Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 22/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 kwietnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
Protokolant Hanna Kamińska
w sprawie z powództwa Elektrowni "K." SA w Ś.
przeciwko L. Węglowi "B." SA w B.
o zapłatę kwoty 3. 178. 590 zł,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 10 kwietnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 6 września 2007 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu w […] do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Strony łączyła umowa spedycji z dnia 2 stycznia 2002 r., zgodnie z którą
pozwany miał m. in. prowadzić rozliczenia z przewoźnikiem za wykonane na rzecz
powoda usługi przewozowe i uiszczać mu należne opłaty, czego nie dokonał.
Przewoźnik – PKP CARGO S.A. wezwał więc powoda do uiszczenia opłaty
przewozowej, a gdy ten odmówił, skierował sprawę do sądu przeciwko obu stronom
niniejszego procesu. Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w L. z dnia 23
lipca 2004 r. Syg. Akt [...] zasądzono od powoda i pozwanego in solidum kwotę
2.887.938,02 zł. z odsetkami. Powód uiścił w całości zasądzoną tamtym wyrokiem
kwotę z należnościami ubocznymi (3.178.590 zł.), a w sprawie niniejszej dochodzi
jej zwrotu od pozwanego.
Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2007 r. Sąd Okręgowy w L. uwzględnił
powództwo na podstawie art. 471 k.c. Nie zgodził się z zarzutem pozwanego
o przedawnieniu roszczenia na podstawie art. 803 § 1 k.p.c., przyjmując, że
w sprawie ma zastosowanie termin trzyletni przedawnienia z art. 118 k.c.
Apelacja pozwanego od tego rozstrzygnięcia została oddalona wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 6 września 2007 r., który podzielił stanowisko prawne
Sądu I – ej Instancji, akcentując, że w sprawie chodzi o roszczenie regresowe w
związku z nienależycie wykonaną przez pozwanego umową.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zakwestionował skargą kasacyjną pozwany,
zarzucając naruszenie art. 794 § 1 w zw. z art. 471 k.c., art. 803 k.c., art. 118 k.c.
oraz art. 120 § 1 zdanie pierwsze k.c., wnosząc o jego uchylenie bądź także
uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o zmianę tych orzeczeń przez oddalenie powództwa
w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawą rozstrzygnięcia oddalającego apelację było przyjęcia przez Sąd
Apelacyjny założenia, że wprawdzie umowa spedycji ma decydujące znaczenie dla
odpowiedzialności pozwanego, to jednakże dochodzone roszczenie nie jest
roszczeniem z tej umowy, lecz jest roszczeniem regresowym, związanym
z niewykonaniem obowiązku umownego dokonania opłaty przewozowej. Do tej
odpowiedzialności ma więc zastosowanie ogólna norma art. 471 k.c., a w kwestii
3
przedawnienia art. 118 k.c. Tego stanowiska Sądu Apelacyjnego nie można
zaakceptować. Stosownie do treści łączącej strony umowy spedycji z dnia
2 stycznia 2002 r., pozwany zobowiązał się m.in. do dokonywania rozliczeń
z przewoźnikiem za wykonaną usługę przewozową oraz przyjął odpowiedzialność
za terminowe regulowanie należności przewozowych w stosunku do przewoźnika,
włącznie z regulowaniem odsetek i kar umownych (§ 6 umowy). Niedokonanie
przez pozwanego opłaty przewozowej stanowi więc niewątpliwe uchybienie
obowiązkowi umownemu. Stosownie zaś do art. 803 § 1 k.c. roszczenia z tytułu
umowy spedycji przedawniają się z upływem roku. Kategoryczne brzmienie
przepisu nakazuje przyjąć, że termin ten obowiązuje w stosunku do wszystkich
roszczeń wynikających z umowy spedycji, co jest zresztą zgodne z generalnym
założeniem ustawodawcy, aby rozliczenie z tej umowy następowało w miarę
szybko, czemu sprzeciwia się konstrukcja prawna zastosowana przez Sąd
Apelacyjny. Przesądzenie rocznego terminu przedawnienia rodzi pytanie
o początek jego wymagalności. Uregulowanie daty wymagalności roszczeń
z umowy spedycji, zawarte w art. 803 § 2 k.c., nie daje bowiem na to pytanie
odpowiedzi wprost, gdyż jest niewyczerpujące. W przepisie tym oznaczono
w sposób szczegółowy początkowe daty wymagalności dwóch podstawowych,
najczęściej występujących kategorii roszczeń: z tytułu uszkodzenia lub ubytku
przesyłki - od dnia jej dostarczenia oraz z tytułu utraty przesyłki lub jej dostarczenia
z opóźnieniem – od dnia w którym przesyłka miała być dostarczona. Wymagalność
innych roszczeń określono ogólnikowym zwrotem „od dnia wykonania zlecenia”,
zaznaczając, że dotyczy to „wszystkich innych wypadków”. Powstaje trudność
ustalenia początkowej daty wymagalności w tej grupie roszczeń w przypadku, kiedy
do wykonania zlecenia nie doszło, a więc, jak to było w niniejszej sprawie, kiedy
pozwany nie dokonał opłacenia przewoźnego. Gdyby sformułowanie o „wszystkich
innych wypadkach” traktować dosłownie i w oderwaniu od końcowego
sformułowania tego przepisu, to wtedy – jak trafnie zauważył Sąd Okręgowy –
rozpoczęcie biegu przedawnienia nie nastąpiłoby w ogóle, co jest nie do przyjęcia.
Należy zatem uznać, że określenie to odnosi się tylko do sytuacji, w których
zlecenie zostało co prawda wykonane, ale niewłaściwie np. opłata przewoźnego
została uiszczona tylko częściowo. Oznacza to, że hipoteza art. 803 § 2 in fine k. c.
4
nie obejmuje wymagalności roszczeń w przypadku zaniechania wykonania
„wszystkich innych” obowiązków z umowy spedycji. Brak regulacji szczególnej tej
materii powoduje, że w grę wejdą zasady ogólne dotyczące wymagalności,
ustanowione w art. 120 § 1 k.c. Kierując się nimi trzeba stwierdzić, że roszczenia
o odszkodowanie z powodu niewykonania zlecenia objętego umową spedycji
przedawniają się w terminie rocznym, licząc od dnia, w którym zlecenie powinno
być wykonane. W rozpoznawanej sprawie oznacza to, że początek wymagalności
dochodzonego roszczenia należy liczyć od dnia, w którym pozwany powinien uiścić
opłatę za wykonaną usługę przewozową. Stanowisko Sądu Apelacyjnego,
wychodzące z odmiennych założeń prawnych, nie może więc się ostać, co
skutkowało uwzględnienie skargi kasacyjnej (art. 39815
w zw. z art. 108 § 2 k.p.c.).
eb