II CSK 414/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:24-12-2013
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CSK 414/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. C. i A. C.
przeciwko E. S. oraz E. S.
o nakazanie złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 stycznia 2008 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 4 stycznia 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 31 stycznia 2006 r. zobowiązał pozwanych
E. S. i E. S. do złożenia oświadczenia woli na podstawie którego pozwani przenoszą na
powodów M. C. i A. C. udział wynoszący ½ we własności bliżej określonej zabudowanej
nieruchomości położonej w Ł. U podłoża tego rozstrzygnięcia legł pogląd, że
2
zobowiązanie pozwanych do zawarcia tej treści oświadczenia wynika z zawartej umowy
przedwstępnej sprzedaży udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu oraz we
własności wzniesionego na nim budynku.
Sąd Apelacyjny w Łodzi przytoczone zapatrywanie uznał za prawidłowe, toteż
wyrokiem z dnia 4 stycznia 2007 r. oddalił apelację pozwanych.
Skarga kasacyjna pozwanych - oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. –
zawiera zarzut naruszenia art. 378 § 1, 321, 386 § 6 k.p.c., a także art. 389, 390 k.c. w
zw. z art. 3531
k.c., i zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie ze swym celem i charakterem, a także literalnym brzmieniem art. 389
k.c., umowa przedwstępna musi wyrażać zobowiązanie jednej lub obu stron do zawarcia
oznaczonej umowy. Ponadto powinna zawierać jej istotne postanowienia (esentialia
negotii). W wypadku umowy sprzedaży będą to dane identyfikujące jej przedmiot oraz
określające cenę, choćby przez podanie podstaw jej ustalenia.
W postępowaniu sądowym, którego przedmiotem jest realizacja roszczenia
o zawarcie umowy przyrzeczonej sąd ustala treść tej umowy na podstawie
odpowiednich postanowień zawartych w umowie przedwstępnej. W razie potrzeby
uzupełnia ich treść postanowieniami wynikającymi z przepisów dyspozycyjnych, zasad
współżycia społecznego lub ustalonych zwyczajów, dokonując wykładni umowy
przedwstępnej zgodnie z zasadami przewidzianymi w art. 65 k.c. W wyniku tych
zabiegów sądu orzeczenie zastępujące umowę przyrzeczoną może nie pokrywać się
ściśle z treścią poszczególnych postanowień umowy przedwstępnej.
Sądy niższej instancji rozstrzygając w sprawie wyszły wprawdzie z tych założeń,
jednakże pominęły, że treść umowy przedwstępnej, którą strony zawarły, wskazuje, że
jej celem było przeniesienie udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu oraz w
prawie własności posadowionego na tym gruncie budynku, a nie udziału we własności
nieruchomości zabudowanej.
Użytkowanie wieczyste ze względu na jego treść, którą jest uprawnienie do
korzystania z gruntu z wyłączeniem innych osób (art. 233 zdanie pierwsze k.c.), jest
niewątpliwie prawem bliższym własności nieruchomości niż zróżnicowanym co do treści
prawom rzeczowym ograniczonym, przyznającym mniejsze uprawnienia do rzeczy. Na
skutek dokonanych zmian w regulacji ustawowej użytkowania wieczystego przestało
ono być prawem mającym w zasadzie służyć jedynie realizacji indywidualnego i
3
spółdzielczego budownictwa na gruntach państwowych i obecnie oddanie gruntu - także
stanowiącego własność jednostek samorządu terytorialnego i ich związków - w
użytkowanie wieczyste może nastąpić na rzecz każdej osoby fizycznej i osoby prawnej.
W ten sposób użytkowanie wieczyste nabrało charakteru uniwersalnego, bardziej
zbliżonego do własności. Niemniej pozostało ono - inaczej niż własność - prawem
"celowym" w tym sensie, że obciąża osobę, której prawo to przysługuje, obowiązkiem
wykorzystania oddanej w użytkowanie nieruchomości w sposób określony w umowie. W
odróżnieniu od własności jest ono, tak jak prawa rzeczowe ograniczone, prawem na
rzeczy cudzej.
Skoro zatem celem umowy przedwstępnej stron było m.in. przeniesienie udziału
w prawie użytkowania wieczystego gruntu, a nie udziału we własności tego gruntu, to
przedstawione istotne różnice jakościowe między wieczystym użytkowaniem a prawem
własności, wbrew odmiennemu zapatrywaniu Sądów niższej instancji, wykluczały
dokonaną korektę treści przewidzianych w umowie przedwstępnej postanowień umowy
przyrzeczonej. Wskazana na wstępie dopuszczalna korekta treści postanowień umowy
przedwstępnej nie może bowiem prowadzić, tak jak to miało miejsce w sprawie, do
określenia innego przedmiotu umowy przyrzeczonej, i to o wyższej cenie.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. C. i A. C.
przeciwko E. S. oraz E. S.
o nakazanie złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 stycznia 2008 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 4 stycznia 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 31 stycznia 2006 r. zobowiązał pozwanych
E. S. i E. S. do złożenia oświadczenia woli na podstawie którego pozwani przenoszą na
powodów M. C. i A. C. udział wynoszący ½ we własności bliżej określonej zabudowanej
nieruchomości położonej w Ł. U podłoża tego rozstrzygnięcia legł pogląd, że
2
zobowiązanie pozwanych do zawarcia tej treści oświadczenia wynika z zawartej umowy
przedwstępnej sprzedaży udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu oraz we
własności wzniesionego na nim budynku.
Sąd Apelacyjny w Łodzi przytoczone zapatrywanie uznał za prawidłowe, toteż
wyrokiem z dnia 4 stycznia 2007 r. oddalił apelację pozwanych.
Skarga kasacyjna pozwanych - oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. –
zawiera zarzut naruszenia art. 378 § 1, 321, 386 § 6 k.p.c., a także art. 389, 390 k.c. w
zw. z art. 3531
k.c., i zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie ze swym celem i charakterem, a także literalnym brzmieniem art. 389
k.c., umowa przedwstępna musi wyrażać zobowiązanie jednej lub obu stron do zawarcia
oznaczonej umowy. Ponadto powinna zawierać jej istotne postanowienia (esentialia
negotii). W wypadku umowy sprzedaży będą to dane identyfikujące jej przedmiot oraz
określające cenę, choćby przez podanie podstaw jej ustalenia.
W postępowaniu sądowym, którego przedmiotem jest realizacja roszczenia
o zawarcie umowy przyrzeczonej sąd ustala treść tej umowy na podstawie
odpowiednich postanowień zawartych w umowie przedwstępnej. W razie potrzeby
uzupełnia ich treść postanowieniami wynikającymi z przepisów dyspozycyjnych, zasad
współżycia społecznego lub ustalonych zwyczajów, dokonując wykładni umowy
przedwstępnej zgodnie z zasadami przewidzianymi w art. 65 k.c. W wyniku tych
zabiegów sądu orzeczenie zastępujące umowę przyrzeczoną może nie pokrywać się
ściśle z treścią poszczególnych postanowień umowy przedwstępnej.
Sądy niższej instancji rozstrzygając w sprawie wyszły wprawdzie z tych założeń,
jednakże pominęły, że treść umowy przedwstępnej, którą strony zawarły, wskazuje, że
jej celem było przeniesienie udziału w prawie użytkowania wieczystego gruntu oraz w
prawie własności posadowionego na tym gruncie budynku, a nie udziału we własności
nieruchomości zabudowanej.
Użytkowanie wieczyste ze względu na jego treść, którą jest uprawnienie do
korzystania z gruntu z wyłączeniem innych osób (art. 233 zdanie pierwsze k.c.), jest
niewątpliwie prawem bliższym własności nieruchomości niż zróżnicowanym co do treści
prawom rzeczowym ograniczonym, przyznającym mniejsze uprawnienia do rzeczy. Na
skutek dokonanych zmian w regulacji ustawowej użytkowania wieczystego przestało
ono być prawem mającym w zasadzie służyć jedynie realizacji indywidualnego i
3
spółdzielczego budownictwa na gruntach państwowych i obecnie oddanie gruntu - także
stanowiącego własność jednostek samorządu terytorialnego i ich związków - w
użytkowanie wieczyste może nastąpić na rzecz każdej osoby fizycznej i osoby prawnej.
W ten sposób użytkowanie wieczyste nabrało charakteru uniwersalnego, bardziej
zbliżonego do własności. Niemniej pozostało ono - inaczej niż własność - prawem
"celowym" w tym sensie, że obciąża osobę, której prawo to przysługuje, obowiązkiem
wykorzystania oddanej w użytkowanie nieruchomości w sposób określony w umowie. W
odróżnieniu od własności jest ono, tak jak prawa rzeczowe ograniczone, prawem na
rzeczy cudzej.
Skoro zatem celem umowy przedwstępnej stron było m.in. przeniesienie udziału
w prawie użytkowania wieczystego gruntu, a nie udziału we własności tego gruntu, to
przedstawione istotne różnice jakościowe między wieczystym użytkowaniem a prawem
własności, wbrew odmiennemu zapatrywaniu Sądów niższej instancji, wykluczały
dokonaną korektę treści przewidzianych w umowie przedwstępnej postanowień umowy
przyrzeczonej. Wskazana na wstępie dopuszczalna korekta treści postanowień umowy
przedwstępnej nie może bowiem prowadzić, tak jak to miało miejsce w sprawie, do
określenia innego przedmiotu umowy przyrzeczonej, i to o wyższej cenie.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.