Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 527/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 kwietnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa K. K. i M. M.
przeciwko B. W., B. B. i D. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 kwietnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 22 lutego 2007 r.,
sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 21 czerwca 2006 r. oddalił powództwo K. K.
i M. M. o zapłatę 73756,81 zł, skierowane przeciwko B. W., B. B. i D. K. Sąd ten ustalił,
że pozwani byli członkami zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością „S.(...)” w
K., która posiadała zobowiązania finansowe wobec powodów. W 2002 r. spółka
pozwanych zaczęła odczuwać kłopoty finansowe. Na skutek zatorów płatniczych
pogorszyła się jej płynność finansowa, a strata przewyższała kapitał zakładowy.
2
Największym kontrahentem tej spółki była (…) Spółka Węglowa, dla której wykonywała
80% swoich usług. Właśnie opóźnienia w płatnościach przez (…) Spółkę Węglową
spowodowały pogorszenie płynności finansowej spółki „S.(...)”. W lutym 2003 r., gdy
następca prawny (...) Spółki Węglowej (...) S.A. ujawnił, że nie zamierza płacić jej
długów powstało zagrożenie upadłością. Pomiędzy 31 grudnia 2002 r. a 28 lutego 2003
r. sytuacja finansowa spółki pozwanych zmieniła się nieznacznie. W dniu 14 kwietnia
2003 r. pozwani złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości spółki „S.(...)”. Jej upadłość
została ogłoszona 19 grudnia 2003 r. We wrześniu 2003 r. powodowie uzyskali
przeciwko spółce tytuł wykonawczy. Ich wierzytelność w kolejności zaspokojenia
znajduje się w III kategorii. W postępowaniu upadłościowym zostaną zaspokojone
jedynie wierzytelności zaliczone do I i II kategorii.
W oparciu o powyższe ustalenia Sąd pierwszej instancji ocenił, że powodowie
wykazali bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce. Należało jednak przyjąć, że
pozwani w odpowiednim terminie złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości. Sytuacja
finansowa spółki w okresie od końca 2002 r. do marca 2003 r. praktycznie nie uległa
zmianie. W tym czasie nie obniżył się potencjał majątkowy spółki, a zatem także szansa
wierzycieli na uzyskanie zaspokojenia swoich należności. Zdaniem Sądu Okręgowego
spółka „S.(...)” na początku 2003 r. mogła jeszcze liczyć na spłatę swoich zobowiązań,
bowiem dysponowała znaczną wierzytelnością w stosunku do (...) Spółki Węglowej.
Spłacała też, aczkolwiek nieregularnie, swoje długi. Dopiero stwierdzenie braku
możliwości odzyskania długu od K.(…) S.A. w K. uzasadniało zgłoszenie wniosku o
upadłość. Wniosek o upadłość wpłynął do sądu 14 kwietnia 2003 r., a zatem w
rozsądnym terminie od tego zdarzenia. Z tych względów powództwo oparte o treść art.
229 § 2 k.s.h. było bezzasadne i podlegało oddaleniu.
Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację powodów i wyrokiem z dnia 22 lutego 2007 r.
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził na rzecz powodów całą
dochodzoną przez nich należność. Sąd drugiej instancji podzielił ocenę, że powodowie
wykazali bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce „S.(...)”. Na pozwanych spoczywał
zatem ciężar dowodu, że wniosek o ogłoszenie upadłości zgłosili w odpowiednim
terminie. Na podstawie uregulowań zawartych w art. 21 ust. 1 i 2 Prawa upadłościowego
i naprawczego członkowie zarządu mają obowiązek nie później niż w ciągu 2 tygodni od
dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić wniosek o
ogłoszenie upadłości. Pozwani cofnęli wniosek o przeprowadzenie dowodu z
wymaganej w procesie przeciwko członkom zarządu odpowiadających na podstawie art.
3
299 § 1 k.s.h. opinii biegłego na tę okoliczność. W związku z tym brak było podstaw by
przyjąć, że pozwani wykazali zachowanie terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie
upadłości. Przemawiało to za uwzględnieniem apelacji.
Skarga kasacyjna pozwanych została oparta o obie podstawy określone w art.
3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego skarżący zarzucili
obrazę art. 299 § 1 k.s.h. oraz art. 6 k.c. w wyniku ich błędnej wykładni i niewłaściwego
zastosowania. W ramach zaś podstawy naruszenia przepisów postępowania obrazę art.
278 § 1 k.p.c. W oparciu o te zarzuty wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i
oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z brzmieniem art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę
kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach jej podstaw. Pozwani w skardze
kasacyjnej nie zakwestionowali stanowiska Sądu Apelacyjnego, że przez brak wniosku o
powołanie biegłego nie wykazali zachowania terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie
upadłości. Zarzuty skargi dotyczą wyłącznie zagadnienia bezskuteczności egzekucji
przeciwko spółce „S.(...)”, która według oceny Sądu stanowiła przesłankę ich
odpowiedzialności na podstawie art. 299 k.s.h.
Pogląd skarżących, że stwierdzenie bezskuteczności egzekucji w sferze ustaleń
faktycznych mogło wynikać jedynie z opinii biegłego jest nieuzasadniony.
Bezskuteczność egzekucji może być wykazana przez wierzyciela spółki kierującego
roszczenie przeciwko jej zarządcom według ogólnych zasad obowiązujących
w procesie, a zatem wszelkimi środkami dowodowymi. Stwierdzenie przez Sąd
Apelacyjny, że powodowie wykazali bezskuteczność egzekucji było wynikiem odwołania
się do ustaleń faktycznych wskazujących, że wierzytelność powodów została zaliczona
do trzeciej kategorii, a stan majątkowy upadłej spółki zezwala na zaspokojenie jedynie
wierzytelności pierwszej i drugiej kategorii. Wymaga zaś podkreślenia, że ustalenia te
nie podlegają kontroli kasacyjnej z uwagi na treść art. 3983
§ 3 k.p.c. Zarzut naruszenia
art. 278 § 1 k.p.c. w wyniku uznania przez Sąd zeznań syndyka masy upadłości spółki
„S.(...)” za wystarczające dla stwierdzenia bezskuteczności egzekucji był zatem
bezzasadny.
Z kolei konstrukcja zarzutu naruszenia art. 299 § 1 k. s.h. została przez
skarżących oparta o samo założenie istnienia „egzekwowalnej wierzytelności”
w stosunku do (...) Spółki Węglowej. Skarżący podnosili, że o bezskuteczności egzekucji
4
można mówić jedynie w wypadku, gdy była ona skierowana do całego majątku spółki, a
powodowie nie prowadzili egzekucji z tej wierzytelności. Oceniając zasadność
stanowiska skarżących należy uwzględnić, że skarżący nie wykazali, aby wierzytelność
spółki „S.(...)” wobec (...) Spółki Węglowej została pominięta w postępowaniu
upadłościowym. Nie można zatem przyjąć, że ocena bezskuteczności egzekucji,
podyktowana charakterem wierzytelności powodów, korzystającej z zaspokojenia w
dalszej kolejności, niż wierzytelności innych podmiotów uczestniczących w
postępowaniu upadłościowym, była związana z pominięciem części majątku tej spółki.
Skarżący nie wykazali również, aby zachodziła różnica pomiędzy sytuacją powodów
jako wierzycieli w postępowaniu upadłościowym i w okresie poprzedzającym wszczęcie
tego postępowania, a brak możliwości zaspokojenia wierzytelności powodów w
postępowaniu upadłościowym był wynikiem zaniechania prowadzenia egzekucji
przeciwko spółce, która wcześniej była możliwa. Należy jednocześnie przypomnieć, że
według ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia przez Sąd
Apelacyjny, wierzytelności powodów stały się wymagalne w okresie od lutego 2003 r. do
kwietnia 2003 r., a tytuł egzekucyjny powodowie uzyskali w lipcu 2003 r. Jeśli wziąć pod
uwagę, że wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony 14 kwietnia 2003 r., to wręcz
nie sposób przyjąć, że powodowie mieli możliwość skutecznego przeprowadzenia
egzekucji z wierzytelności spółki „S.(...)” poza ramami postępowania upadłościowego.
Sąd Apelacyjny nie wyraził oceny, że na powodach nie spoczywał ciężar dowodu
w zakresie wykazania bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Zarzut naruszenia
art. 299 k.s.h. i art. 6 k.c. był zatem nieuzasadniony.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna powodów była pozbawiona
uzasadnionych podstaw i Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. skargę tę
oddalił.