Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 4 września 2008 r.
III UZ 6/08
Zakres pełnomocnictwa ograniczonego do poszczególnych czynności
procesowych należy ustalać na podstawie art. 88 k.p.c., z uwzględnieniem art.
65 k.c. w związku z art. 92 k.p.c.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Herbert Szurgacz,
Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 września
2008 r. sprawy z odwołania Stanisława W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziału w L. o zasiłek chorobowy, na skutek zażalenia odwołującego się na
postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie
z dnia 28 maja 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 14 marca 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
L. odmówił Stanisławowi W. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 18 marca
2001 r. do 27 lutego 2004 r.
Z decyzją tą nie zgodził się Stanisław W. podnosząc, iż biegli sądowi uznali
jego niezdolność do pracy za okres od 18 marca 2001 r. do 27 lutego 2004 r., a
wszystkie brakujące dokumenty według wnioskodawcy znajdują się w dokumentacji
ZUS.
W toku postępowania przed Sądem Rejonowym na rozprawie w dniu 24 paź-
dziernika 2007 r. stawił się wnioskodawca wraz z pełnomocnikiem Alicją W. Pełno-
mocnik złożył do akt dokument pełnomocnictwa, z którego wynika, iż wnioskodawca
upoważnił swoją siostrę Alicję W. do reprezentowania go na sprawie w dniu 24 paź-
dziernika 2007 r. w Sądzie Rejonowym w Lublinie [...] Wydział Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych. Na kolejny termin rozprawy w dniu 14 stycznia 2008 r. wnioskodawca
2
nie stawił się, zaś w jego imieniu stawiła się Alicja W., która nie przedstawiła dodat-
kowego dokumentu pełnomocnictwa.
Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2008 r. Sąd Rejonowy w Lublinie w sprawie [...]
oddalił odwołanie Stanisława W.
W dniu 30 stycznia 2008 r. (data stempla pocztowego) Alicja W. złożyła wnio-
sek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku z dnia 28 stycznia 2008 r. Po-
wyższy wyrok wraz z uzasadnieniem został doręczony Alicji W. w dniu 22 lutego
2008 r. W dniu 6 marca 2008 r. Stanisław W. złożył do Sądu Rejonowego apelację.
Dnia 12 marca 2008 r. Sąd Rejonowy wezwał wnioskodawcę, a właściwie pełnomoc-
nika wnioskodawcy Alicję W. do usunięcia braków formalnych. Wśród licznych bra-
ków apelacji Sąd nie wskazał na brak umocowania Alicji W. do występowania w
imieniu swego brata. Kolejne pismo w sprawie usunięcia braków formalnych Sąd
Rejonowy wysłał do Stanisława W. dnia 31 marca 2008 r. Również w tym piśmie Sąd
pierwszej instancji nie dopominał się uzupełnienia pełnomocnictwa. Zarządzeniem z
dnia 16 kwietnia 2008 r. kierownik Sekcji Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że
braki formalne zostały uzupełnione i sprawę należy przedstawić Sądowi drugiej in-
stancji.
Sąd Okręgowy wyznaczył rozprawę apelacyjną na dzień 28 maja 2008 r. Jed-
nocześnie Sąd Okręgowy wezwał Stanisława W. do złożenia pełnomocnictwa do zło-
żenia wniosku o uzasadnienie wyroku. Zarządzenie wysłano dnia 29 kwietnia 2008 r.
Dnia 21 maja 2008 r. do Sądu Okręgowego wpłynęło pełnomocnictwo Stanisława W.
z dnia 16 maja 2008 r., w którym upoważniał on swoją siostrę do reprezentowania
„na sprawie o wypłatę zasiłku”.
Po zamknięciu rozprawy w dniu 28 maja 2008 r. Sąd Okręgowy w Lublinie wy-
dał postanowienie o odrzuceniu apelacji. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okrę-
gowy podniósł, iż apelacja wnioskodawcy została złożona po upływie przypisanego
terminu. Zdaniem Sądu Okręgowego podczas pierwszej rozprawy przed Sądem Re-
jonowym w dniu 24 października 2007 r. pełnomocnik złożył do akt pełnomocnictwo,
którego treść jednoznacznie ograniczała prawo do reprezentowania Stanisława W.
wyłącznie podczas tej rozprawy. Podczas kolejnej rozprawy Alicja W. nie przedsta-
wiła pełnomocnictwa do dalszego występowania w sprawie w charakterze pełnomoc-
nika. Natomiast Sąd omyłkowo dopuścił ją do udziału w sprawie w tym charakterze
uznając, iż poprzednio złożone pełnomocnictwo uprawnia ją do uczestnictwa w roz-
prawie w tym charakterze. Tymczasem zdaniem Sądu Okręgowego - jednoznaczna
3
treść pełnomocnictwa nadawała Alicji W. uprawnienia procesowe wyłącznie podczas
pierwszej rozprawy. W konsekwencji złożenie przez Alicję W. wniosku o uzasadnie-
nie orzeczenia było nieskuteczne, bowiem nie miała ona umocowania do występo-
wania w sprawie jako pełnomocnik. Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd pierwszej in-
stancji omyłkowo doręczył wymienionej wyrok wraz z uzasadnieniem, natomiast
czynność ta nie miała znaczenia procesowego i nie otwierała terminu do wniesienia
odwołania przez skarżącego. Jednocześnie z uwagi na to, że skarżący Stanisław W.
nie złożył osobiście wniosku o uzasadnienie wyroku, termin dwóch tygodni na wnie-
sienie apelacji od przedmiotowego wyroku rozpoczął swój bieg od dnia, w którym
upłynął termin do żądania uzasadnienia. Oznacza to zdaniem Sądu drugiej instancji,
iż dla skarżącego termin do wniesienia środka zaskarżenia upłynął z końcem dnia 18
lutego 2008 r. Tymczasem Stanisław W. apelację złożył w dniu 6 marca 2008 r., a
więc znacznie po upływie przypisanego terminu. Mając na uwadze art. 370 k.p.c.,
3701
k.p.c. oraz art. 373 k.p.c. Sąd Okręgowy odrzucił apelację wnioskodawcy jako
złożoną po terminie.
W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawca zarzucił naruszenie
art. 369 § 1 k.p.c. oraz art. 373 k.p.c. wnosząc o: 1) uchylenie zaskarżonego posta-
nowienia; 2) zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego według norm przypi-
sanych.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, iż stanowisko Sądu drugiej instancji o
umocowaniu Alicji W. do występowania w imieniu skarżącego wyłącznie na jednej
rozprawie w dniu 24 października 2007 r. nie zasługuje na uwzględnienie. W rozpra-
wie przed Sądem pierwszej instancji w dniu 24 października 2007 r. skarżący brał
udział osobiście wraz z reprezentującą go siostrą Alicją W. Na tej rozprawie przedło-
żone zostało pełnomocnictwo, a nadto skarżący ustnie podał, iż upoważnia siostrę
do występowania w jego imieniu w niniejszej rozprawie. Na kolejnej rozprawie w dniu
28 stycznia 2008 r. skarżący nie był obecny, obecna była siostra, która okazała ko-
lejne pełnomocnictwo z dnia 25 października 2007 r. Pełnomocnictwo to nie zostało
jednakże przyjęte przez Sąd pierwszej instancji, wobec stwierdzenie tego Sądu, iż
Alicja W. jest już umocowana do występowania w sprawie.
Po otrzymaniu wezwania Sądu drugiej instancji z dnia 29 kwietnia 2008 r. do
złożenia pełnomocnictwa dla Alicji W. do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku
Sądu pierwszej instancji przesłane zostało w zakreślonym terminie 7 dni pełnomoc-
nictwo z dnia 16 maja 2008 r. upoważniające do reprezentowania skarżącego w
4
sprawie o wypłatę zasiłku chorobowego. Treść tego pełnomocnictwa nie zawiera
wprawdzie upoważnienia do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku
Sądu pierwszej instancji lecz zawiera ogólne sformułowanie upoważniające do re-
prezentowania na sprawie o wypłatę zasiłku chorobowego przez Zakład Ubezpie-
czeń Społecznych. Brakuje zatem zdaniem skarżącego podstaw do przyjęcia, iż peł-
nomocnictwo to stanowi umocowanie do występowania wyłącznie na rozprawie w
dniu 28 maja 2008 r. W takiej sytuacji skarżący użyłby raczej sformułowania „na roz-
prawie” a nie „na sprawie”. Skarżący podnosi, iż ad casum - przy uwzględnieniu ro-
dzaju choroby wnioskodawcy (otępienie umiarkowanego stopnia o mieszanej etiolo-
gii, charakteryzujące się między innymi osłabieniem funkcji pamięciowych, dysfunkcji
psychicznych uwarunkowanych organicznym uszkodzeniem ośrodkowego układu
nerwowego) - sformułowanie „na sprawie o wypłatę zasiłku chorobowego” oznacza
całą sprawę w wymienionym zakresie (wypłata zasiłku chorobowego) - od pierwszej
rozprawy do czasu jej ukończenia. Sąd drugiej instancji nie kwestionował treści peł-
nomocnictwa z dnia 16 maja 2008 r. ale nie zajął żadnego stanowiska co do jego
znaczenia dla sprawy.
Zdaniem skarżącego w świetle przedstawionych wyjaśnień i przedłożonych
dowodów nie może budzić wątpliwości fakt, iż Alicja W. była należycie umocowana
do występowania z wnioskiem o sporządzenie i doręczenie wyroku Sądu pierwszej
instancji wraz z uzasadnieniem. Tym samym apelacja została złożona przez skarżą-
cego w terminie określonym w art. 369 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie trzeba podnieść, iż zażalenie do Sądu Najwyższego na postano-
wienie Sądu Okręgowego w Lublinie przysługuje stronie skarżącej na podstawie art.
3941
§ 2 k.p.c. Postanowienie sądu drugiej instancji o odrzuceniu apelacji jest nie-
wątpliwie postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie.
Zaskarżone postanowienie wymaga uchylenia, bowiem narusza art. 370 k.p.c.
art. 369 k.p.c. w związku z art. 89 k.p.c., art. 91 k.p.c., art. 92 k.p.c. Sąd drugiej in-
stancji odrzucił apelację jako złożoną po terminie tylko z tej przyczyny, iż pierwsze
pełnomocnictwo dla siostry wnioskodawcy na piśmie wskazywało, iż jest ona upo-
ważniona do występowania na konkretnej rozprawie w konkretnym dniu. Mimo takiej
treści pełnomocnictwa Sąd Rejonowy przez całe postępowanie traktował siostrę
5
wnioskodawcy jako pełnomocnika. Nie uznał, iż wniosek o sporządzenie uzasadnie-
nia wyroku wymaga uzupełnienia braku formalnego przez złożenie właściwego peł-
nomocnictwa. Co więcej, doręczył siostrze wnioskodawcy wyrok z uzasadnieniem, a
po wpłynięciu apelacji wnioskodawcy skierował sprawę do Sądu Okręgowego.
Dopiero Sąd drugiej instancji „wychwycił”, iż w sprawie brakuje pełnomocnic-
twa o właściwej treści i wezwał do złożenia pełnomocnictwa zawierającego umoco-
wanie do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Nawet jeśli uznać, że
pierwsze pełnomocnictwo dla siostry wnioskodawcy miało charakter ograniczony do
jednego posiedzenia sądu (aczkolwiek Sąd Rejonowy nie dokonał takiej oceny, do-
puszczając siostrę wnioskodawcy do wszystkich czynności procesowych, a zatem
ocenił na podstawie całokształtu okoliczności, iż wolą wnioskodawcy było umocowa-
nie siostry do występowania w sprawie we wszystkich jej fazach), to takie rozumo-
wanie nie jest prawidłowe w stosunku do pełnomocnictwa z dnia 16 maja 2008 r.
Wnioskodawca - Stanisław W. złożył do Sądu Okręgowego w Lublinie pełno-
mocnictwo dla swej siostry z dnia 16 maja 2008 r. W ocenie Sądu Najwyższego
orzekającego w niniejszej sprawie, pełnomocnictwo to miało charakter ogólny. Za-
kres bowiem pełnomocnictwa jeśli miałby być ograniczony do poszczególnych czyn-
ności procesowych, należy badać biorąc pod uwagę nie tylko art. 88 k.p.c. i art. 91
k.p.c. lecz także normę prawną zawartą w art. 65 k.c. w związku z art. 92 k.p.c..
Przypomnijmy, iż art. 88 k.p.c. uznaje za regułę umocowanie do wszystkich łą-
czących się ze sprawą czynności procesowych; z kolei art. 91 k.p.c. określa zakres
pełnomocnictwa; natomiast art. 92 k.p.c. nakazuje oceniać zakres pełnomocnictwa z
uwzględnieniem przepisów prawa cywilnego. Należy przeto zgodzić się ze skarżą-
cym, iż biorąc pod uwagę art. 65 k.c. nie można wyciągać wniosku o ograniczeniu
pełnomocnictwa procesowego z faktu użycia w nim sformułowania niestandardowe-
go przez osobę ograniczoną w zdolności oceny spraw prawnych. Sąd drugiej instan-
cji nie odniósł się do tej kwestii i nie uzasadnił dlaczego nie uznał pełnomocnictwa z
dnia 16 maja 2008 r. za pełnomocnictwo ogólne.
Wydając postanowienie z dnia 28 maja 2008 r. odrzucające apelację, Sąd
Okręgowy w Lublinie nie respektował - zdaniem Sądu Najwyższego, orzekającego w
niniejszej sprawie - zasady ogólnej procedury cywilnej wyrażonej w art. 5 k.p.c., real-
izowanej także w sposób pośredni przez normy prawne zamieszczone w przepisach
dotyczących pełnomocnictw procesowych, zakresów i sposobu potwierdzania tych
pełnomocnictw. Zgodnie z tymi przepisami pełnomocnictwo ma z reguły charakter
6
ogólny, a każde działanie osoby nieumocowanej może zostać potwierdzone przez
mocodawcę i wywołuje wówczas skutki prawne. Aprobata dokonanej czynności pro-
cesowej może nastąpić w różny sposób, w tym: a) przez wydanie następcze pełno-
mocnictwa, które trzeba utożsamiać z zatwierdzeniem dokonanych czynności ( art.
97 § 2 k.p.c. - por. orzeczenie z dnia 24 sierpnia 1937 r., C 2382/36- Zbiór Orzecz-
nictwa 1938, poz. 282); b) przez dokonanie czynności procesowej przez stronę, z
której wynika potwierdzenie czynności procesowych dokonanych przez osobę dzia-
łająca w imieniu strony lecz przez nią prawidłowo nieumocowaną.
W rozpatrywanej sprawie doszło dwukrotnie do zatwierdzenia dokonanych
czynności procesowych przez pełnomocnika. Pierwszy raz wnioskodawca potwierdził
czynności procesowe swej siostry, polegające na złożeniu wniosku o uzasadnienie
wyroku i przesłanie wyroku z uzasadnieniem, składając apelację od wyroku. Trzeba
bowiem uznać, że żądanie uzasadnienia wyroku jest naglącą czynnością procesową
z art. 97 k.p.c., do której podjęcia sąd może dopuścić osobę, niemogącą na razie
przedstawić pełnomocnictwa. Strona zatwierdza tę czynność, jeżeli wnosi - jak było
w niniejszej sprawie - apelację przed terminem wyznaczonym przez sąd do złożenia
pełnomocnictwa (por. orzeczenie z dnia 9 grudnia 1935 r., C II 1823/35 Zbiór Orze-
czeń 1936, poz. 285). Kolejny raz wnioskodawca zatwierdził działania procesowe
swej siostry składając pełnomocnictwo w dniu 16 maja 2008 r., które miało charakter
ogólny i ostatecznie akceptowało wszystkie działania Alicji W. podjęte w niniejszej
sprawie.
Biorąc powyższe pod uwagę należy ocenić, że zaskarżone postanowienie
Sądu Okręgowego w Lublinie narusza przepis art. 89 k.p.c., art. 91 k.p.c., art. 92
k.p.c., art. 97 § 2 k.p.c., przyjmując błędnie, że wnioskodawca nie żądał uzasadnie-
nia wyroku ani nie zatwierdził czynności dokonanej za wnioskodawcę.
Z uwagi na powyższe orzeczono jak na wstępie.
========================================