Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 sierpnia 2008 r.
II BP 68/07
Dla uprawdopodobnienia wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wy-
danie orzeczenia, którego dotyczy skarga o stwierdzenie jego niezgodności z
prawem (art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c.) nie jest wystarczające wykazanie zagrożenia
powstania szkody.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka, Jolanta
Strusińska-Żukowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 sierpnia
2008 r. sprawy z powództwa Grzegorza D. przeciwko Wojewódzkiemu Funduszowi
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w W. o wszczęcie egzekucji w trybie art.
1050 k.p.c., na skutek skargi powoda o stwierdzenie niezgodności z prawem prawo-
mocnego postanowienia Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Legnicy z dnia 4 września 2007 r. [...]
o d r z u c i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 4 września 2007 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Legnicy oddalił zażalenie wnioskodawcy na postanowienie
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy z dnia 16 maja
2007 r., odrzucające wniosek Grzegorza D. o wszczęcie egzekucji sądowej w trybie
art. 1050 k.p.c., poprzez wyznaczenie dłużnikowi 14 - dniowego terminu do wykona-
nia pkt I prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Legnicy z dnia 12 grudnia 2002
r. [...], tj. przywrócenia wierzyciela do pracy w Wojewódzkim Funduszu Ochrony Śro-
dowiska i Gospodarki Wodnej w W.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że za prawidłowe musi być uznane stanowisko
Sądu Rejonowego o prawomocnym rozstrzygnięciu żądania wierzyciela w zakresie
wykonania pkt I wyroku Sądu Rejonowego z dnia 12 grudnia 2002 r. [...]. Postano-
2
wieniem Sądu Okręgowego w Legnicy z dnia 28 października 2005 r. [...] wniosek
taki został bowiem prawomocnie oddalony, a w uzasadnieniu tego orzeczenia pod-
niesiono, iż wyrok z dnia 12 grudnia 2002 r. [...] nie nadaje się do egzekucji w zakre-
sie pkt I i brak jest podstaw do wydania orzeczenia nakazującego jego przymusowe
wykonanie. Jego treść we wskazanym zakresie nie daje podstaw do przywrócenia
wierzyciela do pracy u dłużnika. Wierzycielowi przywrócono jedynie umowne warunki
pracy i płacy i to wyłącznie na okres do 2 marca 2001 r. Po upływie tego terminu wie-
rzyciel nie może więc wywodzić żadnych roszczeń dotyczących przywrócenia po-
przednich warunków na dalszy okres, a tym bardziej domagać się przywrócenia i
dopuszczenia do pracy u dotychczasowego pracodawcy. W tym stanie rzeczy, we-
dług Sądu Okręgowego, ponowny wniosek wierzyciela w tym samym przedmiocie
podlegał odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.,
jak przyjął Sąd pierwszej instancji, wobec czego zażalenie Grzegorza D. nie mogło
być uwzględnione.
Wierzyciel wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem tego orzecze-
nia (art. 4241
§ 1 k.p.c.), zarzucając naruszenie przepisów postępowania, które mo-
gło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. 1) art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. i art. 366 k.p.c. w
związku z art. 13 k.p.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że zachodzi
negatywna przesłanka procesowa w postaci prawomocnego osądzenia sprawy, pro-
wadząca do odrzucenia wniosku egzekucyjnego; 2) art. 804 k.p.c., poprzez błędną
jego wykładnię i w konsekwencji błędne przyjęcie, że w przedmiotowym wypadku nie
miało miejsca badanie tytułu wykonawczego w zakresie pkt I rozstrzygnięcia pod
względem zasadności i wymagalności obowiązku objętego tym tytułem; 3) art. 796
k.p.c., art. 797 k.p.c., art. 816 k.p.c. i art. 1050 k.p.c., poprzez pozbawienie wierzy-
ciela prawa do ponownego wszczęcia postępowania egzekucyjnego po jego zakoń-
czeniu, mimo że zakończenie tego postępowania nie pozbawia wierzyciela prawa
wszczęcia ponownej egzekucji w związku z tym, iż prawomocne orzeczenie Sądu
Okręgowego w Legnicy z dnia 28 października 2005 r., II Cz 634/05, nie jest wypo-
sażone w powagę rzeczy osądzonej 4) art. 826 k.p.c. i art. 823 k.p.c., poprzez błędną
wykładnię, której konsekwencją było niezastosowanie tych przepisów, mimo że od
dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej upłynął ponad rok czasu, a wierzyciel w
tym okresie nie podjął żadnej czynności zmierzającej do odzyskania tytułu wyko-
nawczego.
3
Skarżący zarzucił nadto naruszenie art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP
oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,
poprzez zamknięcie wierzycielowi drogi do realizacji prawa do Sądu i pozbawienie go
możliwości wykonania orzeczenia w postępowaniu egzekucyjnym i podniósł, że za-
skarżone orzeczenie jest niezgodne ze wszystkimi przepisami przywołanymi w pod-
stawach skargi.
W skardze wskazano, że na skutek kwestionowanego orzeczenia wierzycie-
lowi została wyrządzona i wyrządzana jest nadal szkoda. „Wierzyciel nie ma bowiem
możliwości wszczęcia egzekucji w zakresie przywracającym go do pracy na stanowi-
sko głównego specjalisty w Oddziale WFOŚiGW w L., poprzez doprowadzenie w
drodze przymusu do dopuszczenia go przez dłużnika do świadczenia pracy na tym
stanowisku, chociaż stosunek pracy między stronami istnieje - restytucja stosunku
pracy wierzyciela na stanowisku głównego specjalisty w Oddziale WFOŚiGW w L. z
mocy pkt I tytułu wykonawczego w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności
wyroku z dnia 12 grudnia 2002 r [...] oraz art. 48 § 1 k.p. miała miejsce w dniu 3 lu-
tego 2003 r., gdy wierzyciel w terminie 7 dni od uprawomocnienia się wyroku zgłosił
gotowość niezwłocznego podjęcia pracy na stanowisku głównego specjalisty w Od-
dziale WFOŚiGW w L. Tym samym wierzyciel pomimo pozostawania w wiążącym
stosunku pracy pozbawiony został prawa do korzystania z uprawnień pracowniczych.
Wierzycielowi nie jest wypłacane wynagrodzenie (wynagrodzenie zasadnicze, dodat-
ki stażowy i funkcyjny, premie kwartalne, nagrody roczne), nie biegnie mu staż pracy
(co ma istotne znaczenie w przypadku ew. zmiany miejsca zatrudnienia i wynikają-
cych z tego faktu dodatków), wierzyciel nie nabywa uprawnień emerytalno - rento-
wych, nie są odprowadzane składki na ZUS, nie są odprowadzane składki na
Otwarty Fundusz Emerytalny, wierzyciel nie korzysta z innych uprawnień i świadczeń
pracowniczych np. przewidziana w Regulaminie wynagradzania nagroda jubileuszo-
wa, świadczenia urlopowe, pożyczki i zapomogi z Zakładowego Funduszu Świad-
czeń Socjalnych, wierzyciel ponosić musi koszty specjalistycznej opieki lekarskiej,
albowiem nie jest opłacana przez dłużnika składka zdrowotna (wierzyciel nie posiada
ważnej książeczki zdrowia)”.
Podnosząc nadto, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych
środków prawnych nie było i nie jest możliwe, skarżący wniósł o stwierdzenie jego
niezgodności z prawem i zasądzenie od dłużnika kosztów postępowania według
norm przepisanych.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c. jednym z konstrukcyjnych elementów skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest uprawdopo-
dobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego
skarga dotyczy. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP
4/05 (OSNC 2006 nr 1, poz. 16), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że uprawdopodob-
nienie szkody oznacza złożenie przez skarżącego oświadczenia, iż szkoda wystąpiła
- ze wskazaniem jej rodzaju i rozmiaru. Nastąpi to wtedy, gdy twierdzenie zostanie
uzasadnione na tyle, że będzie można uznać je za prawdziwe. W tym celu skarżący
może powoływać i przedstawiać wszelkie dowody. W każdym razie w chwili wniesie-
nia skargi szkoda musi już istnieć, a więc nie wystarcza zagrożenie jej wystąpieniem.
Pogląd ten zasługuje na aprobatę, gdyż rozwiązanie normatywne zawarte w
art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c., polegające na odformalizowaniu wykazania wyrządzenia
szkody przez przyjęcie za wystarczające jej uprawdopodobnienie, dotyczy wywołania
określonego skutku procesowego w postaci spełnienia kreatywnej przesłanki skargi.
Przyjęcie, że dla spełnienia tej przesłanki konieczne jest istnienie szkody a nie wy-
starcza samo jej zagrożenie, chociażby było realne, wynika z powiązania tego prze-
pisu z art. 4241
§ 1 k.p.c. i art. 4171
§ 2 k.c., w których ustawodawca powtórzył za-
warty w art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c. zwrot „została wyrządzona szkoda", stwierdzając, że
skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysłu-
guje tylko wtedy, gdy przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z pra-
wem została stronie wyrządzona szkoda. Dopuszczalność omawianej skargi przy
samej możliwości powstania szkody nie może w ogóle wchodzić w rachubę. Przy
takim założeniu co do woli ustawodawcy brzmienie wymienionych przepisów musia-
łoby być odmienne. Nie budzi także wątpliwości, że tak rozumiana szkoda musi być
wyrządzona przez wydanie skarżonego orzeczenia, bowiem wynika to wprost z art.
4241
§ 1 k.p.c. i art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c.
Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej skargi i konfrontując je z
jej treścią, należy stwierdzić, że nie spełnia ona wymagania „uprawdopodobnienia
wyrządzenia szkody”. Ten element konstrukcyjny skargi zbudowano bowiem na zało-
żeniu, że prawomocnym wyrokiem Sądu z 12 grudnia 2002 r. skarżący został przy-
wrócony do pracy u dłużnika, a zatem odrzucenie jego wniosku o wszczęcie egzeku-
5
cji tego orzeczenia uniemożliwia mu podjęcie pracy, czego skutkiem jest utrata ko-
rzyści i uprawnień wiążących się z posiadaniem statusu pracownika. Jednocześnie
skarżący, poza własnym przekonaniem, nie przedstawił żadnych argumentów na
poparcie tezy o tym, że istotnie doszło do restytucji stosunku pracy na podstawie
prawomocnego wyroku Sądu. Nie przekonuje bowiem o tym ani treść sentencji wy-
roku Sądu Rejonowego w Legnicy z dnia 12 grudnia 2002 r. [...] w pkt I, zgodnie z
którym przywrócono skarżącemu poprzednie warunki pracy i płacy na okres do dnia
2 marca 2001 r., ani okoliczność, że orzeczeniu temu w tym zakresie nadano klau-
zulę wykonalności, skoro nadawało się do wykonania chociażby w zakresie wyrów-
nania wynagrodzenia uzyskiwanego przez skarżącego w związku z dokonanym mu
wypowiedzeniem warunków pracy i płacy.
Pomijając treść sentencji wyroku z dnia 12 grudnia 2002 r. (przywrócenie po-
przednich warunków pracy i płacy na okres do 2 marca 2001 r.), podnieść należy
także, iż według utrwalonych poglądów judykatury (por. w szczególności uchwałę
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1976 r., V PZP 12/75,
OSNCP 1976 nr 9, poz. 187), stosunek pracy zostaje reaktywowany z mocy orze-
czenia o przywróceniu do pracy, którego materialna skuteczność w świetle art. 48 § 1
k.p. powstaje jednak dopiero od daty zgłoszenia przez pracownika gotowości nie-
zwłocznego podjęcia pracy. Orzeczenie w przedmiocie przywrócenia do pracy nie
podlega wykonaniu w zakresie, w jakim reaktywuje ono rozwiązany stosunek pracy.
W przywróceniu do pracy tkwi jednak stwierdzony deklaratywnie obowiązek umożli-
wienia pracownikowi wykonywania pracy. Obowiązek ten podlega wykonaniu w try-
bie egzekucji świadczeń niepieniężnych, z tym jednak, że wykonanie orzeczenia jest
uzależnione od ustalenia faktu prawotwórczego - zgłoszenia przez pracownika w
terminie określonym w art. 48 § 1 k.p. gotowości niezwłocznego podjęcia pracy.
Ustalenie zaś takiej okoliczności nie może w razie sporu nastąpić w postępowaniu
wykonawczym, gdyż do jej rozstrzygnięcia nie upoważniają przepisy o egzekucji za-
warte w Kodeksie postępowania cywilnego. Okoliczności te dotyczą sfery stosunków
pracy, a zatem do ich oceny uprawnione są jedynie sądy pracy. Naruszenie przez
pracodawcę obowiązku ponownego zatrudnienia pracownika, który wyraził gotowość
wykonywania pracy, uzasadnia zatem prawo żądania przez niego wynagrodzenia za
czas istnienia przeszkody w jej świadczeniu, wynikającej z przyczyn dotyczących
pracodawcy (art. 81 § 1 k.p.). Prawomocne orzeczenie sądu zasądzające taką na-
6
leżność ma w postępowaniu egzekucyjnym takie znaczenie, jak ustalenie, że doszło
do restytucji stosunku pracy.
Z powyższego wynika, że twierdzenia skarżącego o tym, że doszło do restytu-
cji stosunku pracy nie wystarczają do uprawdopodobnienia szkody, jaką miałby po-
nieść na skutek odrzucenia jego wniosku o wszczęcie egzekucji wyroku, według jego
twierdzeń, przywracającego go do pracy u dłużnika. Co więcej, wykazanie wyrządze-
nia zaskarżonym postanowieniem szkody w postaci skutków niemożliwości świad-
czenia pracy pomimo restytucji stosunku pracy łączącego go z dłużnikiem w ogóle
nie było możliwe, bowiem Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we
Wrocławiu wyrokiem z dnia 24 stycznia 2007 r. [...], który uprawomocnił się w dniu 28
czerwca 2007 r. (a więc ponad dwa miesiące przed datą wydania zaskarżonego po-
stanowienia) na skutek oddalenia apelacji powoda przez Sąd Apelacyjny, oddalił po-
wództwo Grzegorza D. o zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania w goto-
wości do pracy, wywiedzione w związku z odmową pracodawcy ponownego zatrud-
nienia skarżącego na podstawie wyroku Sądu z dnia 12 grudnia 2002 r.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Okręgowego, złożona w niniejszej sprawie, nie spełnia więc wymagań z art.
4245
§ 1 k.p.c., wobec czego na podstawie art. 4248
§ 1 k.p.c. należało postanowić
jak w sentencji.
========================================