Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 lipca 2008 r.
III PK 10/08
Kandydat na stanowisko dyrektora szkoły wyłoniony w drodze konkursu
ma roszczenie o nawiązanie stosunku pracy na tym stanowisku, a sąd pracy
władny jest ocenić legalność zastrzeżenia zgłoszonego przez organ sprawu-
jący nadzór pedagogiczny (art. 36a ust. 2 i 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o
systemie oświaty, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Hajn, Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy¸ po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 lipca
2008 r. sprawy z powództwa Jerzego J. przeciwko Powiatowi N. i P. Kuratorium
Oświaty w R. o zobowiązanie Powiatu N. do powierzenia Jerzemu J. funkcji dyrek-
tora Regionalnego Centrum Edukacji Zawodowej w N. na skutek skargi kasacyjnej
strony pozwanej Powiatu N. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Tarnobrzegu z dnia 19 grudnia 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Pozwany Powiat N. w sprawie z powództwa Jerzego J. o zobowiązanie Po-
wiatu N. do powierzenia powodowi funkcji dyrektora Regionalnego Centrum Edukacji
Zawodowej (RCEZ) w N. wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnobrzegu z dnia 19 grudnia 2007 r.
[...]. Zaskarżonym wyrokiem zmieniono wyrok Sądu Rejonowego w Nisku z dnia 29
czerwca 2007 r. [...] oddalający powództwo w całości, w ten sposób, że zobowiązano
Powiat N. do powierzenia powodowi Jerzemu J. funkcji dyrektora RCEZ w N. ustala-
jąc, iż konkurs z dnia 29 marca 2007 r. wyłonił Jerzego J. jako kandydata na stano-
wisko dyrektora.
2
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i ich
prawna ocena. Powód Jerzy J. jest nauczycielem przedmiotów zawodowych w Regional-
nym Centrum Edukacji Zawodowej w N. Jednocześnie od 12 października 2006 r. do 30
kwietnia 2007 r. był pełniącym obowiązki dyrektora w powyższej placówce. Uchwałą [...] z
dnia 13 marca 2007 r. Zarząd Powiatu N. powołał 12-osobową komisję konkursową dla
przeprowadzenia konkursu na kandydata na dyrektora RCEZ w N. oraz wskazał, że komi-
sja przeprowadzi konkurs zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i
Sportu z dnia 23 października 2003 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko
dyrektora szkoły lub placówki i trybu pracy komisji konkursowej (Dz.U. Nr 189, poz. 1855).
Termin przeprowadzenia konkursu wyznaczono na dzień 29 marca 2007 r. Po przeprowa-
dzeniu konkursu, w którym Jerzy J. wziął udział jako jedyny kandydat, wynik głoso-
wania był następujący: ważne oddane głosy -12, nieważne oddane głosy - O, głosy
ważne oddane na kandydata - 6, głosy ważne oddane przeciw kandydatowi - 6. Komisja
konkursowa ogłosiła wyniki głosowania - informując ustnie kandydata o otrzymanej ilości
głosów. Powyższa sytuacja zrodziła wątpliwości natury prawnej co do oceny wyników
konkursu. W związku z tym Starosta N. skonsultował się z radcami prawnymi Starostwa
Powiatowego w N. i P. Kuratorium Oświaty w R. Opinie prawne uzyskane tą drogą do-
prowadziły go do uznania, że konkurs został rozstrzygnięty, ale nie wyłonił kandydata. W
dniu 30 marca 2007 r. Starosta N. przedstawił Zarządowi Powiatu N. kandydaturę Jerzego
J. na stanowisko dyrektora RCEZ w N. Zarząd jednogłośnie wyraził zgodę na kandydaturę i
wystąpienie do P. Kuratora Oświaty w R. z informacją o zamiarze powierzenia stanowiska
dyrektora RCEZ w N. Jerzemu J. do końca sierpnia 2011 r. W tej sytuacji Starosta sko-
rzystał z uprawnienia, jakie daje art. 36a ust. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o syste-
mie oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) i wszczął postępowanie
pozakonkursowe. Rada Pedagogiczna RCEZ w N. w celu wyrażenia opinii o kandydacie
przeprowadziła głosowanie, w którym wzięło udział 69 jej członków. Za kandydaturą Je-
rzego J. na stanowisko dyrektora opowiedziało się 61 osób, przeciwnym kandydaturze było
6 osób, 2 głosy były nieważne. W dniu 4 kwietnia 2007r. Starosta N. przekazał P. Kurato-
rowi Oświaty w R. dokumenty Jerzego J., ze wskazaniem, że organ prowadzący zamierza
powierzyć mu stanowisko dyrektora RCEZ w N. i informację o wynikach konkursu na dyrek-
tora. P. Kurator Oświaty w R. pismem z dnia 15 marca 2007 r. powiadomił Jerzego J.,
jako dyrektora RCEZ w N., że w myśl art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o
ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 -1990
oraz treści tych dokumentów ( Dz.U. Nr 218, poz. 1592 ze zm.), która weszła w życie w dniu
3
15 marca 2007 r., ma on obowiązek złożenia „oświadczenia lustracyjnego" dotyczącego
pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z tymi organami w
okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r.- w terminie jednego miesiąca od
dnia doręczenia powiadomienia. Powiadomienie to zostało doręczone na adres RCEZ w
Nisku w dniu 17 kwietnia 2007 r. Jerzy J. w dniu 11 kwietnia 2007 r. wysłał swoje
„oświadczenie lustracyjne" listem poleconym skierowanym imiennie do P. Kuratora
Oświaty w R. Pismo to wpłynęło do Kuratorium w dniu 16 kwietnia 2007 r. W dniu 17
kwietnia 2007 r. P. Kurator Oświaty w R. wniósł - faksem, a następnie listem poleconym
- umotywowane zastrzeżenia odnośnie do osoby Jerzego J. jako kandydata na sta-
nowisko dyrektora RCEZ w N. Uzasadnienie zastrzeżeń zawiera między innymi ocenę Ku-
ratora, że przedmiotowy konkurs nie wyłonił kandydata oraz wskazanie, że stosownie do
przepisów art. 56 ust. 4 ustawy z dnia 18 października 2006 r., o ujawnieniu informacji
o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 -1990 oraz treści tych
dokumentów, osoba, która po dniu wejścia w życie tej ustawy kandyduje lub ubiega się
o objęcie funkcji publicznej, wymienionej w jej art. 4, ma obowiązek złożenia oświadcze-
nia lustracyjnego (do kuratora oświaty), a w przedstawionych dokumentach kandydata
brak takiego oświadczenia. Starosta N. poinformował Jerzego J., że złożenie przez
organ sprawujący nadzór pedagogiczny umotywowanego zastrzeżenia uniemożliwia
organowi prowadzącemu szkołę powierzenie mu stanowiska dyrektora. Jerzy J. pismo to
otrzymał w dniu 27 kwietnia 2007 r.
Sąd Okręgowy opowiedział się za dopuszczalnością drogi sądowej w sprawach z
zakresu postępowania konkursowego na stanowisko dyrektora szkoły. Podniósł, że w
szkołach i placówkach publicznych powierzenie stanowiska dyrektora w drodze konkursu
jest w zasadzie obligatoryjne. Powołana przez Powiat N. komisja konkursowa dokonała
merytorycznej oceny kandydata i głosowania nad kandydaturą. W głosowaniu obecnych
było 12 członków komisji, oddanych zostało 12 głosów (wszystkie ważne), z czego 6
głosów oddano na kandydata Jerzego J., a 6 głosów przeciw temu kandydatowi. Taki wynik
głosowania wskazywał, w ocenie Sądu Okręgowego jednoznacznie, że w myśl § 5 ust. 3
rozporządzenia MENiS z dnia 23 października 2004 r. w sprawie regulaminu konkursu
na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki i trybu pracy komisji konkursowej, kon-
kurs został rozstrzygnięty, bowiem na jednego z kandydatów oddała głosy co najmniej
połowa obecnych na posiedzeniu członków komisji. To, że do konkursu został zgłoszony
tylko jeden kandydat nie miało żadnego znaczenia. Rozstrzygnięcie konkursu jest ostatnim
etapem wyłonienia kandydata, o czym mówi ust. 2 wyżej wymienionego paragrafu 5. Roz-
4
strzygnięty konkurs wskazuje na osobę, która go wygrała. Osobą tą jest powód Jerzy J. W
tej sytuacji powód powinien być przedstawiony P. Kuratorowi Oświaty jako kandydat
na stanowisko dyrektora w trybie art. 36a ust. 1 i 2 ustawy o systemie oświaty. Zbędne
było wobec tego wszczynanie postępowania pozakonkursowego celem powierzenia
stanowiska w trybie art. 36a ust. 4 cytowanej ustawy.
W ocenie Sądu Okręgowego, Starosta N. nie miał podstaw do odmowy powie-
rzenia stanowiska dyrektora RCEZ w N. powodowi z uwagi na zgłoszenie zastrzeżeń co do
jego osoby przez P. Kuratora Oświaty. Stanowisko Starosty N., według Sądu, nie znajduje
bowiem uzasadnienia w obowiązujących przepisach. Sam fakt złożenia zastrzeżeń przez
organ sprawujący nadzór pedagogiczny nie wyklucza bowiem możliwości powierzenia kan-
dydatowi stanowiska dyrektora. Organ prowadzący ma obowiązek uwzględnić, w ocenie
Sądu, jedynie umotywowane zastrzeżenia organu sprawującego nadzór pedagogiczny,
przy czym zastrzeżenia te powinny dotyczyć ściśle zakresu nadzoru pedagogicznego i
być zasadne. Jak wywiódł Sąd Okręgowy, ocena czy konkurs jest rozstrzygnięty nie-
wątpliwie wykracza poza ten nadzór. Jest to domena organu prowadzącego, na co
zresztą wskazuje § 8 rozporządzenia MENiS z dnia 23 października 2003 r. przewidujący
możliwości unieważnienia konkursu. Również kwestia niezłożenia oświadczenia lustracyjne-
go winna podlegać ocenie organu prowadzącego, który na podstawie wyżej wymienionego
§ 8 unieważnia konkurs w przypadku stwierdzenia innych nieprawidłowości w postępowa-
niu konkursowym, które mogły wpłynąć na wynik konkursu. Złożenie zastrzeżeń nie ma
formy decyzji administracyjnej, stąd też żadna ze stron nie może się od nich odwołać. Z
kolei jednak decyzje wydane w oparciu o takie zastrzeżenia podlegają kontroli administra-
cyjno-sądowej łącznie z ustaleniem czy zastrzeżenie merytoryczne było uzasadnione.
W sprawie niniejszej zarzut niezłożenia oświadczenia lustracyjnego jest według
Sądu Okręgowego bezzasadny. Powód złożył bowiem oświadczenie lustracyjne listem
poleconym wysłanym 11 kwietnia 2007 r., który wpłynął do P. Kuratora Oświaty w R. w
dniu 16 kwietnia 2007 r. Niezależnie od tego powód nie uchybił terminowi do złożenia
oświadczenia, bowiem zgodnie z art. 56 ust. 4 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujaw-
nieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 - 1990 oraz
treści tych dokumentów, osoba która po dniu wejścia w życie tej ustawy nadal kandyduje lub
ubiega się o objęcie funkcji publicznej, wymienionej w art. 4, ma obowiązek złożenia
oświadczenia, o którym mowa w art. 7 ust. 1, przed objęciem tej funkcji. Ustawa weszła
w życie w dniu 15 marca 2007 r. Powód ubiegając się o stanowisko dyrektora w ogłoszo-
nym przez Starostwo Powiatowe konkursie złożył dokumenty w dniu 14 marca 2007 r.,
5
a więc przed wejściem w życie ustawy. Po wejściu jej w życie nadal kandydował, bo
konkurs odbył się 29 marca 2007 r. Stosuje się zatem do niego art. 56 ust. 4 wskaznej
ustawy. Powód miał więc obowiązek złożenia zaświadczenia przed objęciem funkcji. Ob-
jęcie funkcji może zaś nastąpić dopiero wraz z powierzeniem stanowiska. Powierzyć
stanowisko dyrektora mógł organ prowadzący dopiero po upływie 14 dni jakie organ nad-
zoru pedagogicznego miał na złożenie ewentualnych zastrzeżeń. Zarzut o niezłożeniu
oświadczenia lustracyjnego zgłoszony w zastrzeżeniach był więc przedwczesny i nieza-
sadny.
W skardze kasacyjnej pozwany Powiat N. zarzucił naruszenie przepisów postępowa-
nia, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 379 pkt 1 k.p.c., poprzez rozpoznanie
i orzeczenie w sprawie zasadności umotywowanego zastrzeżenia z dnia 17 kwietnia 2007 r.
złożonego przez P. Kuratora Oświaty, a więc czynności z zakresu administracji publicznej
dotyczącej uprawnienia wynikającego z przepisów ustawy o systemie oświaty, podlegającej
kognicji sądów administracyjnych oraz 379 pkt 4 k.p.c., poprzez rozpatrzenie sprawy przez
skład sądu orzekającego sprzeczny z § 50 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23
lutego 2007 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249).
Skarga zawiera także zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, a to art. 36a ust.1 i 2
ustawy o systemie oświaty, polegającego na przyjęciu przez Sąd drugiej instancji, że organ
prowadzący szkołę jest uprawniony do oceny zasadności umotywowanego zastrzeżenia
zgłoszonego przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny oraz art. 8 pkt 42 ustawy z dnia
18 października 2006 r. o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa
państwa z lat 1944 - 1990 oraz treści tych dokumentów, w wersji obowiązującej w marcu -
kwietniu 2007 r., poprzez przyjęcie, że to pozwany był uprawniony do zbadania kwestii złoże-
nia oświadczenia, podczas gdy uprawnionym organem do przyjęcia i stwierdzenia wypełnie-
nia obowiązku złożenia lustracyjnego jest właściwy kurator oświaty.
Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego w Tarnobrzegu w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do po-
nownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie apelacji powoda.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest bezzasadna. W pierwszej kolejności należało się odnieść do
zawartego w niej zarzutu nieważności postępowania. Wbrew twierdzeniom skarżącego Sąd
6
nie uchybił ani przepisowi art. 379 pkt 1 k.p.c., ani art. 379 pkt 4 k.p.c. Po pierwsze, w sprawie
nie zachodziła niedopuszczalność drogi sądowej. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym
niniejszą sprawę stoi bowiem na stanowisku, iż kandydat na stanowisko dyrektora szkoły wy-
łoniony w drodze konkursu (co nie było w skardze kasacyjnej kwestionowane) ma roszczenie
o nawiązanie (ewentualnie przekształcenie) zobowiązaniowego stosunku pracy na tym sta-
nowisku (art. 36a ust. 3 zdanie drugie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty,
jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.), a sąd rozpoznający sprawę w ra-
mach badania zasadności tego roszczenia władny jest do oceny legalności zastrzeżenia,
zgłoszonego przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny w oparciu o art. 36a ust. 2 ustawy
o systemie oświaty. Do takiego poglądu uprawnia treść art. 36a ust. 3 ustawy o systemie
oświaty. Zgodnie z tym przepisem, kandydata na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki
wyłania się w drodze konkursu. Kandydatowi nie można odmówić powierzenia stanowiska
dyrektora, chyba że organ sprawujący nadzór pedagogiczny zgłosi umotywowane zastrzeże-
nia. Na to, iż żądanie nawiązania stosunku pracy na stanowisku dyrektora szkoły publicznej
stanowi roszczenie ze stosunku pracy, do którego rozpoznania właściwy jest sąd powszech-
ny Sąd Najwyższy wskazywał już w postanowieniu z dnia 29 sierpnia 2001 r., III RN 123/01
(OSNAPiUS 2002 nr 12, poz. 282). W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia podniesiono, że
wprawdzie czynności związane z powierzeniem stanowiska dyrektora publicznej
szkoły podstawowej mają również pewne aspekty z zakresu publicznej administracji
samorządowej, to jednak wyraźnie dominuje w nich charakter czynności ze sfery
prawa pracy, zmierzających do nawiązania stosunku pracy na stanowisku dyrektora
szkoły w drodze zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika (art. 11 k.p.).
Za tym, iż powierzenie stanowiska dyrektora szkoły ma charakter czynności z zakre-
su prawa pracy opowiedział się także jednoznacznie Naczelny Sąd Administracyjny
(por. wyrok z dnia 15 lutego 2006 r., I OSK 1373/05, LEX nr 194878 wraz z powoła-
nym tam wcześniejszym orzecznictwem tego Sądu). Przyjęcie braku kognicji sądu
powszechnego do badania legalności zastrzeżenia do kandydatury na stanowisko
dyrektora szkoły publicznej zgłaszanego przez organ nadzoru pedagogicznego w
sytuacji, gdy takie zastrzeżenia zostały zgłoszone, czyniłoby roszczenie kandydata o
powierzenie mu stanowiska całkowicie iluzorycznym. Sąd Najwyższy nie rozważał
jednak, gdyż nie było to potrzebne do rozpoznania przedmiotowej sprawy, czy w ra-
mach badania powyższego roszczenia sąd powszechny jest władny oceniać także
zasadność zastrzeżenia organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a nie tylko jego
legalność, czyli zgodność zgłoszonych zastrzeżeń z prawem.
7
Postępowanie przeprowadzone przez Sąd drugiej instancji nie jest nieważne
także z tej przyczyny, iż chybiony jest zawarty w skardze zarzut naruszenia art. 379
pkt 4 k.p.c., gdyż Sąd, wbrew twierdzeniom skarżącego, nie orzekał w składzie
sprzecznym z przepisami prawa. Na gruncie procedury cywilnej to, że w toku zała-
twiania sprawy zmienił się skład orzekający, nie stanowi przesłanki nieważności po-
stępowania. W procedurze tej nie obowiązuje - tak jak to ma miejsce w procedurze
karnej - zasada niezmienności składu orzekającego, a § 50 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. - Regulamin urzędowania sądów po-
wszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249) ma charakter jedynie instrukcyjny.
Przechodząc do oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego, w pierwszym rzę-
dzie należy podkreślić, iż niezależnie od tego, że istotnie właściwym organem do przedłożenia
oświadczenia lustracyjnego w stosunku do osób kandydujących na funkcję dyrektora szkoły
publicznej jest właściwy kurator oświaty (art. 8 pkt 42 ustawy z dnia 18 października 2006 r.
o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 -
1990 oraz treści tych dokumentów, jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425 ze
zm.), to słusznie Sąd drugiej instancji przyjął, iż sam fakt złożenia zastrzeżeń przez organ
sprawujący nadzór pedagogiczny nie wyklucza możliwości powierzenia kandydatowi stanowi-
ska dyrektora. Jeżeli zastrzeżenia są niezgodne z prawem, a taka sytuacja miała miejsce w
niniejszej sprawie, powinny być one przez organ prowadzący szkołę pominięte. P. Kurator
Oświaty władny był bowiem zgłosić zastrzeżenia co do kandydatury powoda, ale tylko w za-
kresie nadzoru pedagogicznego, a więc oceny dotyczącej ściśle szeroko rozumianych kwalifi-
kacji kandydata do objęcia stanowiska, a nie w zakresie trybu powierzenia tego stanowiska,
do którego to trybu zaliczyć należy zarówno czynności podejmowane w ramach procedury
konkursowej, jak i badanie zupełności dokumentacji wymaganej od kandydata (por. wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2005 r., I SA/Wa
1707/04, LEX nr 179134). Z tego punktu widzenia zastrzeżenia P. Kuratora Oświaty, sprowa-
dzające się do zarzutu, iż przeprowadzony konkurs nie wyłonił kandydata oraz wskazania,
że w przedstawionych dokumentach kandydata brak jest oświadczenia lustracyjnego były
nielegalne i jako takie, nie mogły stanowić podstawy odmowy powierzenia stanowiska dy-
rektora Regionalnego Centrum Edukacji Zawodowej w N. Jerzemu J. Podstawą tej
odmowy nie mogło być także niezłożenie przez Jerzego J. w terminie oświadczenia
lustracyjnego. Słusznie bowiem Sąd Okręgowy wywiódł, iż powód nie uchybił temu
terminowi.
Z tych względów na podstawie art. 39814
k.p.c. orzeczono jak w sentencji.
8
========================================