Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania B. P. (B. P. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i o prawo do renty socjalnej

na skutek apelacji ubezpieczonej B. P.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie

z dnia 29 lutego 2012r. sygn. akt IV U 1914/10

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie do ponownego rozpoznania.

/-/SSO del. G.Pietrzyk-Cyrbus /-/ SSA L.Jachimowska /-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 956/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. decyzją z dnia
13 października 2010r. odmówił przyznania B. P. prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), gdyż komisja lekarska nie stwierdziła jej niezdolności do pracy.

Kolejną decyzją z dnia 13 października 2010r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił przyznania B. P. prawa do renty socjalnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 2003r.
o rencie socjalnej (tekst jednolity: Dz. U. z 2003r., nr 135, poz. 1268 z późn. zm.), gdyż komisja lekarska nie stwierdziła jej całkowitej niezdolności do pracy.

Ubezpieczona w odwołaniu od obu decyzji wniosła o ich zmianę i przyznanie jej prawa do renty zarówno z ogólnego stanu zdrowia, jak i prawa do renty socjalnej. Wskazała, iż jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołania wniósł o ich oddalenie i powołał się na okoliczności przywołane w uzasadnieniu do zaskarżonych decyzji.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyrokiem z dnia 29 lutego 2012r. oddalił odwołania ubezpieczonej.

Sąd ten ustalił, iż B. P., urodzona (...), w dniu
27 kwietnia 2007r. ukończyła Zespół Szkół im. (...) w Z., uzyskując zawód technika architektury krajobrazu. W okresie od 17 września do 16 grudnia 2007r. była pracownikiem firmy (...) w K., zatrudnionym w charakterze sprzedawcy. W okresie od 8 lutego do 7 marca 2008r. była pracownikiem firmy (...) w K., zatrudnionym w charakterze pracownika linii produkcyjnej. Łącznie wykazała staż pracy w wymiarze 3 miesięcy
i 28 dni. W dniu 1 czerwca 2010r. B. P. złożyła wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz do renty socjalnej.

Lekarz-orzecznik organu rentowego w dniu 10 sierpnia 2010r. stwierdził całkowitą niezdolność do pracy ubezpieczonej w okresie od 20 grudnia 2008r. do
31 sierpnia 2011r., nie pozostającą w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18-tego roku życia lub w trakcie nauki w szkole - przed ukończeniem 25 roku życia.

W wyniku rozpoznania sprzeciwu komisja lekarska organu rentowego w dniu 15 września 2010r. nie stwierdziła niezdolności do pracy ubezpieczonej.

Sąd I instancji dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu nefrologii
i okulistyki.

Specjalistka z zakresu nefrologii dr H. W. rozpoznała
u ubezpieczonej przewlekłą chorobę nerek w stadium trzecim na tle przewlekłego kłębuszkowego zapalenia nerek. Biegła stwierdziła częściową niezdolność do pracy ubezpieczonej od 1 stycznia 2008r. oraz całkowitą niezdolność do pracy od 7 lipca 2009r. do 31 grudnia 2013r.

Biegła z zakresu okulistyki nie stwierdziła niezdolności do pracy ubezpieczonej.

Kolejny biegły z zakresu nefrologii T. G. w opinii z dnia
27 czerwca 2011r. rozpoznał u B. P. przewlekłe zapalenie nerek
w stadium drugim na tle przewlekłej choroby nerek, będące powodem częściowej niezdolności do pracy w okresie od 1 lipca 2009r. do 31 grudnia 2012r.

Sąd I instancji przytoczył treść art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003r.
o rencie socjalnej (tekst jednolity: Dz. U. z 2003r., nr 135, poz. 1268 z późn. zm.), określający warunki niezbędne do nabycia prawa do renty socjalnej.

Sąd ten zauważył, iż ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik Zakładu na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), zaś do przyznania prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy koniecznym jest spełnienie przesłanek wskazanych
w art. 57 i art. 58 ust. 1 i ust. 3 tej ustawy, których treść Sąd przywołał.

Ustalając stan faktyczny Sąd Okręgowy oparł się w całości na opinii biegłego nefrologa T. G.. Biegły ten zwrócił przede wszystkim uwagę na fakt, iż przewlekła choroba nerek u ubezpieczonej przebiega bez ich niewydolności,
z prawidłowym poziomem mocznika, kreatyniny oraz dobrze kontrolowanym ciśnieniem tętniczym. Sąd przyjął za biegłym, iż ogólny stan zdrowia ubezpieczonej spełnia kryteria częściowej niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy nie dał natomiast wiary opinii dr H. W.,
stwierdzając, iż wcześniejsze rozpoznanie przez biegłą kłębuszkowego zapalenia nerek i zaawansowane zmiany segmentalno - ogniskowe nie zostały poparte żadnymi dokumentami, a biegła opiera się wyłącznie na przypuszczeniach, zwłaszcza
w kontekście wyjaśnień ubezpieczonej, że nie leczyła się nigdy przed ciążą nefrologicznie i nie miała wcześniej żadnych objawów tej choroby.

W tej sytuacji Sąd I instancji nie znalazł podstaw do przyznania ubezpieczonej prawa do renty socjalnej, skoro nie jest ona całkowicie niezdolna do pracy, a nadto jej istniejąca niezdolność nie powstała w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w czasie nauki w szkole. Zdaniem Sądu, brak jest również podstaw do przyznania ubezpieczonej prawa do renty z ogólnego stanu zdrowia. Spełnia ona
co prawda warunek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w ciągu 6 miesięcy od zakończenia szkoły, ale nie spełnia drugiego z warunków wymaganych w art. 57 ust. 3 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. do lipca 2009r. wykazała większe niż 6-miesęczne przerwy w okresach składkowych
i nieskładkowych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił odwołania od zaskarżonych decyzji na podstawie treści art. 477 ¹⁴ § 1 k. p. c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła B. P., zaskarżając go
w całości.

Apelująca zarzucając Sądowi I instancji niezasadne odrzucenie opinii biegłej
dr K. W.; wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie jej prawa zarówno do renty socjalnej, jak i renty z ogólnego stanu zdrowia.

W uzasadnieniu swojego stanowiska podniosła, iż została uznana za osobę
o znacznej niepełnosprawności, z zakazem pracy na ogólnym rynku, wymagającą stałej opieki innej osoby. Zarzuciła Sądowi Okręgowemu, iż przy ustalaniu stanu faktycznego oparł się na opinii biegłego sądowego o niższym stopniu naukowym
i z niższym dorobkiem naukowym.

Rozpoznając apelację ubezpieczonej, Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej, zamierzająca do wzruszenia zaskarżonego wyroku, zasługuje na uwzględnienie, bowiem Sąd orzekł w sprawie niedojrzałej do ostatecznego rozstrzygnięcia, nie wyjaśnił istotnych wątpliwości powstałych przy ustalaniu stanu faktycznego i nie odniósł się w sposób jednoznaczny do rozbieżności, które pojawiły się w opiniach biegłych nefrologów.

Przede wszystkim godzi się przypomnieć w tym miejscu treść przepisów określających warunki wymagane do spełnienia przez zainteresowanego przy ubieganiu się o rentę socjalną.

Zgodnie zatem z treścią art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (tekst jednolity: Dz. U. z 2003r., nr 135, poz. 1268 z późn. zm.) renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1. przed ukończeniem 18 roku życia;

2. w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25
roku życia;

3. w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Nie budzi żadnych wątpliwości dążenie Sądu do wyjaśnienia, czy ubezpieczona jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. Jest to wszak podstawowy czynnik warunkujący możliwość rozpatrywania uprawnień do renty socjalnej. Ustalenie daty powstania tej całkowitej niezdolności jest oczywiście ważne, ale głównie w kontekście okresu początkowego przyznania prawa do tej renty. Natomiast równie ważnym czynnikiem jest ustalenie, czy ewentualna całkowita niezdolność do pracy powstała
w wyniku naruszenia sprawności organizmu, które miało miejsce w okresach opisanych w punktach od jeden do trzy cytowanego przepisu, przy czym naruszenie to nie musiało skutkować nawet choćby częściową niezdolnością do pracy, zaistniałą
w tym okresie.

Tymczasem Sąd Okręgowy w postanowieniu z dnia 23 grudnia 2010r., skierowanym do biegłych: nefrologa i okulisty, nie starał się wyjaśnić tej kwestii, pytając jedynie o istnienie częściowej bądź całkowitej niezdolności do pracy ubezpieczonej z ogólnego stanu zdrowia i od kiedy oraz o czas trwania ewentualnie stwierdzonej niezdolności. Odpowiadając na tak postawione przez Sąd pytanie, biegli nie odnieśli się do kwestii ustalenia początkowej daty naruszenia sprawności organizmu u ubezpieczonej.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że niezdolność do pracy ubezpieczonej nie powstała w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w czasie nauki w szkole, to jest do kwietnia 2007r., ale uczynił to w sposób nieuprawniony, nie czyniąc wcześniej w tym kierunku żadnych ustaleń.

Należy wskazać w tym miejscu, iż organ rentowy we wniosku kierowanym do lekarza orzecznika nakazał rozpatrzenie czy ewentualnie stwierdzona całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonej pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed 18 rokiem życia do 27 kwietnia 2007r. (patrz: wniosek
o wydanie orzeczenia - k. 9 akt OL ZUS).

Teza dowodowa zawarta w cytowanym wyżej postanowieniu Sądu odnosiła się do sprawy, której przedmiotem rozpoznania były zarówno uprawnienia do renty
z ogólnego stanu zdrowia, jak i renty socjalnej (obie sprawy wcześniej połączono), jednakże kwestie postawione do rozstrzygnięcia przez biegłych odnosiły się tylko do ustaleń związanych z rentą z ogólnego stanu zdrowia.

Należy przy tym wskazać, iż w żadnej z wydanych opinii nie można doszukać się twierdzeń odnośnie daty początkowej naruszenia sprawności organizmu
u ubezpieczonej, niezależnie od stwierdzenia braku takiego zapytania przez Sąd.

Biegła nefrolog dr H. W. w opinii z dnia 16 stycznia 2011r. stwierdziła jedynie, iż ubezpieczona musiała chorować na nerki przed zajściem
w ciążę (poród miał miejsce w lipcu 2009r., gdy ubezpieczona ukończyła 22 lata),
a całkowita niezdolność do pracy istnieje u niej od 7 lipca 2009r. do 31 grudnia 2013r. W opinii uzupełniającej z dnia 8 kwietnia 2011r. biegła ustaliła datę początkową częściowej niezdolności do pracy ubezpieczonej na dzień 1 stycznia 2008r. Argumentowała przy tym, iż biopsja nerek, wykonana w sierpniu 2009r. na
bardzo reprezentatywnym materiale wykazała zmiany segmentalno-ogniskowe zaawansowane; historia choroby wykazuje szybką progresję zmian.

Z kolei biegły nefrolog T. G. w opinii z dnia 10 czerwca 2011r. wypowiedział się tylko w zakresie istnienia częściowej niezdolności do pracy ubezpieczonej i ustalił jej początek na 1 lipca 2009r.

Analiza obu opinii biegłych nefrologów zwraca uwagę na zasadnicze rozbieżności w nich występujące. Biegła dr K.-W. określa istniejące schorzenie ubezpieczonej na trzecie stadium na tle przewlekłego kłębuszkowego zapalenia nerek, natomiast biegły dr G. określa istniejące schorzenie na drugie stadium przewlekłej choroby nerek.

Sąd nie poczynił żadnych starań, by wyjaśnić te rozbieżności.

W uzasadnieniu swojego stanowiska Sąd, odrzucając w całości opinię biegłej
dr K.-W. wskazał jedynie, iż wcześniejsze rozpoznanie przez biegłą kłębuszkowego zapalenia nerek i zaawansowanych zmian segmentalno - ogniskowych nie zostało poparte żadnymi dokumentami, a biegła opiera się wyłącznie na przypuszczeniach, zwłaszcza w kontekście wyjaśnień ubezpieczonej, że nie leczyła się nigdy przed ciążą nefrologicznie i nie miała wcześniej żadnych objawów tej choroby.

Sąd nie odniósł się do twierdzeń biegłej K.-W. co do tego, iż istnieje postać zapalenia kłębuszków nerkowych, przebiegająca bez zmian w moczu, ale przy niesprzyjających czynnikach środowiskowych choroba gwałtownie się ujawnia.

Należy przy tym zwrócić uwagę, iż we wskazanym wyżej kontekście brak wcześniejszej dokumentacji lekarskiej i okoliczność, iż ubezpieczona nie leczyła się nefrologicznie do czasu porodu, nie przesądza o uznaniu istnienia tej choroby dopiero od lipca 2009r.

Apelująca zarzuciła Sądowi oparcie się na opinii biegłego sądowego nefrologa o niższym stopniu naukowym i z niższym dorobkiem naukowym. Taki argument nie może być brany pod uwagę przy ocenie opinii. Bowiem o wartości dowodowej opinii biegłego rozstrzyga poziom wiedzy merytorycznej biegłego i jego doświadczenie zawodowe, a nie posiadany stopień czy tytuł naukowy. Niemniej, należy zwrócić uwagę na fakt, iż biegła dr H. W. przed wydaniem opinii konsultowała swoje stanowisko z adiunktem Kliniki Nefrologii; okoliczność ta świadczy o bardzo wnikliwym podejściu przez biegłą do oceny stanu zdrowia ubezpieczonej, jak również zwraca uwagę na złożoność niniejszego przypadku
w aspekcie medycznym. W żadnym razie nie można natomiast stawiać zarzutów biegłej - co uczynił Sąd Okręgowy - iż twierdzenie o istnieniu u ubezpieczonej całkowitej niezdolności do pracy oparła ona jedynie na konsultacji z adiunktem, który nie jest biegłym sądowym, nie zna kryteriów orzekania o częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, a nadto nie badał ubezpieczonej.

Nie przesądzając zatem kwestii istnienia u ubezpieczonej częściowej bądź całkowitej niezdolności do pracy i daty początkowej jej zaistnienia, Sąd przy ponownym rozpoznaniu sprawy winien dopuścić dowód z opinii specjalistycznej nefrologicznej celem wyjaśnienia powstałych w sprawie rozbieżności. Sąd winien nadto uzupełnić tezę dowodową o żądanie wyjaśnienia, w jakiej dacie można mówić
o naruszeniu sprawności organizmu, które następnie przełożyło się na powstanie niezdolności do pracy.

Ustalenie naruszenia tej sprawności organizmu w okresie opisanym w treści
art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, przy jednoczesnym stwierdzeniu całkowitej niezdolności do pracy, może skutkować ustaleniem uprawnienia do tej renty. W razie stwierdzenia istnienia częściowej niezdolności do pracy ubezpieczonej, Sąd winien rozważyć, czy zostały spełnione warunki określone w art. 58 ust. 3 ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
w myśl którego, jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego
i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nie przekraczającymi
6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Sąd Okręgowy przyznał, iż ubezpieczona spełnia warunek zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej. Decydujące będzie zatem - w kontekście uprawnień do renty
z ogólnego stanu zdrowia - określenie daty początkowej niezdolności do pracy. Gdyby bowiem przyjąć za biegłą dr K.-W. początek tej niezdolności na styczeń 2008r., to należałoby stwierdzić, iż ubezpieczona spełnia także drugi z warunków określonych treścią art. 58 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach.

Gdyby natomiast przyjąć za dr G. istnienie częściowej niezdolności do pracy ubezpieczonej, poczynając od lipca 2009r., to wówczas drugi
z pozostałych warunków pozostaje niespełniony, co skutkuje brakiem uprawnień do renty z ogólnego stanu zdrowia.

Na marginesie należy wskazać, iż poza kwestiami medycznymi, wykonywanie zatrudnienia w dacie ustalonej niezdolności do pracy nie musi świadczyć automatycznie o braku jej istnienia.

Wobec faktu, iż Sąd Okręgowy nieprawidłowo badał istnienie warunków uprawniających do przyznania ubezpieczonej prawa do renty socjalnej, a także nie wyjaśnił istotnych sprzeczności w opiniach biegłych nefrologów, stało się koniecznym uzupełnienie i skonkretyzowanie materiału dowodowego w sprawie, co wymagało uchylenia zaskarżonego wyroku.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy zbada omówione wyżej okoliczności i na tej podstawie rozstrzygnie o uprawnieniach ubezpieczonej zarówno do renty socjalnej, jak i do renty z ogólnego stanu zdrowia.

Mając na względzie omówione braki w materiale dowodowym i ustaleniach Sądu I instancji, Sąd Apelacyjny z mocy art. 386 § 4 k.p.c. orzekł o uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania.

/-/SSO del. G.Pietrzyk-Cyrbus /-/ SSA L.Jachimowska /-/SSA A.Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR