Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 16/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 kwietnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa Z. C.
przeciwko M. I. i J. J.
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 10 kwietnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 września 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego kwotę 1.800 (jeden tysiąc
osiemset) złotych powiększoną o 22% podatku VAT na rzecz adwokata M.
W. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 20 marca 2007 r. Sąd Okręgowy w S. pozbawił wykonalności
wyrok Sądu Wojewódzkiego w L. z dnia 26 października 1993 r. w sprawie IX GC (…) w
całości, odstąpił od pobrania od pozwanych nieziszczonej części opłaty stosunkowej od
2
pozwu oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu. Sąd Okręgowy ustalił, że
Powód Z. C. domagał się pozbawienia wykonalności wyroku z dnia 26 października
1993 r., którym Sąd Wojewódzki w L. zasądził na rzecz pozwanych w niniejszej sprawie
M. I. i J. J. kwotę zł 125.281,70 z ustawowymi odsetkami od dnia 28 stycznia 1993 r. do
dnia zapłaty oraz kosztami procesu w kwocie 1.003 zł. Postanowieniem z dnia 7 lutego
1993 r. tenże Sąd nadał klauzulę wykonalności. W dniu 19 lutego 1993 r. pozwani
wystąpili do Komornika Sądu Rejonowego S. o wszczęcie egzekucji na podstawie
wydanego przeciwko Z. C. nakazu zapłaty. Komornik dokonał w dniu 15 marca 1995 r.
zajęcia wierzytelności i prawa. Komornik nie ściągnął na rzecz pozwanych żadnej kwoty,
a pozwani M. I. i J. J. do dnia 8 sierpnia 2006 r. nie wnosili o podjęcie jakichkolwiek
czynności zmierzających do wyegzekwowania należnego im świadczenia.
Sąd Okręgowy uznał, że powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu
wykonawczego na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. zasługuje na uwzględnienie ze
względu na niemożność egzekwowania zobowiązania wobec jego przedawnienia.
Dokonując tej oceny, Sąd Okręgowy ustalił, że od dokonanego w dniu 15 marca 1995 r.
zajęcia nie były podejmowane w toku postępowania egzekucyjnego żadne czynności. W
tym stanie sprawy Sąd Okręgowy uznał, że postępowanie egzekucyjne na podstawie
art. 823 k.p.c. powinno być umorzone z mocy samego prawa po upływie roku od dnia
dokonanego zajęcia, tj. z dniem 16 marca 1996 r. Od tej daty, zdaniem Sądu
Okręgowego, rozpoczął bieg dziesięcioletni termin przedawnienia roszczenia, który
upłynął w dniu 16 marca 2006 r. Skontaktowanie się M. I. z komornikiem w dniu 20
czerwca 2000 r. oraz skargi składane przez dłużnika na czynności komornika, zdaniem
Sądu, nie odniosły skutku w postaci przerwy biegu terminu przedawnienia (art. 123 § 1
k.c.), gdyż nie zmierzały bezpośrednio do osiągnięcia celu postępowania
egzekucyjnego. Podjęte przez komornika w dniu 8 sierpnia 2006 r. czynności oraz
umorzenie postępowania egzekucyjnego w stosunku do J. J. postanowieniem z dnia 19
marca 2006 r., jak ustalił Sąd Okręgowy, miały miejsce po upływie terminu
przedawnienia.
Pozwani wnieśli apelację od wyroku Sądu Okręgowego.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 5 września 2007 r. zmienił zaskarżony wyrok w
ten sposób, że powództwo oddalił i zasądził od powoda na rzecz pozwanych kwoty po
500 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu podkreślił,
że w konsekwencji błędnej oceny, iż doszło do umorzenia z mocy samego prawa na
podstawie art. 823 k.p.c. postępowania egzekucyjnego, Sąd Okręgowy naruszył art. 123
3
§ 1 k.c., przyjmując, że wszczęte na wniosek wierzycieli z dnia 15 marca 1995 r.
postępowanie egzekucyjne nie przerwało biegu terminu przedawnienia roszczenia
stwierdzonego prawomocnym wyrokiem, a tym samym nie zapobiegło jego
przedawnieniu. U podstaw powyższej oceny leżała błędna wykładnia art. 823 k.p.c.
polegająca na przyjęciu przez Sąd Okręgowy, że przesłanką umorzenia z mocy samego
prawa postępowania egzekucyjnego jest trwająca rok bezczynność wierzyciela,
niezależnie od tego, czy był on obligowany do działań w tym postępowaniu. Tymczasem
z art. 823 k.p.c. wynika, że skutek w postaci umorzenia powstaje w następstwie
niedopełnienia przez wierzyciela w ciągu roku czynności potrzebnej do dalszego
prowadzenia postępowania. Istotne jest, by czynność, którą jest obowiązany podjąć
wierzyciel, była określona przepisami prawa bądź wynikała z obowiązku nałożonego
przez organ egzekucyjny. W rozpatrywanym przypadku pozwani jako wierzyciele złożyli
wniosek egzekucyjny, wskazując w nim sposób prowadzenia egzekucji. Wniosek ten
stanowił podstawę wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez komornika sądowego,
z czego należy wnosić, że spełniał on wymagania określone w art. 797 k.p.c. W wyniku
postępowania egzekucyjnego na konto Komornika Sądu Rejonowego w S. zostały
przekazane wierzytelności, jakie dłużnik posiadał wobec Sądu Wojewódzkiego w L. oraz
w stosunku do PZU z tytułu odszkodowania za kradzież samochodu. Żadna
z wyegzekwowanych kwot nie zasiliła konta pozwanych. Mimo bezskuteczności
zaspokojenia wierzycieli, nie byli oni wzywani przez komornika o ponowne wskazanie
sposobu prowadzenia egzekucji. W szczególności nie usprawiedliwia bezczynności
komornika brak wniosku pozwanych co do dalszego prowadzenia egzekucji z zajętych
ruchomości, gdyż żaden przepis nie uzależnia dokonania ich sprzedaży licytacyjnej od
decyzji wierzycieli. Z akt komorniczych nie wynika również, by od złożenia wniosku do
2006 r. byli oni wzywani do dopełnienia jakichkolwiek czynności. Brak działań ze strony
komornika przez okres ponad dziesięciu lat, jaki upłynął od dokonanego zajęcia, nie
może być zatem, zdaniem Sądu Apelacyjnego, utożsamiany z bezczynnością
wierzyciela, o której mowa w art. 823 k.p.c. Jakkolwiek komornik w powyższym okresie
nie podejmował żadnych czynności egzekucyjnych, to brak też było podstaw do
stwierdzenia, iż postępowanie egzekucyjne uległo umorzeniu, skoro dłużnik i jego
małżonka składali wnioski je zwalczające. Również postawa M. I. opisana
w sporządzonych przez komornika protokołach z czerwca 2000 r. i listopada 2001 r. nie
wskazywała, że wierzycielka rezygnuje z prowadzenia egzekucji. Brak reakcji
wierzyciela J. J. na wezwanie komornika z dnia 20 lipca 2006 r. nie mógł odnieść skutku
4
w postaci umorzenia postępowania z mocy prawa przed upływem rocznego terminu z
art. 823 k.p.c. W dniu wytoczenia rozpatrywanego powództwa postępowanie
egzekucyjne było w toku, co z mocy art. 124 § 2 k.c. wykluczało możliwość
przedawnienia egzekwowanego roszczenia.
Powód wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego, zarzucając
naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 125, art. 123 § 1 i art. 124 § 2 k.c., oraz
przepisów postępowania, mianowicie art. 797, art. 803 i art. 823 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 797 k.p.c. określa treść wniosku o wszczęcie egzekucji oraz wymaga
dołączenia do wniosku tytułu wykonawczego. Według art. 803 k.p.c., tytuł wykonawczy
stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze
wszystkich części majątku dłużnika, chyba że z treści tytułu wynika co innego. W
skardze kasacyjnej nie wskazano, na czym miałoby polegać naruszenie tych przepisów
przez Sąd Apelacyjny. Uzasadnienie obu zarzutów w skardze ogranicza się do
przedstawienia teoretycznych rozważań na tle wykładni art. 797 i 803 k.p.c. oraz
polemiki z ustaleniami faktycznymi Sądu, co w skardze kasacyjnej jest niedopuszczalne
(art. 3983
§ 3 k.p.c.).
W okolicznościach niniejszej sprawy podstawowe znaczenie ma ocena, czy
wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia
postępowania egzekucyjnego oraz czy w związku z tym doszło z mocy samego prawa
do umorzenia tego postępowania na podstawie art. 823 k.p.c. Również w tym wypadku
powód nie wskazał w skardze kasacyjnej, na czym miałoby polegać naruszenie przepisu
postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Można jedynie domyślać
się, że chodzi tu o zarzut dokonania błędnej subsumcji. Powód jedynie, uzasadniając
wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania, odniósł się do potrzeby dokonania wykładni
rozważanego przepisu, w szczególności zaś wyjaśnienia, co oznacza dokonanie przez
wierzyciela czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania
egzekucyjnego. Należy w związku z tym wyjaśnić, że bezczynność wierzyciela istnieje
tylko wtedy, gdy jest on obowiązany do dokonania czynności niezbędnej do dalszego
prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Taki obowiązek musi znajdować wyraźną
podstawę normatywną, np. w art. 802 (wniosek wierzyciela o ustanowienie kuratora),
art. 942 (wniosek wierzyciela o dokonanie opisu i oszacowania zajętej nieruchomości)
czy art. 983 k.p.c. (wniosek wierzyciela o wyznaczenie drugiej licytacji nieruchomości).
5
Taka sytuacja nie występuje w niniejszej sprawie. Poza tym art. 823 k.p.c. oczywiście
nie znajduje zastosowania w razie bezczynności komornika.
Zarzuty naruszenia prawa materialnego (art. 123 § 1, art. 124 § 2 i art. 125 k.c.)
są bezprzedmiotowe w niniejszej sprawie wobec bezzasadności zarzutu naruszenia art.
823 k.p.c. Skoro bowiem nie doszło ex lege do umorzenia postępowania
egzekucyjnego, nie nastąpiło w konsekwencji przedawnienie wierzytelności.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.