Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 29/08
POSTANOWIENIE
Dnia 16 maja 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. K.
przeciwko Holdingowi Węglowemu S. A. w K.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 maja 2008 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w K.
postanowieniem z dnia 4 lutego 2008 r.,
"Czy dopuszczalne jest rozpoznanie apelacji powoda od
wyroku zaocznego w zakresie w jakim powództwo zostało oddalone,
jeżeli na skutek wcześniejszego rozpoznania sprzeciwu pozwanego
wniesionego od tego samego wyroku zaocznego w części
uwzględniającej powództwo, Sąd I instancji utrzymał w całości
w mocy wyrok zaoczny ?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Uzasadniając przytoczone wyżej zagadnienie prawne, Sąd Okręgowy w K.
przedstawił następujący stan faktyczny i prawny sprawy.
Powód domagał się zasądzenia od pozwanego 8 187 zł tytułem zwrotu
zwaloryzowanej kaucji mieszkaniowej wraz z ustawowymi odsetkami.
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem zaocznym z dnia 22 lutego 2007 r. zasądził od
pozwanego na rzecz powoda 574,80 zł z ustawowymi odsetkami (pkt 1 sentencji),
oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2 sentencji), zasądził od pozwanego
na rzecz powoda 113 zł kosztów procesu (pkt 3 sentencji) i nadał wyrokowi
zaocznemu rygor natychmiastowej wykonalności (pkt 4 sentencji).
Wyrok zaoczny zaskarżyły obie strony. Pozwany w sprzeciwie wniósł
o uchylenie wyroku w całości i oddalenia powództwa w całości oraz uchylenie
rygoru natychmiastowej wykonalności i zasądzenie od powoda na jego rzecz
kosztów procesu. Powód w apelacji, którą zaskarżył wyrok zaoczny w części
oddalającej powództwo, domagał się natomiast zmiany wyroku i uwzględnienia
powództwa w całości, zgodnie z żądaniem pozwu. Wyrokiem z dnia 30 sierpnia
2007 r. Sąd Rejonowy w K. – po rozpoznaniu sprzeciwu – utrzymał w całości
wyrok zaoczny w mocy. Pozwany wniósł zażalenie, skarżąc zawarte w wyroku
rozstrzygniecie o kosztach zastępstwa procesowego. Powód tego wyroku nie
zaskarżył.
Sąd Okręgowy podniósł, że rozpoznanie sprawy na skutek wniesienia
sprzeciwu od wyroku zaocznego ma na celu ponowne rozpoznanie zasadności
dochodzonego roszczenia i odbywa się w ramach zakreślonych sprzeciwem, może
więc dotyczyć zarówno całości, jak i części wyroku zaocznego. Sąd rozpoznaje
zatem sprawę ponownie w granicach przedmiotowych i podmiotowych określonych
wyrokiem zaocznym i wniesionym od niego sprzeciwem.
Tymczasem Sąd pierwszej instancji – zdaniem Sądu Okręgowego –
z naruszeniem przepisów postępowania przy ponownym rozpoznawaniu sprawy
wykroczył poza granice sprzeciwu, bowiem pozwany mógł skutecznie zaskarżyć
wyrok zaoczny jedynie w części uwzględniającej powództwo. Orzekając również
w zakresie oddalonego powództwa, Sąd pierwszej instancji naruszył art. 379 pkt 3
3
k.p.c. W chwili wydania wyroku, którym Sąd utrzymał w mocy wyrok zaoczny
w całości, toczyło się bowiem postępowanie na skutek apelacji wniesionej przez
powoda.
W ocenie Sądu Okręgowego wyrok Sądu pierwszej instancji z dnia
30 sierpnia 2007 r. zawiera także rozstrzygnięcie w części zaskarżonej apelacją
i uniemożliwia mu rozpoznanie apelacji powoda (art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c.).
Sąd podniósł również, że zaistniała w sprawie sytuacja prowadzi do pozbawienia
powoda konstytucyjnego prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej
instancji (art. 78 Konstytucji) i pozbawia go możności obrony swych praw (art. 379
pkt 5 k.p.c.).
Przedstawione powody uzasadniają – zdaniem Sądu Okręgowego –
przedstawienie na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. przytoczonego na wstępie
zagadnienia prawnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustawodawca, przyznając sądowi drugiej instancji uprawnienie do
przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego na podstawie art. 390
§ 1 k.p.c., uzależnił skuteczność skorzystania z niego od wystąpienia w sprawie
poważnych wątpliwości prawnych oraz niezbędności oczekiwanej odpowiedzi do
rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 17 grudnia
1991 r., III CZP 129/91, „Przegląd Sądowy” 1994, z. 3, s. 76 oraz z dnia 27 sierpnia
1996 r., III CZP 91/96, OSNC 1997, nr 1, poz. 9). Na sądzie drugiej instancji
spoczywa więc obowiązek szczegółowego uzasadnienia, na czym polegają jego
wątpliwości i dlaczego uważa je za poważne oraz wykazania, że stwierdzone
przezeń poważne wątpliwości prawne pozostają w związku przyczynowym
z rozstrzygnięciem sprawy.
Należy też przypomnieć, że instytucja pytań prawnych – co podkreślił Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 30 marca 1999 r., III CZP 62/98 (OSNC 1999, nr 10,
poz. 166) – prowadząca do związania sądów niższej instancji w danej sprawie
poglądem Sądu Najwyższego, zawartym w podjętej uchwale, jest wyjątkiem
od konstytucyjnej zasady podległości sędziów tylko Konstytucji i ustawom (art. 178
ust. 1 Konstytucji RP). Ze względu na tę wyjątkowość, powinna być zatem
4
stosowana w sposób jak najbardziej ścisły, bez żadnych koncesji na rzecz
argumentów o nastawieniu celowościowym i utylitarnym.
Przedstawione zagadnienie prawne nie odpowiada przytoczonym
wymaganiom przede wszystkim dlatego, że nie spełnia wymagania niezbędności
oczekiwanej odpowiedzi do rozstrzygnięcia sprawy.
Z analizy akt sprawy wynika, że zawarte w uzasadnieniu postanowienia
Sądu Okręgowego przedstawienie sprawy nie odpowiada jej rzeczywistemu
stanowi. W sprzeciwie od wyroku zaocznego z dnia 22 lutego 2007 r. pozwany
wniósł o „uchylenie zaskarżonego wyroku i po jego uchyleniu oddalenie powództwa
w całości” (k. 63-64). Pozwany nie wskazał wprost, w jakim zakresie zaskarża
wyrok zaoczny, czy wnosi o jego uchylenie w całości, czy też w części.
Jednakże z analizy uzasadnienia sprzeciwu wynika wyraźnie, że pozwany
zaskarżył wyrok tylko w części, tj. w zakresie, w jakim Sąd uwzględnił powództwo.
Nic nie wskazuje bowiem na to, aby pozwany zaskarżył wyrok także w zakresie,
jakim Sąd oddalił powództwo, tj. rozstrzygnął w sposób korzystny dla niego. W tej
sytuacji nie zachodzi potrzeba rozważania w sprawie odrębnej kwestii, jaką stanowi
istnienie interesu prawnego pozwanego w zaskarżeniu wyroku zaocznego w części
oddalającej powództwo.
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2007 r. utrzymał w całości
w mocy wyrok zaoczny z dnia 22 lutego 2007 r. Użyte przez Sąd Rejonowy
określenie „w całości” odnosi się – wbrew temu, co twierdzi Sąd Okręgowy – nie do
całego wyroku zaocznego, ale do tej jego części, która została zaskarżona.
W sprzeciwie od wyroku zaocznego pozwany domagał się uchylenia orzeczenia
i oddalenia powództwa w całości, ponieważ waloryzacja kaucji mieszkaniowej –
jego zdaniem – jest dla niego krzywdząca. Utrzymując w mocy wyrok zaoczny, Sąd
Rejonowy uznał, że w sprawie zostały spełnione przesłanki waloryzacji sądowej
(art. 3581
§ 3 k.p.c.), a powodowi należy się zwaloryzowane świadczenie
w wysokości 574, 80 zł. Sąd Rejonowy przedstawił szczegółowe wyliczenie tej
kwoty. W uzasadnieniu wyroku znalazło się wprawdzie stwierdzenie,
że „w pozostałym zakresie powództwo było nieuzasadnione i dlatego podlegało
oddaleniu”, jednak nie sposób z tego wywieść wniosku, iż Sąd Rejonowy wyszedł
5
poza granice zaskarżenia określone w sprzeciwie i ponownie rozpoznał sprawę
w całości. Wprawdzie formuła samego rozstrzygnięcia może budzić wątpliwości
(Sąd powinien stwierdzić wyraźnie, że utrzymuje wyrok zaoczny w mocy
w zaskarżonej części), jednakże z powodów wyżej przedstawionych
(mając zwłaszcza na względzie teść uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego z dnia
30 sierpnia 2007 r.) pogląd Sądu drugiej instancji, że Sąd Rejonowy wszedł poza
granice zaskarżenia i rozstrzygał co do całego wyroku zaocznego jest
nieuzasadniony. W konsekwencji rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia
prawnego nie jest konieczne do rozpozna sprawy.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak uchwale.