Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 400/07
POSTANOWIENIE
Dnia 22 lutego 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku A. B. i M. G.
przy uczestnictwie „S.(...)” Sp. z o.o. w W.
o wpis w księgach wieczystych Kw nr (...)1/9 i Kw nr (...)8/9,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 22 lutego 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy A. B.
od postanowienia Sądu Okręgowego w J. z dnia 23 maja 2007 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w J. postanowieniem z dnia 20 lutego 2007 r. oddalił wniosek A.
B. i M. G. o wykreślenie wpisu hipoteki kaucyjnej do kwoty 1 892 774 zł., ustanowionej
na rzecz uczestnika postępowania „S.(...)” sp. z o.o. w W. Sąd ten stwierdził, że
wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej wymaga wykazania odpowiednim dokumentem,
że hipoteka wygasła. Wnioskodawcy przedstawili potwierdzone notarialnie polecenie
przelewu na rzecz spółki „S.(…)” kwoty 1 797 710,19 zł. Nie stanowiło to dokumentu
odpowiadającego cechom pokwitowania spłaty długu przez wierzyciela. W kognicji sądu
wieczystoksięgowego nie mieści się zaś prowadzenie postępowania dowodowego na
okoliczność, czy wierzytelność zabezpieczona hipoteką wygasła. Ponieważ brak było
odpowiedniego dokumentu mogącego stanowić podstawę wpisu, wniosek podlegał
oddaleniu.
2
Apelacja wnioskodawców, do której dołączyli zaświadczenie komornika, że
dokonali spłaty całej należności egzekwowanej przez uczestnika postępowania, została
oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w J. z dnia 23 maja 2007 r. Sąd drugiej
instancji podzielił pogląd skarżącego, że pokwitowanie komornika ma taki sam skutek
jak pokwitowanie wierzyciela sporządzone w formie dokumentu urzędowego. Podkreślił
jednak, że złożone przez wnioskodawców zaświadczenie wystawione przez komornika
dotyczyło kwoty 1 738 449,19 zł, a zatem niższej niż wysokość hipoteki kaucyjnej. W tej
sytuacji nie było możliwe przyjęcie, że zaświadczenie komornika czyni zadość
obowiązkowi przedłożenia przez wnioskodawców wymaganego pokwitowania
wierzyciela, tym bardziej, że wierzyciel zaprzeczał, aby został w całości zaspokojony.
Należało podzielić zatem ocenę Sądu Rejonowego, że wnioskodawcy nie przedłożyli
dokumentu, z którego wynikałoby zaspokojenie w całości wierzyciela i który mógłby
stanowić tym samym podstawę wykreślenia hipoteki.
Skarga kasacyjna wnioskodawców została oparta na obu podstawach
określonych w art. 3983
§ 3 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia przepisów
postępowania skarżący zarzucili obrazę art. 6268
§ 2 k.p.c., a w ramach podstawy
naruszenia prawa materialnego obrazę art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i
hipotece (dalej u.k.w.h.). W oparciu o te zarzuty wnieśli o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w J. do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Art. 6268
§ 2 k.p.c., który przewiduje, że w postępowaniu wieczystoksięgowym
sąd bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych do niego dokumentów oraz
treść księgi wieczystej, wskazuje jednoznacznie na ograniczony zakres kognicji sądu w
postępowaniu o wpis w księdze wieczystej. Skarżący podniósł zasadnie, że sąd nie
mógł uwzględnić zatem twierdzeń uczestników postępowania nie popartych
odpowiednimi dokumentami. Przepis art. 6268
§ 2 k.p.c. został zatem istotnie naruszony
w sytuacji, gdy Sąd drugiej instancji poddał ocenie twierdzenie uczestnika postępowania
odnoszące się do braku zaspokojenia całej wierzytelności zabezpieczonej poprzez wpis
hipoteki. Nie sposób natomiast podzielić oceny skarżącego dotyczącej naruszenia tego
przepisu, z uwagi na dokonaną prze Sąd ocenę treści zaświadczenia komornika.
Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że Sąd wykluczył możliwość
prowadzenia postępowania dla wyjaśnienia, czy wierzytelność zabezpieczona hipoteką
wygasła i rozstrzygania sporu w tym zakresie. W takim wypadku wchodziłoby w grę
3
postępowanie o ustalenie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art.
10 u.k.w.h.). W rzeczywistości Sąd drugiej instancji nie wyszedł też poza ocenę treści
złożonego do akt zaświadczenia komornika, skoro podkreślił, że wynikało z niego
potwierdzenie spłaty całego egzekwowanego roszczenia. Innym zagadnieniem jest
natomiast, czy z treści tego zaświadczenia wynikało istotnie, jak twierdził skarżący, że
wierzytelność zabezpieczona hipoteką kaucyjną została spłacona w całej wysokości. Sąd
odrzucił taką możliwość, stwierdzając, że zaświadczenie komornika dotyczyło innej
kwoty niż wysokość hipoteki kaucyjnej. W tym zakresie stanowisko to należy uznać za
usprawiedliwione.
Z istoty hipoteki kaucyjnej wynika, że zabezpiecza ona wierzytelność, której wysokość
nie jest jeszcze ustalona. Wpis określonej hipoteki kaucyjnej oznacza najwyższą sumę
odpowiedzialności rzeczowej. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 2 maja 1960 r. (4 CR
1028/59) stwierdził, że zapłata całej sumy wymienionej we wpisie hipoteki uzasadnia
wykreślenie tej hipoteki, bowiem skutkuje wygaśnięciem wierzytelności z danego
stosunku prawnego, w każdym razie w takim zakresie, w jakim wierzyciel w wyniku
wpisu hipoteki może jej dochodzić z nieruchomości. Także w wypadku wystawienia
przez wierzyciela pokwitowania stwierdzającego zapłatę całego długu, nie budzi
wątpliwości wygaśnięcie zabezpieczonej wierzytelności. Tego rodzaju pokwitowanie,
sporządzone w odpowiedniej formie, jest zatem wystarczające do wykreślenia hipoteki.
W innych wypadkach wykreślenie hipoteki kaucyjnej z powołaniem się na wygaśnięcie
wierzytelności, którą zabezpieczała, w wyniku zapłaty długu, wymaga stwierdzenia
rzeczywistej wysokości tej wierzytelności, a następnie porównanie jej
z udokumentowaną spłatą zadłużenia. Zaświadczenie komornika, złożone przez
wnioskodawców, nie zawierało zaś treści wskazującej na wysokość wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką. Odnosiło się ono wyłącznie do wysokości wierzytelności
egzekwowanej, która nie musi odpowiadać wierzytelności należnej i ustalonej w tytule
wykonawczym. Komornik nie stwierdził, że dłużnik zaspokoił całą należność wynikającą
z tytułu wykonawczego, lecz należność, której dotyczył wniosek egzekucyjny. W
sytuacji, w której kwota wskazana przez komornika była jednocześnie niższa niż
wysokość hipoteki kaucyjnej, brak było podstaw do stwierdzenia w oparciu o treść tego
zaświadczenia, że wygasło w całości zobowiązanie zabezpieczone hipoteką. Skoro zaś
dokument wystawiony przez komornika nie potwierdzał w istocie wygaśnięcia całej
wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, na skutek zapłaty dokonanej na rzecz
wierzyciela, to bezzasadny był zarzut naruszenia art. 31 ust. 1 u.k.w.h. w wyniku jego
4
błędnej wykładni w wyniku rzekomego przyjęcia przez Sąd, że pokwitowanie spłaty
całkowitego zadłużenia wystawione przez komornika nie jest w świetle art. 815 § 2 k.p.c.
dokumentem wystarczającym do wykreślenia hipoteki kaucyjnej.
Z przyczyn wyżej wskazanych zaskarżone postanowienie odpowiada prawu
i skarga kasacyjna podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.