Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 404/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Zbigniew Strus
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mleczarskiej „M.(...)” w G.
przeciwko N.(...) Spółce z o.o. w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 10 stycznia 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 24 maja 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset)
tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Spółdzielnia Mleczarska „M.(...)” w G. wniosła o zasądzenie od „G.(...)” Polska sp.
z o.o. w W. kwoty 234.134,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem
nieuregulowanych należności za zakupione u niej artykuły mleczarskie. Nakazem
2
zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 8 listopada 2006 r. Sąd Okręgowy w B.
uwzględnił roszczenie. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wnosiła o oddalenie
powództwa.
Wyrokiem z dnia 28 lutego 2007 r. Sąd Okręgowy w B. zasądził od pozwanej na
rzecz powódki kwotę 129.020,62 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 listopada 2006
r., umorzył postępowanie w części dotyczącej zapłaty kwoty głównej w wysokości
105.113,96 zł oraz ustawowych odsetek od kwoty 234.134,58 zł za okres od 3 do 9
listopada 2006 r., zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 11.709 zł tytułem
zwrotu opłaty sądowej, kwotę 7.215 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
oraz kwotę 3.900 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zabezpieczającego oraz
nakazał zwrot powódce ze Skarbu Państwa kwoty 60 zł z tytułu nadpłaconej opłaty
sądowej.
Sąd Okręgowy ustalił, że pozwana nabyła od powódki artykuły mleczarskie, za
które wystawiono 12 faktur VAT na łączną kwotę 234.134,58 zł (wraz z odsetkami za
zwłokę do dnia 3 listopada 2006 r. na kwotę 1.721,57 zł) i nie uregulowała tej
należności. Podkreślił, że pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty nie kwestionowała
faktu zakupu artykułów mleczarskich, a ponadto w trakcie procesu wycofała się z
zarzutu potrącenia należności wynikających z czterech faktur VAT, które dotyczyły
świadczonych przez Spółkę „G.(...)” na rzecz Spółdzielni „M.(...)” usług marketingowych i
logistycznych. Dopiero w trakcie postępowania pozwana zakwestionowała fakt
sprzedaży towarów przez powódkę oraz zgłosiła szereg wniosków dowodowych
dotyczących wykonania na rzecz „M.(...)” usług marketingowych i logistycznych oraz
skuteczności i zasadności dokonanych potrąceń. W ocenie Sądu Okręgowego, zarzuty
te oraz wnioski dowodowe uległy prekluzji i jako takie podlegały oddaleniu. Sąd
Okręgowy podkreślił również, że pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty nie tylko nie
kwestionowała faktu zawarcia umowy, dostarczenia towarów, wierzytelności
przysługującej powódce z tytułu nieopłaconych faktur za zakup towarów ani też samych
faktur, terminów ich płatności oraz kwot w nich wskazanych, ale wręcz przyznała, że
opłaciła należności przysługujące powódce, a także potrąciła względem niej własne
wierzytelności. Wynika z tego, że miała pełną świadomość faktu istnienia zarówno
umowy, jak i długu względem powódki, co z kolei pozwala na przyjęcie, że pomiędzy
stronami doszło do skutecznego zawarcia umowy dostawy (art. 605 k.c.), a pozwana nie
uregulowała wszystkich wynikających z wykonania tej umowy należności. Na marginesie
jedynie Sąd dodał, że nie mógłby zostać uwzględniony zarzut potrącenia, gdyż pozwana
3
nie wykazała ani przesłanek kompensacji wynikających z art. 498 § 1 k.c., a zwłaszcza
nie udowodniła, że strony łączyła umowa o świadczenie usług marketingowych i
logistycznych, ani też zasad i warunków świadczenia tych usług oraz sposobu
wyliczenia wynikających z nich należności.
Pozwana wniosła apelację od wyroku Sądu Okręgowego. Powódka złożyła zaś
zażalenie na zawarte w punkcie III wyroku rozstrzygnięcie o kosztach.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 24 maja 2007 r. zmienił zaskarżony wyrok w pkt
III w ten sposób, że podwyższył zasądzoną na rzecz powódki kwotę z tytułu zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego z 7.215 zł do 10.815 zł, oddalił apelację pozwanej
oraz zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów
procesu w instancji odwoławczej. W uzasadnieniu podkreślił, że Sąd Okręgowy w
sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie, a dokonane ustalenia
znajdują należyte odzwierciedlenie w treści zebranego w sprawie materiału
dowodowego. W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego nie budzi
najmniejszej wątpliwości, iż poprzedniczka prawna pozwanej nabyła od powódki
artykuły mleczarskie, okoliczności tych pozwana zarówno w sprzeciwie, jak i w zażaleniu
nie kwestionowała.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie doszło do zarzucanego przez pozwaną
naruszenia art. 451 § 1 k.c. Decyzja w kwestii zarachowania należy bowiem do dłużnika,
który uczynił to w odniesieniu do 5 faktur.
Nie doszło również, według Sądu Apelacyjnego, do zarzucanego naruszenia art.
299 w związku z art. 230 k.p.c. Powódka wykazała fakt sprzedaży na rzecz poprzednika
prawnego pozwanej artykułów mleczarskich. Pozwana zaś nie kwestionowała tego w
trakcie postępowania przed Sądem Okręgowym, dopiero w ostatniej fazie procesu
stanowisko pozwanej uległo w tej mierze modyfikacji, przy czym, w ocenie Sądu
Apelacyjnego, jest to stanowisko prezentowane jedynie na użytek niniejszego
postępowania. Pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty nie negowała faktu
dostarczenia przez powódkę artykułów mleczarskich w kwocie dochodzonej pozwem,
zgłosiła jedynie zarzut potrącenia, co oznacza, że nie kwestionuje dochodzonej
wierzytelności, lecz przedstawia do potrącenia swoją wierzytelność. Jednocześnie
wskazać należy na to, że pozwana nie wykazała zasadności zgłoszonego zarzutu.
Przepis art. 230 k.p.c. wiąże się z obowiązkiem pozwanej wdania się w spór i złożenia
oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej dotyczących okoliczności faktycznych.
Uznanie faktów za przyznane w sytuacji, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń
4
strony przeciwnej o faktach, może mieć zastosowanie tylko wówczas, gdy Sąd ma na
względzie wyniki całego postępowania. W niniejszej sprawie wskazana sytuacja nie
miała miejsca, bowiem już w odpowiedzi na sprzeciw strona pozwana odniosła się do
wszystkich okoliczności faktycznych, zaś fakt późniejszej zmiany stanowiska nie jest, w
ocenie Sądu Apelacyjnego, skuteczny w sytuacji przyznania okoliczności związanych
z łączącym strony stosunkiem prawnym.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy zasadnie przyjął, iż wnioski
dowodowe zgłoszone przez pozwanej są spóźnione i z tych względów pominął je.
Wprawdzie art. 503 § 1 k.p.c. nie zawiera obowiązku podania wszelkich twierdzeń i
dowodów pod rygorem utraty prawa ich powoływania w toku dalszego postępowania, a
traktuje jedynie o obowiązku przedstawienia zarzutów przeciwko żądaniu pozwu oraz
wszystkich okoliczności faktycznych i dowodów na ich potwierdzenie. Jednakże, w
ocenie Sądu Apelacyjnego, obowiązek taki obciąża powódkę występującą z żądaniem
wszczęcia postępowania, a zatem brak jest jakichkolwiek racjonalnych powodów, by nie
obciążał pozwanej w ramach zasady równości stron procesowych, zwłaszcza w sytuacji,
gdy powódka występuje z żądaniem w postępowaniu rozpoznawczym, zaś sprawa
podczas badania przez przewodniczącego zostaje zakwalifikowana do postępowania
upominawczego. Ponadto Sąd Okręgowy pominął dowody w postaci zeznań świadków
wskazanych przez pozwaną na okoliczność wykonania usług marketingowych, zaś
pozwana nie wykazała tego, że strony zawarły w tej kwestii porozumienie, nie wykazała
też w stosownym czasie zasad zawartego postanowienia, zaś świadkowie mieli
zeznawać jedynie na okoliczność wystawiania przez pozwaną faktur VAT. Nie został też
wykazany zakres wykonanych przez pozwaną usług i kwestii tej nie dotyczyły
wnioskowane dowody.
Nie doszło także do zarzucanego naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., zaś
uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera zarówno ustalenie faktów, które sąd uznał
za udowodnione, dowodów, na których oparł się, oraz przyczyn, dla których innym
odmówił wiarygodności.
Sąd Apelacyjny uznał natomiast zasadność zarzutu naruszenia art. 605 k.c.
Wbrew bowiem stanowisku Sądu Okręgowego, należy przyjąć, iż strony łączyła umowa
sprzedaży. W okolicznościach niniejszej sprawy brak jest bowiem podstaw do przyjęcia,
iż powódka zobowiązała się na żądanie pozwanej wytworzyć określone rzeczy, ale
dokonywała sprzedaży produkowanych przez siebie wyrobów na rzecz pozwanej.
Wspomniane uchybienie Sądu Okręgowego nie miało jednak żadnego wpływu na treść
5
wydanego w sprawie orzeczenia.
Sąd Apelacyjny uwzględnił zażalenie powódki na postawie art. 386 § 1 k.p.c. w
związku z art. 397 § 2 k.p.c. w związku z art. 745 § 1 k.p.c.
Pozwana w skardze kasacyjnej zarzuciła naruszenie art. 47914
§ 2 w związku z
art. 503 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 20 marca 2007 r.) oraz art. 229
k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 47914
w związku z art. 503 k.p.c. (w
brzmieniu obowiązującym przed dniem 20 marca 2007 r.) należy podkreślić, że Sądy
obu instancji przyjęły, iż w postępowaniu gospodarczym pozwany już w sprzeciwie od
nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, tak jak w odpowiedzi na
pozew, powinien zgłosić wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody, pod rygorem
utraty prawa ich powoływania w toku postępowania. Taka wykładnia art. 47914
w
związku z art. 503 k.p.c. doprowadziła, zdaniem pozwanej, do pominięcia
wnioskowanych przez nią dowodów. Znajduje ona aprobatę w niektórych
wypowiedziach w piśmiennictwie, jest wszakże niezgodna z powołanymi w skardze
kasacyjnej wyrokami Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2003 r., I CK 363/02 (OSP
2004, nr 11, poz. 142) i z dnia 25 lutego 2005 r., II CK 434/04 (OSNC 2004, nr 11, poz.
142) oraz z odwołującym się do nich wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia
24 stycznia 2006 r., I ACa 1261/05. W wymienionych wyrokach Sąd Najwyższy dopuścił
możliwość powołania przez pozwanego w sprawie gospodarczej w postępowaniu
upominawczym zarzutów przedawnienia roszczenia i potrącenia. Nie można wszakże
pominąć, również wskazanego w skardze kasacyjnej, wyroku Sądu Najwyższego z dnia
18 listopada 2005 r., IV CK 152/05 (niepubl.), w którym podkreślono, że pozew w
sprawie gospodarczej, kwalifikującej się do rozpoznania w postępowaniu
upominawczym, powinien odpowiadać także wymaganiom przewidzianym w art. 47912
§
1 k.p.c.
Zgodzić się zatem należy ze skarżącą, że w rozważanym zakresie istnieje
rozbieżność w orzecznictwie. Jednakże, nawet uznając trafność rozważanego zarzutu
naruszenia art. 47914
w związku z art. 503 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym przed
dniem 20 marca 2007 r.), należy przyjąć, że musi on być rozpatrywany łącznie z
kolejnym zarzutem podniesionym w skardze kasacyjnej, mianowicie naruszenia art. 229
k.p.c., zgodnie z którym nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania
przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości. Wskazanie takiego
6
zarzutu jest jednakże niedopuszczalne, ponieważ dotyczy ustalenia faktów lub oceny
dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.).
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.