach zawartych w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywil-
nych, a więc także o pozew pracownika. Podobny pogląd został wyrażony w doktry-
nie (por. K. Gonera, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Komentarz., Warszawa
2006, s. 187; A. Górski, L. Walentynowicz, Koszty sądowe w sprawach cywilnych.
Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny, Warszawa 2007).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny w pytaniu prawnym zwrócił się w istocie rzeczy o wykładnię
art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywil-
nych, powołanego w art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy, a nie o wykładnię samego art. 96
ust. 1 pkt 4 tej ustawy. Ten ostatni przepis stanowi, że nie mają obowiązku uiszcza-
nia kosztów sądowych pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwo-
łanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem art. 35 i art. 36.
Użyty we wskazanym przepisie zwrot „z zastrzeżeniem art. 35 i art. 36" wskazuje, że
zwolnienie pracownika i ubezpieczonego od uiszczania kosztów sądowych nie jest
bezwzględne i istnieją od niego wyjątki określone w art. 35 (sprawy z zakresu prawa
pracy) i w art. 36 (sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych). Przepis art. 96 ust. 1
pkt 4 ustawy nie rozstrzyga więc, jakie są wyjątki od obowiązku uiszczania kosztów
sądowych przez pracownika i ubezpieczonego, gdyż o tym rozstrzygają art. 35 i art.
36 tej ustawy. Wynika natomiast z niego, że zwolnienie pracownika i ubezpieczonego
od obowiązku uiszczania kosztów sądowych, gdy są powodami w sprawie, stanowi
zasadę, a przepisy ustanawiające wyjątki od tej zasady muszą być wykładane ściśle.
Przepis art. 35 ustawy o kosztach sądowych stanowi w ust. 1: „w sprawach z zakresu
prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji,
zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawo-
mocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu
przewyższa kwotę 50.000 zł, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism
procesowych opłatę stosunkową”. Ze zdania pierwszego art. 35 ust. 1 ustawy o
kosztach wynika, że w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podsta-
5
wową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Zdanie drugie roz-
poczyna się partykułą „jednakże", co wskazuje, że w tym zdaniu wprowadzone jest
odstępstwo od reguły wyrażonej w zdaniu pierwszym. Z dalszej części zdania dru-
giego wynika, że odstępstwo ma zastosowanie w sytuacji, gdy wartość przedmiotu
sporu przewyższa 50.000 zł, a jednocześnie, że jest to odstępstwo podwójne: po
pierwsze, gdy chodzi o pisma podlegające opłacie (opłatę pobiera się „od wszystkich
pism procesowych podlegających opłacie", i po drugie, gdy chodzi o wysokość
opłaty, pobiera się „opłatę stosunkową"). Z punktu widzenia językowego całość wy-
powiedzi normatywnej zawartej w art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych jest spójna, a zdanie pierwsze i zdanie drugie pozostają ze sobą
w związku logicznym. Ustawodawca mógł w zdaniu drugim art. 35 ust. 1 ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych w całości wyłączyć ustanowione w art. 96
ust. 1 pkt 4 wskazanej ustawy zwolnienie pracownika dochodzącego roszczeń od
uiszczania kosztów sądowych w stosunku do opłat, gdy wartość przedmiotu sporu
przewyższa 50.000 zł. W art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy o kosztach sądowych
został użyty zwrot „wszystkie pisma podlegające opłacie". Tylko przy uznaniu, że ten
zwrot oznacza pisma wymienione w art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze wskazanej
ustawy, byłoby uzasadnione stanowisko, że pracownik nie ma obowiązku uiszczenia
opłaty od pozwu, gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa 50.000 zł. Taka inter-
pretacja tego zwrotu prowadziłaby jednak przede wszystkim do pozbawienia wska-
zanego zwrotu jakiegokolwiek znaczenia normatywnego przy ustalaniu treści normy
prawnej zawartej w art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy o kosztach sądowych w spra-
wach cywilnych. Zwrot „wszystkie pisma podlegające opłacie" w zdaniu drugim art.
35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych byłby oczywiście
zbędny, gdyby miał oznaczać tylko pisma wymienione w zdaniu pierwszym art. 35
ust. 1 tej ustawy.
W doktrynie powszechnie przyjęte jest stanowisko, że z art. 35 ust. 1 zdanie
drugie w związku z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cy-
wilnych wynika, że w sprawach z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika o
roszczenia majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł,
pobiera się opłaty na zasadach ogólnych od wszystkich pism podlegających opłacie,
w tym również od pozwu. Zwolnienie pracownika od uiszczania kosztów sądowych
na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
6
jest w omawianych sprawach całkowicie wyłączone w stosunku do opłat sądowych.
Przykładowo można tu wskazać na komentarze do ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych (K. Gonera: Komentarz do ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych, Warszawa 2006, s. 170-171; A. Zieliński: Koszty sądowe w
sprawach cywilnych. Komentarz., wyd. 6, Warszawa 2007, s. 178-179; A. Oklejak, M.
Sorysz: Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Komentarz., Warszawa 2007, s. 162).
Przepis art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy był już przedmiotem wykładni Sądu
Najwyższego w uchwale z dnia 11 września 2007 r., II PZP 5/07 (jeszcze nieopubli-
kowana), w której rozstrzygnięto zagadnienie prawne, w jakiej wysokości pracodaw-
ca ma uiścić opłatę od apelacji w sprawie z powództwa pracownika, gdy wartość
przedmiotu sporu przewyższa 50.000 zł, a wartość przedmiotu zaskarżenia jest niż-
sza od tej kwoty. W uzasadnieniu uchwały zamieszczono jednak ogólniejsze wyja-
śnienia dotyczące wykładni całego art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych, z których wypływa wniosek, że w sprawie z powództwa pracow-
nika, w której wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł, pracownik ma
obowiązek wniesienia opłaty stosunkowej od pozwu. We fragmencie uzasadnienia
uchwały zawierającym ogólniejsze wyjaśnienia dotyczące wykładni art. 35 ust. 1
zdanie drugie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Najwyższy
stwierdził, że „zastrzeżenie zawarte w zdaniu drugim art. 35 ust. 1 powinno być za-
mieszczone w przepisie jako pierwsze, gdyż oznacza w zakresie opłat sądowych
wyłączenie z generalnego zwolnienia od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych,
zawartego w art. 96 ust. 1 pkt 4, pewnej kategorii spraw z powództwa pracownika.
Przepis art. 35 ust. 1 byłby wówczas bardziej zrozumiały, gdyż byłoby jasne, że
opłata podstawowa, o której mowa w zdaniu pierwszym, nie odnosi się do spraw
wyłączonych ze zwolnienia. Użycie w zdaniu drugim sformułowania: «w sprawach, w
których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50000 zł, pobiera się od
wszystkich podlegających opłacie pism opłatę stosunkową» oznacza, że sprawy te w
zakresie opłat sądowych są traktowane tak jak wszystkie sprawy cywilne rozpozna-
wane na zasadach ogólnych. Pozew, w którym pracownik żąda kwoty wyższej niż
50.000 zł, podlega opłacie stosunkowej obliczonej od wartości przedmiotu sporu,
natomiast opłata od apelacji lub innego środka zaskarżenia liczona jest od wartości
przedmiotu zaskarżenia. Jeżeli roszczenie przewyższające 50.000 zł zostanie
uwzględnione w części nieprzekraczającej 50.000 zł, a część, w której żądanie zo-
stało oddalone również nie przekracza tej kwoty, w przypadku zaskarżenia wyroku
7
przez obie strony każda z nich uiszcza opłatę stosunkową obliczoną od wskazanej w
apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia. W sprawie z powództwa pracownika, w
której żądał on w pozwie kwoty wyższej niż 50.000 zł, zdanie pierwsze przepisu art.
35 ust. 1 nie ma w ogóle zastosowania. Niezależnie od tego, która ze stron zaskarży
wyrok i w jakiej części, nie ma możliwości zastąpienia opłaty stosunkowej obliczanej
na zasadach ogólnych opłatą podstawową określoną w zdaniu pierwszym". Przed-
stawione wyżej twierdzenie można również wyprowadzić z uzasadnień orzeczeń
Sądu Najwyższego, w których dokonał on wykładni art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wskazując, że w sprawach z
zakresu prawa pracy zarówno z powództwa pracownika, jak i z powództwa praco-
dawcy, w których wartość przedmiotu sporu nie przewyższa 50.000 zł, pobiera się
opłatę podstawową w wysokości 30 zł od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, natomiast
ten przepis nie reguluje zwolnienia od opłat sądowych i w tych sprawach pobiera się
od pozostałych pism procesowych opłaty na zasadach i w wysokości określonych w
innych przepisach ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a pracownik
wnoszący powództwo jest zwolniony od uiszczania opłat od pozostałych pism proce-
sowych w tych sprawach na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 4 wskazanej ustawy (zob.
między innymi: postanowienie z dnia 19 lutego 2007 r., l PZ 38/06, niepublikowane,
uchwałę z dnia 9 stycznia 2007 r., II PZP 5/06, OSNP 2007 nr 11-12, poz. 152,
uchwałę z dnia 5 marca 2007 r., l PZP 1/07, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 269, uchwałę
z dnia 27 marca 2007 r., II PZP 1/07, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 270, postanowienie
z dnia 25 kwietnia 2007 r., II PZ 63/06, niepublikowane).
Tym się kierując, podjęto uchwalę jak w sentencji.
========================================