Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UK 21/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi A. B. i J. S. Przedsiębiorstwa Budowlano - Usługowego "S. –
P." spółki jawnej
o wznowienie postępowania w sprawach III AUa …/05 i VII U …/04 toczących sie z
odwołania skarżących przeciwko
Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o podleganie ubezpieczeniu społecznemu,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lipca 2008 r.,
skargi kasacyjnej odwołującego się J. S.Przedsiębiorstwa Budowlano - Usługowego
"S. – P." spółki jawnej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 października 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 11 października 2007 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił na podstawie art. 412 § 2 k.p.c. skargi A. B. oraz
J. S. PBU „S. – .” Sp. j. o wznowienie postępowania w sprawie prawomocnie
zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 14 września 2005 r., oraz
wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 17 listopada 2004 r04.
Powyższy wyrok z 11 października 2007 r. opiera się na następujących
ustaleniach. Wyrokiem z dnia 17 listopada 2004 r. Sąd Okręgowy po ponownym
rozpoznaniu sprawy, oddalił wniesione przez wnioskodawców /.../odwołania od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 lipca 2002 r. stwierdzającej, że
A. B. w okresie od dnia 1 sierpnia 1999 r. do dnia 31 lipca 2000 r. nie podlegała
ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę
zawartej z wnioskodawcą J. S. PBU „S. – P.” Sp. j. Sąd ten ustalił, że
wnioskodawczyni pomimo zawarcia umowy o pracę faktycznie jej nie podjęła, a
celem zawartej przez strony umowy nie było świadczenie pracy, lecz jedynie
uzyskanie przez wnioskodawczynię nienależnej ochrony ubezpieczeniowej.
Zawarta przez wnioskodawców umowa jest sprzeczna z zasadami współżycia
społecznego i miała na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Wyrokiem z dnia 14
września 2005 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelacje wnioskodawców wniesione od
powyższego wyroku Sądu Okręgowego. Sąd Apelacyjny podzielił podstawy tego
wyroku, w szczególności, że działania stron miały jedynie na celu uzyskanie przez
wnioskodawczynię w krótkim czasie statusu ubezpieczeniowego koniecznego dla
skorzystania ze stosownych świadczeń, bez realizacji zatrudnienia. W uzasadnieniu
wyroku tego Sądu wskazano między innymi, że za prawidłowością oceny dowodów
dokonanej przez Sąd pierwszej instancji przemawia również fakt prawomocnego
skazania wnioskodawczyni A. B. za popełnienie przestępstwa z art. 233 § 1 k.k.
przez złożenie fałszywych zeznań, co w zakresie tego skazania jest wiążące na
podstawie art. 11 k.p.c.
Postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2006 r.,– Sąd Najwyższy odmówił
przyjęcia do rozpoznania, skarg kasacyjnych wnioskodawców.
W dniu 27 grudnia 2006 r. J. S. prowadzący Przedsiębiorstwo Budowlano –
Usługowe „, wniósł skargę o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej
powyższym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 14 września 2005 r. Jako
3
podstawę skargi wnioskodawca powołał art. 399 k.p.c. w związku z art. 403 § 1
k.p.c., w uzasadnieniu wyjaśniając, że zaskarżony wyrok został oparty na
skazującym A. B. wyroku karnym za przestępstwo z art. 233 § 1 k.k. (wydanym
przez Sąd Rejonowy z dnia 12 stycznia 2005 r. (sygn. II K …/04), utrzymanym w
mocy przez Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2005 r. (sygn. IV Ka
…/05)), który – w wyniku kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich –
został przez Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 6 grudnia 2006 r., IV KK 391/06,
uchylony, a A. B. uniewinniona. Skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu
Okręgowego z dnia 17 listopada 2004 r. (sygn. VII U …/04), zmianę wydanej przez
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji z dnia 5 lipca 2002 r. i ustalenie, że A. B.
w okresie od 1 sierpnia 1999 r. do 31 lipca 2000 r. podlegała obowiązkowemu
ubezpieczeniu społecznemu oraz o zasądzenie kosztów postępowania za
wszystkie instancje.
Rozpoznający skargę Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu sprawy na nowo
ustalił, że skazujący wyrok, na który powołał się skarżący miał znaczenie jedynie
potwierdzające ustalenia wyroku dokonane na podstawie innych zebranych w
sprawie dowodów. Wyrok Sądu pierwszej instancji w sprawie, której dotyczą skargi
zapadł w dniu 17 listopada 2004 r., natomiast pierwszoinstancyjny wyrok w sprawie
karnej wydany został w dniu 12 stycznia 2005 r. Wynika stąd, że Sąd Okręgowy –
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dysponował wystarczającym do
rozstrzygnięcia sprawy materiałem dowodowym oraz, że stan faktyczny sprawy
został ustalony niezależnie od ustaleń poczynionych następnie w postępowaniu
karnym. Ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, podzielone następnie przez
Sąd Apelacyjny, zostały oparte w szczególności na protokołach kontroli w PBU „S.
– P.” Spółka jawna przeprowadzonej przez ZUS, a dotyczącej przebiegu
zatrudnienia wnioskodawczyni w PBU „S. – P.” Sp. j., dokumentacji personalnej
oraz płacowej wnioskodawczyni, a także na listach obecności za miesiące sierpień i
wrzesień 1999 r. Przeanalizowano i oceniono zeznania A. B., a także zeznania
świadków, w tym pracowników ZUS.
Według Sądu Apelacyjnego wyrok skazujący wnioskodawczynię za
przestępstwo z art. 233 § 1 k.k. znany Sądowi Apelacyjnemu przed wydaniem
wyroku z dnia 14 września 2005 r. dopełniał jedynie oceny materiału dowodowego
4
dokonanej przez Sąd Okręgowy. Sąd Apelacyjny podkreślił, że wyrok Sądu
Apelacyjnego z dnia 14 września 2005 r. nie przyjmował za istotną podstawę
orzekania przedmiotowego wyroku karnego i że późniejsze uchylenie tego wyroku
skazującego samo w sobie nie daje podstawy innego rozstrzygnięcia.
Ponadto Sąd Apelacyjny miał na uwadze, że sąd cywilny nie jest związany
wyrokiem uniewinniającym, a uniewinnienie A. B.nastąpiło ze względu na to, że
Sąd przed przystąpieniem do przesłuchiwania jej w charakterze strony nie uprzedził
jej o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań, a zatem nie zostały
wyczerpane wszystkie znamiona przestępstwa z art. 233 k.k.
W skardze kasacyjnej wniesionej od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego
strona skarżąca J. S. – PBU „S. – P.” Spółka jawna wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości, wznowienie postępowania w sprawie
prawomocnie zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 14 września 2005
r. oraz wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 17 listopada 2005 r.; o zmianę decyzji
ZUS z dnia 5 lipca 2002 r. i ustalenie, że A. B. podlega obowiązkowemu
ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 1 sierpnia 1999 r. do 31 lipca 2000 r.; o
zasądzenie kosztów postępowania za wszystkie instancje, względnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach.
Skarżący zarzucił naruszenie przepisów postępowania chociaż naruszenie art. 403
§ 1 k.p.c. i art. 11 k.p.c. w związku z art. 332 k.p.c., określił jako podstawę z art.
3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. dotyczącą przepisów prawa materialnego.
W takim ujęciu jako naruszenie prawa materialnego wskazano w skardze na
naruszenie
- art. 403 § 1 k.p.c. w związku z art. 399 k.p.c. przez przyjęcie, że
wyrok skazujący Sądu Rejonowego sygn. akt II K …/04 nie miał
wpływu na rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w sprawie sygn. akt
III AUa …/05 z dnia 14 września 2005 r.;
- art. 11 k.p.c. w związku z art. 332 § 1 k.p.c. przez dokonanie
ponownej oceny materiału dowodowego przez Sąd Apelacyjny
pomimo związania Sądu wyrokiem z dnia 14 września 2005 r. od
chwili jego ogłoszenia, bez wznowienia w sprawie postępowania, z
5
pominięciem ustaleń wydanych w procesie karnym przez Sąd
Rejonowy sygn. akt II K …/04.
Oprócz powyższych zarzutów, tym razem prawidłowo powołując się na
podstawę określoną w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. skarga zawiera zarzuty naruszenia
art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. przez brak wskazania i uzasadnienia
materialnoprawnej podstawy wyroku oraz ograniczenie się do przytoczenia art. 385
k.p.c., co – według skarżącego - uniemożliwiło precyzyjne przedstawienie zarzutów
w przedmiocie zastosowania prawa materialnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna wadliwie w ramach podstawy dotyczącej naruszenia
przepisów prawa materialnego zarzuca naruszenie przepisów prawa procesowego.
Z uzasadnienia skargi kasacyjnej wynika, że skarżący naruszenie przepisów
wskazanych w jej podstawach upatruje w twierdzeniu, że Sąd Apelacyjny w
zaskarżonym wyroku bez wznowienia postępowania dokonał „merytorycznej oceny
materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy zamkniętej ostatecznym,
prawomocnym wyrokiem, w sposób faktycznie ponowny i odmienny od
poprzedniego, bez wznowienia postępowania, z naruszeniem zasady związania
wyrokiem od chwili jego ogłoszenia.”
Powyższy zarzut opiera się na błędnym założeniu.
Z uzasadnienia zaskarżonego rozpatrywaną skargą kasacyjną wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 11 października 2007 r. wynika, że orzeczenie o oddaleniu
skargi o wznowienie postępowania nastąpiło na podstawie art. 412 § 2 k.p.c. po
rozpoznaniu sprawy na nowo w granicach zakreślonych podstawą wznowienia (art.
412 § 1 k.p.c.). W szczególności uzasadnienie wyroku zawiera wyraźne wskazanie,
że zakresem ponownego rozpoznania objęto powołany w skardze fakt uchylenia
wyroku karnego uwzględnionego w wyroku, którego skarga dotyczyła. Sąd
Apelacyjny rozpatrzył znaczenie uchylenia wyroku karnego dla podstaw wyroku,
którego skarga o wznowienie dotyczyła i wyjaśnił przyczyny uznania, że uchylenie
wyroku karnego nie wpłynęło na rozstrzygnięcie. Podstawowe znaczenie miało
6
bowiem to, że podstawa faktyczna sprawy, w szczególności zawarcie między
stronami stosunku pracy na określonych warunkach – ustalone zostały na
podstawie innych faktów i dowodów niż wyrok karny. Wiąże się to przede
wszystkim z ustaleniem stosunku pracy i jego warunków.
Mając na uwadze przedstawione podstawy wyroku z dnia 11 października
2007 r., który został wydany w trybie określonym w art. 412 § 1 i 2 k.p.c. po
rozpoznaniu sprawy na nowo należy stwierdzić, że zarzuty podnoszone przez
skarżącego w skardze kasacyjnej rozmijają się zupełnie z podstawami
rozstrzygnięcia sprawy. Nie obejmując podstawą skargi zastosowanego w
zaskarżonym wyroku art. 412 k.p.c., skarżący bezzasadnie – nie wiadomo
dlaczego – naruszenia wskazanych w podstawach skargi przepisów prawa
procesowego dopatruje się w rozpatrzeniu sprawy z wyłączeniem wyroku karnego i
to „bez wznowienia postępowania”.
Niezrozumiały jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391
k.p.c. przez brak wskazania i uzasadnienia materialnoprawnej podstawy wyroku
oraz ograniczenie tego obowiązku do przytoczenia art. 385 k.p.c. Z uzasadnienia
zaskarżonego wyroku wynika bowiem wyraźnie, że Sąd Apelacyjny jako podstawę
rozstrzygnięcia zastosował art. 412 § 2 k.p.c., a nie art. 385 k.p.c.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną na podstawie
art. 39814
k.p.c.